Глухаў: розьніца паміж вэрсіямі
Luckas-bot (гутаркі | унёсак) д r2.7.1) (робат дадаў: zh:格盧霍夫 |
артаграфія |
||
Радок 50: | Радок 50: | ||
|Колер = {{Колер|Украіна}} |
|Колер = {{Колер|Украіна}} |
||
}} |
}} |
||
'''Глухаў''' ({{мова-uk|Глухів}}) — горад на [[Севершчына|Севершчыне]] [[Украіна|Ўкраіны]], цэнтар [[Глухаўскі раён|Глухаўскага раёну]] [[Сумская вобласьць|Сумскай вобласьці]]. Разьмешчаны на рацэ Есмань. Плошча гораду — 83,74 км², насельніцтва — 35,8 тыс. чалавек (перапіс 2001). Сталіца Войска Запароскага працягу [[1708]]—[[1764]] гадоў і адміністрацыйны цэнтар Маларасейскай губэрні з [[1765]] па [[1773]] гады. Значны гістарычны цэнтар усходняга [[Палесьсе|Палесься]] і сучасны культурны цэнтар Украіны. |
'''Глухаў''' ({{мова-uk|Глухів}}) — горад на [[Севершчына|Севершчыне]] [[Украіна|Ўкраіны]], цэнтар [[Глухаўскі раён|Глухаўскага раёну]] [[Сумская вобласьць|Сумскай вобласьці]]. Разьмешчаны на рацэ [[Есмань]]. Плошча гораду — 83,74 км², насельніцтва — 35,8 тыс. чалавек (перапіс 2001). Сталіца Войска Запароскага працягу [[1708]]—[[1764]] гадоў і адміністрацыйны цэнтар [[Маларасейская губэрня|Маларасейскай губэрні]] з [[1765]] па [[1773]] гады. Значны гістарычны цэнтар усходняга [[Палесьсе|Палесься]] і сучасны культурны цэнтар Украіны. |
||
== Гісторыя == |
== Гісторыя == |
||
=== Сярэднявечча === |
=== Сярэднявечча === |
||
Глухаў — адзін з самых старажытных гарадоў Украіны. |
Глухаў — адзін з самых старажытных гарадоў Украіны. Першы ўспамін аб ім як аб горадзе Чарнігаўскага княства сустракаецца ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім летапісе]] за [[1152]]. Ускосныя гістарычныя крыніцы (царкоўная літаратура) згадваюць горад пад [[992]] годам, калі была створана Чарнігаўская епархія і Глухаў увайшоў у яе склад. Першымі пасяленцамі тут былі паўночнікі, якія ў гэтых лясных і багністых месцах пакінулі пасьля сябе Глухаўскае гарадзішча — VI—VIII стст. |
||
Першым вядомым нам |
Першым вядомым нам глухаўскім князем у [[1247]] быў Сімяон Міхайлавіч, сын чарнігаўскага князя Міхаіла Ўсеваладавіча. Глухаўскім князям належалі шырокія зямлі паміж Глухавам і Навасілем, а таксама землі да поўначы ад наваселец Верхарэчча Акі з гарадамі Мцэнск, Белеў, Варатынскім, Адоеў (цяпер Расея). |
||
У сярэдзіне XIII ст. Глухаў захапілі татара-манголы. |
У сярэдзіне XIII ст. Глухаў захапілі татара-манголы. |
||
У першай палове XIV ст. Літва далучыла Чарнігава-Северскую зямлю, куды ўваходзіў і Глухаў (існуе |
У першай палове XIV ст. [[Вялікае Княства Літоўскае|Літва]] далучыла Чарнігава-Северскую зямлю, куды ўваходзіў і Глухаў (існуе меркаваньне, што гэта магло адбыцца [[1320]] адначасова з заваяваньнем Вялікім літоўскім князем [[Гедымін]]ам [[Кіеў|Кіева]] і левага берага Дняпра). |
