Зорная сыстэма: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
выпраўленьне спасылак
артаграфія, выпраўленьне спасылак
Радок 1: Радок 1:
[[Выява:Sirius A and B Hubble photo.jpg|thumb|Сірыўс A і Сірыўс B, фота атрымана [[Хабл (тэлескоп)|тэлескопам «Хабл»]]]]
[[Выява:Sirius A and B Hubble photo.jpg|thumb|Сірыўс A і Сірыўс B, фота атрымана [[Хабл (тэлескоп)|тэлескопам «Хабл»]]]]


'''Зорная сыстэма''' — гэта [[сыстэма]], якая складаецца з [[зорка|зоркі]] або групы зорак, і, магчыма, [[плянэтная сыстэма|плянэтных сыстэм]] з меньшых цел (такіх як [[плянэта|плянэты]] або [[астэроід|астэроіды]]), аб'яднаных [[гравітацыя|гравітацыяй]]. У прыватнасьці, [[Сонечная сыстэма]] — гэта зорная сыстэма, якая складаецца з [[Сонца]] і іншых цел (як [[Зямля]]), якія круцяцца вакол яго.
'''Зорная сыстэма''' — гэта [[сыстэма]], якая складаецца з [[зорка|зоркі]] або групы зорак, і, магчыма, [[плянэтная сыстэма|плянэтных сыстэм]] з меньшых цел (такіх як [[плянэта|плянэты]] або [[астэроід|астэроіды]]), аб'яднаных [[гравітацыя|гравітацыяй]]. У прыватнасьці, [[Сонечная сыстэма]] — гэта зорная сыстэма, якая складаецца з [[Сонца]] й іншых цел (як [[Зямля]]), якія круцяцца вакол яго.


== Падвойныя зорныя сыстэмы ==
== Падвойныя зорныя сыстэмы ==


Зорныя сыстэмы з двух зорак завуцца [[падвойная зорка|падвойнымі зоркамі]], або падвойнымі зорнымі сыстэмамі. Пры адсутнасьці [[Прыліўныя сілы|прыліўных]] эфектаў, абурэньняў ад іншых сіл і перадачы [[маса|масы]] ад адной зоркі да іншай, такая сыстэма ўстойлівая, і абедзьве зоркі будуць неабмежавана доўга рухацца па [[эліпс|эліптычнай]] [[арбіта|арбіце]] вакол [[цэнтр мас|цэнтра мас]] сыстэмы. Гл.: [[Задача двух цел]].
Зорныя сыстэмы з двух зорак завуцца [[падвойная зорка|падвойнымі зоркамі]], або падвойнымі зорнымі сыстэмамі. Пры адсутнасьці [[Прыліўныя сілы|прыліўных]] эфектаў, абурэньняў ад іншых сіл і перадачы [[маса|масы]] ад адной зоркі да іншай, такая сыстэма ўстойлівая, і абедзьве зоркі будуць неабмежавана доўга рухацца па [[эліпс|эліптычнай]] [[арбіта|арбіце]] вакол [[цэнтр мас|цэнтра мас]] сыстэмы. Глядзіце: [[Задача двух цел]].


== Сыстэмы з больш чым двума зоркамі ==
== Сыстэмы з больш чым двума зоркамі ==
Радок 17: Радок 17:
=== Дынамічная тэорыя ===
=== Дынамічная тэорыя ===