||
У [[1352]] горадам і краем пракацілася смертаносная хваля чумы. Мор на доўгія гады перакрэсліў |
У [[1352]] горадам і краем пракацілася смертаносная хваля чумы. Мор на доўгія гады перакрэсліў пэрспэктывы гораду, ператварыўшы яго ў адно з шматлікіх паселішчаў, якія пераходзілі ад адной дзяржавы да іншай. |
||
[[1503]] горад увайшоў да Маскоўскай дзяржавы. |
[[1503]] горад увайшоў да Маскоўскай дзяржавы. |
||
Па ўмовах |
Па ўмовах Дзявулінскага перамір’я 1618 году, Глухаў адышоў да [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. У гэты пэрыяд ён атрымаў [[Магдэбурскае права]]. |
||
=== Новы час === |
=== Новы час === |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | [[8 лютага]] [[1668]] маскоўскі ваявода Калагрываў апавяшчаў з Глухава Шарамецьева, што з прыходам у горад 1500 конных і пешых запарожцаў глухаўчане адразу ж сталі раіцца, як выгнаць царскіх ратнікаў. «Летапіс Самавідца» аб тым 1668 сьведчыць: «таксама і ў прагаліне, Міргарад, Батурыне ваяводаў ўзялі, а людзей пры іх быўшы загубілі, а Сосьніцкага і наўгародзкага і стародубовского подостававшы ў замках прыступамі, запорозские казакі з мяшчан ўсіх пабілі». |
||
⚫ | |||
⚫ | У XVIII ст. Глухаў апынуўся ў цэнтры важнейшых гістарычных і палітычных падзеяў, зьвязаных з Паўночнай вайной (1700—1721). А палітычны сыход гетмана І. С. Мазепы ад расейскага цара Пятра I заахвоціў апошняга на перанос сталіцы з Батурына ў Глухаў, які быў на грані зь межамі тагачаснай Расіі. Пад ціскам цара Пятра новым гетманам абралі Івана Скарападскім. |
||
⚫ | [[8 лютага]] [[1668]] маскоўскі ваявода |
||
⚫ | У XVIII ст. Глухаў апынуўся ў цэнтры важнейшых гістарычных і палітычных |
||
У перыяд з 1708 года па 1764 горад быў сталіцай Гетманщины і стаў рэзідэнцыяй ўкраінскіх гетманаў. Дзмітрый Яварніцкі ў адной са сваіх прац прыводзіць радкі з даведкі, складзенай як водгук на просьбу запарожцаў 1746 да імператрыцы Лізаветы Пятроўны аб наданні ім артылерыі: "ліццё артилериы вырабляюць толькі Маларасійскай казакі, у горадзе Глухаве, пад глядзення вайсковай генеральнай канцылярыі на іх ўласным сродкі ". |
У перыяд з 1708 года па 1764 горад быў сталіцай Гетманщины і стаў рэзідэнцыяй ўкраінскіх гетманаў. Дзмітрый Яварніцкі ў адной са сваіх прац прыводзіць радкі з даведкі, складзенай як водгук на просьбу запарожцаў 1746 да імператрыцы Лізаветы Пятроўны аб наданні ім артылерыі: "ліццё артилериы вырабляюць толькі Маларасійскай казакі, у горадзе Глухаве, пад глядзення вайсковай генеральнай канцылярыі на іх ўласным сродкі ". |
||
Радок 177: | Радок 176: | ||
{{Сумская вобласьць}} |
{{Сумская вобласьць}} |
||
{{Накід:Украіна}} |
|||
[[Катэгорыя:Глухаў| ]] |
[[Катэгорыя:Глухаў| ]] |
Вэрсія ад 15:44, 7 верасьня 2012
Глухаў | |||||
Глухів | |||||
| |||||
Першыя згадкі: | 992 | ||||
Вобласьць: | Сумская | ||||
Плошча: | 83,74 км² км² | ||||
Насельніцтва: | 35,8 тысяч (2001) | ||||
Тэлефонны код: | +380-5444 | ||||
Паштовы індэкс: | 41400 | ||||
Геаграфічныя каардынаты: | 51°40′29″ пн. ш. 33°54′48″ у. д. / 51.67472° пн. ш. 33.91333° у. д.Каардынаты: 51°40′29″ пн. ш. 33°54′48″ у. д. / 51.67472° пн. ш. 33.91333° у. д. | ||||
Глухаў на мапе Ўкраіны Глухаў | |||||
Галерэя здымкаў у Wikimedia Commons | |||||
Глухаўская меская рада |
Глухаў (па-ўкраінску: Глухів) — горад на Севершчыне Ўкраіны, цэнтар Глухаўскага раёну Сумскай вобласьці. Разьмешчаны на рацэ Есмань. Плошча гораду — 83,74 км², насельніцтва — 35,8 тыс. чалавек (перапіс 2001). Сталіца Войска Запароскага працягу 1708—1764 гадоў і адміністрацыйны цэнтар Маларасейскай губэрні з 1765 па 1773 гады. Значны гістарычны цэнтар усходняга Палесься і сучасны культурны цэнтар Украіны.
Гісторыя
Сярэднявечча
Глухаў — адзін з самых старажытных гарадоў Украіны. Першы ўспамін аб ім як аб горадзе Чарнігаўскага княства сустракаецца ў Іпацьеўскім летапісе за 1152. Ускосныя гістарычныя крыніцы (царкоўная літаратура) згадваюць горад пад 992 годам, калі была створана Чарнігаўская епархія і Глухаў увайшоў у яе склад. Першымі пасяленцамі тут былі паўночнікі, якія ў гэтых лясных і багністых месцах пакінулі пасьля сябе Глухаўскае гарадзішча — VI—VIII стст.
Першым вядомым нам глухаўскім князем у 1247 быў Сімяон Міхайлавіч, сын чарнігаўскага князя Міхаіла Ўсеваладавіча. Глухаўскім князям належалі шырокія зямлі паміж Глухавам і Навасілем, а таксама землі да поўначы ад наваселец Верхарэчча Акі з гарадамі Мцэнск, Белеў, Варатынскім, Адоеў (цяпер Расея).
У сярэдзіне XIII ст. Глухаў захапілі татара-манголы.
У першай палове XIV ст. Літва далучыла Чарнігава-Северскую зямлю, куды ўваходзіў і Глухаў (існуе меркаваньне, што гэта магло адбыцца 1320 адначасова з заваяваньнем Вялікім літоўскім князем Гедымінам Кіева і левага берага Дняпра).
У 1352 горадам і краем пракацілася смертаносная хваля чумы. Мор на доўгія гады перакрэсліў пэрспэктывы гораду, ператварыўшы яго ў адно з шматлікіх паселішчаў, якія пераходзілі ад адной дзяржавы да іншай.
1503 горад увайшоў да Маскоўскай дзяржавы.
Па ўмовах Дзявулінскага перамір’я 1618 году, Глухаў адышоў да Рэчы Паспалітай. У гэты пэрыяд ён атрымаў Магдэбурскае права.
Новы час
З прычыны нацыянальна-вызваленчай вайны 1648—1654 гадоў Глухаў атрымаў статус соценнага гораду Нежынскага палка. У 1663—1665 гадах існаваў Глухаўскі полк на чале з палкоўнікамі Кірылам Гуляніцкім і Васілём Чаркашчаніцам.
У студзені 1664 польска-татарская армія караля Яна II Казіміра пацярпела цяжкае паражэньне ад расейска-казацкага гарнізона Глухава.
8 лютага 1668 маскоўскі ваявода Калагрываў апавяшчаў з Глухава Шарамецьева, што з прыходам у горад 1500 конных і пешых запарожцаў глухаўчане адразу ж сталі раіцца, як выгнаць царскіх ратнікаў. «Летапіс Самавідца» аб тым 1668 сьведчыць: «таксама і ў прагаліне, Міргарад, Батурыне ваяводаў ўзялі, а людзей пры іх быўшы загубілі, а Сосьніцкага і наўгародзкага і стародубовского подостававшы ў замках прыступамі, запорозские казакі з мяшчан ўсіх пабілі».
У XVIII ст. Глухаў апынуўся ў цэнтры важнейшых гістарычных і палітычных падзеяў, зьвязаных з Паўночнай вайной (1700—1721). А палітычны сыход гетмана І. С. Мазепы ад расейскага цара Пятра I заахвоціў апошняга на перанос сталіцы з Батурына ў Глухаў, які быў на грані зь межамі тагачаснай Расіі. Пад ціскам цара Пятра новым гетманам абралі Івана Скарападскім.
У перыяд з 1708 года па 1764 горад быў сталіцай Гетманщины і стаў рэзідэнцыяй ўкраінскіх гетманаў. Дзмітрый Яварніцкі ў адной са сваіх прац прыводзіць радкі з даведкі, складзенай як водгук на просьбу запарожцаў 1746 да імператрыцы Лізаветы Пятроўны аб наданні ім артылерыі: "ліццё артилериы вырабляюць толькі Маларасійскай казакі, у горадзе Глухаве, пад глядзення вайсковай генеральнай канцылярыі на іх ўласным сродкі ".
У лютым 1750 на старшинской радзе ў Глухаве гетманам левабярэжная Украіны абралі Кірыла Разумоўская.
А ў канцы 1763 было прынята складзеную Кірылам Разумоўскі і старшыной запіску «Аб аднаўленні старажытных правоў Маларосіі». У адказ Кацярына II ухіліла К. Разумоўскай ад пасады гетмана і перадаў кіраванне Украіны другі Маларасійскай калегіі, «каб ўзрост і імя гетманаў знікла, ні токма б персона, якая была ўзведзена ў Тое годнасьць».
Пасля ліквідацыі Гетманскім дзяржавы ў 1764 годзе з часткі левабярэжная Украіны была створана 1765 Маларасійскай губерня з адміністрацыйным цэнтрам у Глухаве.
Менавіта ў гэты час, улетку 1765, ва Украіну прыйшла бульба, калі ў Глухаў з Пецярбурга даслалі інструкцыю аб вырошчванні земляных яблыкаў, гэта значыць, бульбы, а ўвосень — 12 пудоў насеннай бульбы.
Пасля адмены палкавога і сотняў дзялення (1782) Глухаў стаў павятовым горадам.
Замест казацкіх ваенных сотняў 1784 сфармавалі Глухоўскі карабинерський полк (з 1796 г. — кирасирський). Глухоўскі кірасіры вызначыліся ць французска-рускай вайне 1812 г., асабліва ў бітве за Шевардинский рэдут пад Барадзіным.
1813 полк узнагароджаны Георгіеўскімі штандарамі з надпісам «За адзнаку пры паразе і выгнанні непрыяцеля з межаў Расіі 1812»
У 40-я гады XIX ст. Глухаў, дзякуючы размяшчэнню на галоўным шляху паміж Кіевам і Масквой, заняў ключавыя пазіцыі ў гандлёвым справе. Горад стаў цэнтрам хлебнай гандлю ўсёй левабярэжная Украіны.
У другой палове XIX стагоддзя пачынаецца архітэктурнае і культурнае адраджэнне горада ў асноўным за кошт мясцовых мецэнатаў, перш за ўсё вядомага ўкраінскага сахарозаводчика Мікалая Арцём’евіч Цярэшчанка. Глухаў становіцца лепшым павятовым горадам Чарнігаўшчыны.
У 1895 годзе ў горад была пракладзена чыгунка, што палепшыла эканамічнае становішча горада, яго сувязь з іншымі раёнамі Украіны і Расіі.
Найноўшы пэрыяд
25 сьнежня 1917 года пачалася ўкраінскага-бальшавіцкая вайна. Трыццацітысячны руская армія пад кіраўніцтвам У. Антонава-Овсеенко чатырма групамі адправілася з Гомеля і Бранска на Украіну ў напрамках Чарнаўцы-Бахмач, Глухаў-Конотоп, Харкаў-Полтава-Лазовая. 19 студзеня 1918 г Бранская група захапіла Глухаў.
З 1920-х гадоў — горад становіцца акруговым і раённым цэнтрам Ноўгарад-Северскага акругі.
Галадамор 1932—1933 гадоў закрануў і Глухава. Тады, у 1932 годзе, у горадзе быў створаны гістарычны архіў, мэтай якога было ўпарадкаванне архіўных матэрыялаў і распаўсюджванне навукова-даследчай працы. А ў снежнi 1938 года адбылася перадача архіваў у НКУС.
У гады Другой сусветнай вайны, з 7 верасня 1941 па 1943 год, Глухаў быў акупаваны нямецкімі войскамі. Менавіта тут быў створаны партызанскі атрад, узначалены П. Кульбакі, які ўваходзіў у легендарнага злучэнні пад камандаваннем С. А. Ковпака. 30 ЖНІЎНЯ 1943 падчас Чарнігаўскай-Прыпяцкай аперацыі савецкія войскі адваявалі горад. Найменне Глухивских атрымалі 70-я гвардзейская стралковая дывізія, 226-я стралковая дывізія, 23-я танкавая брыгада, 1-я гвардзейская артылерыйская дывізія прарыву. З гэтай нагоды 1 верасня ў Глухаве святкуецца Дзень горада.
Глухаў быў адбудаваны на працягу 1943—1950 гг У 1950-х гг у горадзе развілася харчовая, лёгкая, перапрацоўчая прамысловасць і новыя галіны: электратэхнічная, машынабудаўнічая, электронная. У гэты перыяд насельніцтва Глухава імкліва расце.
У пачатку 1960-х гадоў у горадзе ствараецца воінская частка. А ўжо 1 студзені 1962 заступіў на баявое дзяжурства первый ракетны полк, узброены ракетным комплексам Р-14.
У пачатку 70-х гадоў пачалося актыўнае будаўніцтва новага мікрараёна на тэрыторыі былога садовага гаспадаркі «Трафіма сад».
Выхад Украіны са складу СССР азнаменавала закрыццё буйных прадпрыемстваў горада і арыентацыю на культурная спадчына.
1992 года на дзяржаўным узроўні Глухаў адзначыў сваё тысячагоддзе.
1994 года ў горадзе створаны Дзяржаўны гісторыка-культурны запаведнік.
З прыходам новага стагоддзя ў Глухаве пачынаецца капітальны рамонт камунальнай гаспадаркі і рэстаўрацыя гісторыка-культурных аб’ектаў.
6 лістапада 2008 горад адсвяткаваў 300 гадоў з дня абвяшчэння яго сталіцай Гетманщины і левабярэжная Украіны.
17 верасьня 2010 года ў рамках міжнароднага аўтапрабегу на рэтра аўтамабілях, які праходзіў па маршруце Санкт-Пецярбург — Масква — Кіеў, Глухаў наведалі прэзідэнты Украіны і Расіі, Віктар Януковіч і Дзмітрый Мядзведзеў. Мэтай візіту кіраўнікоў дзяржаў было ўмацаванне дружалюбных адносін брацкіх народаў.
Архітэктура і помнікі
У XVIII ст. Глухаў быў своеасаблівай горадабудаўнічай лабараторыі, дзе распрацоўваліся і увасабляліся розныя праектныя рашэнні. Адбылося планіроўка крэпасці і абносяць цэнтра горада землянымі валамі бастыённага тыпу з чатырма варотамі. Для тагачаснага гетмана Скарападскім быў пабудаваны драўляны двухпавярховы палац. Побач была Анастасиевская царкву. У межах бастыёнаў былі: дзявочы манастыр, Міхайлаўская царква са званіцай, Мікалаеўская царква (адзіная памятка таго, што захавалася) — (усе — каменныя); Святодухивска царква (у раёне Радионивкы), Царква Раства (на Веригин), Спаса -Праабражэнская царква, сабор Святой Тройцы — (усе — драўляныя). Усе гэтыя будынкі былі зафіксаваныя на чарцяжы ад 1724 замежнага інжынера па імя Валле (Wallin), які знаходзіўся на рускай службе.
Аднак пажар 1748 значна пашкодзіла горад, а таксама ўсе драўляныя царквы і хаты.
Аднаўленне горада пачалося, калі гетман Кірыл Разумоўскі з дазволу імператрыцы Лізаветы запрасіў у горад архітэктара Андрэя Квасова (1720? — Пасля 1770). Пад кіраўніцтвам Квасова, які стаў генеральным архітэктарам Глухава, горад быў адноўлены з улікам новых патрабаванняў арыстакратычна настроенага гетмана. Былі пабудаваныя: палац для К. Разумоўскай, припалацова царква, тэатральны зала для опер, бібліятэка, два пансіяната для «высакароднага Маларасійскай шляхецтва» і многае іншае. А пасля адмены гетманства пры Кацярыне II ваенны генерал-губернатар П. А. Румянцаў-Задунайскі дамогся ў імператрыцы дазволу на пабудову ў Глухаве Маларасійскай калегіі на тры паверхі, аднаго з лепшых у горадзе.
Але новы пажар у жніўні 1784 зноў спустошыла горад.
Сымбалі гораду
| |||||||||||
Нацыянальны пэдагагічны
ўнівэрсытэт |
Трох-Анастасиевская царква
і воданапорная вежа |
Мікалаеўская царква
|
Спаса-Праабражэнская царква
|
Помнікі архітэктуры і помнікі гораду
Да гісторыка-архітэктурных помнікаў Глухава адносяцца:
- Мікалаеўская царква — галоўнае збудаванне Радна плошчы, у якой навучалі на гетманства Д. Апостала і К. Разумоўскай, а раней вымавілі анафему Мазепе. Ёсць помнікам гісторыі і архітэктуры нацыянальнага значэння, 1693—1695;
- Трьоханастасиивська царква (1884-97) — збудаваная дзякуючы мясцовым мецэната братам М. Л. і Ф. А. Цярэшчанкам.
- Спаса-Праабражэнская царква (1765) — тетраконховий храм;
- Узнясенская царква — пабудавана ў 1767 годзе архітэктарам А. В. Квасова і перабудавана ў 1811 годзе;
- Гарадскі краязнаўчы музей размешчаны ў будынку былога Дваранскага сходу і з’яўляецца помнікам архітэктуры XIX ст., (1811 год);
- Кіеўскія вароты гарадской крэпасці — помнік гісторыі, архітэктуры і горадабудаўніцтва XVIII ст., (1766—1769 гады);
- Архітэктурны ансамбль на Кіева-Маскоўскай вуліцы («стометроўка») — на месцы якога знаходзілася будынкаў другога Маларасійскай Калегіі, пабудаваная па праекце архітэктара А. Квасова ў 1768—1782 гадах
У горадзе ўстаноўлены шэраг помнікаў, у прыватнасці: кампазітараў Д. Бортнянского і М. Беразоўскаму (скульптар — Іна Каламіец), таксама, якія загінулі салдатам у гады Вялікай Айчыннай вайны і многія іншыя.
Не далёка ад Глухава (14 км) знаходзіцца Свята-Раства Багародзіцы Глінская Пустынь — мужчынскі манастыр (стаўрапігіяльнага).
Літаратура
- Энциклопедический Словарь Ф. А. Брокгауза и И. А. Ефрона. С.-Петербургъ, 1890—1907. (рас.)