Тэарэтычна мадэляваньне кратнай зорнай сыстэмы складаней, чым падвойнай, бо разгляданая [[дынамічная сістэма]] ([[Задача N цел]]) можа выяўляць [[тэорыя хаосу|хаатычнае]] паводзіны. Шматлікія канфігурацыі невялікіх груп зорак апыняюцца нестабільнымі, і, у выніку, адна з зорак набліжаецца да іншай досыць блізка і разганяецца настолькі, што пакідае сыстэму.<ref>Multiple Stellar Systems: Types and Stability, Peter J. T. Leonard, in ''Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics'', P. Murdin, ed., анлайн-версіі: [http://eaa.iop.org/ Institute of Physics], арыгінальнае выданьне, апублікаванае Nature Publishing Group, 2001.</ref> Гэтай нестабільнасьці можна пазбегнуць, калі гэтая такая сыстэма, якія Эванс<ref>Stars of Higher Multiplicity, David S. Evans, ''Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society'' '''9''' (1968), 388—400.</ref> зваў ''іерархічнымі''. У іерархічнай сыстэме зоркі могуць быць падзеленыя на дзьве групы, кожная з якіх круціцца па вялікай арбіце вакол [[цэнтр мас|цэнтра мас]] сыстэмы. Кожная з гэтых груп павінна таксама быць іерархічнай. Гэта азначае, што яны таксама могуць быць падзеленыя на меньшыя падгрупы, якія самі зьяўляюцца іерархічнымі, і г. д.
Тэарэтычна мадэляваньне кратнай зорнай сыстэмы складаней, чым падвойнай, бо разгляданая [[дынамічная сыстэма]] ([[Задача N цел]]) можа выяўляць [[тэорыя хаосу|хаатычнае]] паводзіны. Шматлікія канфігурацыі невялікіх груп зорак апыняюцца нестабільнымі, і, у выніку, адна з зорак набліжаецца да іншай досыць блізка і разганяецца настолькі, што пакідае сыстэму.<ref>Multiple Stellar Systems: Types and Stability, Peter J. T. Leonard, in ''Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics'', P. Murdin, ed., анлайн-версіі: [http://eaa.iop.org/ Institute of Physics], арыгінальнае выданьне, апублікаванае Nature Publishing Group, 2001.</ref> Гэтай нестабільнасьці можна пазбегнуць, калі гэтая такая сыстэма, якія Эванс<ref>Stars of Higher Multiplicity, David S. Evans, ''Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society'' '''9''' (1968), 388—400.</ref> зваў ''іерархічнымі''. У іерархічнай сыстэме зоркі могуць быць падзеленыя на дзьве групы, кожная з якіх круціцца па вялікай арбіце вакол [[цэнтр мас|цэнтра мас]] сыстэмы. Кожная з гэтых груп павінна таксама быць іерархічнай. Гэта азначае, што яны таксама могуць быць падзеленыя на меньшыя падгрупы, якія самі зьяўляюцца іерархічнымі, і г. д.


=== Патройныя зорныя сыстэмы ===
=== Патройныя зорныя сыстэмы ===

Вэрсія ад 15:31, 29 жніўня 2007

Сірыўс A і Сірыўс B, фота атрымана тэлескопам «Хабл»

Зорная сыстэма — гэта сыстэма, якая складаецца з зоркі або групы зорак, і, магчыма, плянэтных сыстэм з меньшых цел (такіх як плянэты або астэроіды), аб'яднаных гравітацыяй. У прыватнасьці, Сонечная сыстэма — гэта зорная сыстэма, якая складаецца з Сонца й іншых цел (як Зямля), якія круцяцца вакол яго.

Падвойныя зорныя сыстэмы

Зорныя сыстэмы з двух зорак завуцца падвойнымі зоркамі, або падвойнымі зорнымі сыстэмамі. Пры адсутнасьці прыліўных эфектаў, абурэньняў ад іншых сіл і перадачы масы ад адной зоркі да іншай, такая сыстэма ўстойлівая, і абедзьве зоркі будуць неабмежавана доўга рухацца па эліптычнай арбіце вакол цэнтра мас сыстэмы. Глядзіце: Задача двух цел.

Сыстэмы з больш чым двума зоркамі

Сыстэмы з больш чым двума зоркамі таксама магчымыя: напрыклад, зорная навала і галяктыка — віды зорных сыстэм. З-за вялікага памеру гэтых сыстэм, іх дынаміка значна складаней, чым у падвойнай зоркі. Аднак, таксама магчыма існаваньне зорных сыстэм з невялікім (але больш двух) колькасьцю зорак і простай арбітальнай дынамікай. Гэтыя сыстэмы завуцца кратнымі зорнымі сыстэмамі, або фізычна кратнымі зоркамі.

Тэрміналогія

Кратная зорная сыстэма, якая складаецца з трох зорак, завецца патройнай.

Дынамічная тэорыя

Тэарэтычна мадэляваньне кратнай зорнай сыстэмы складаней, чым падвойнай, бо разгляданая дынамічная сыстэма (Задача N цел) можа выяўляць хаатычнае паводзіны. Шматлікія канфігурацыі невялікіх груп зорак апыняюцца нестабільнымі, і, у выніку, адна з зорак набліжаецца да іншай досыць блізка і разганяецца настолькі, што пакідае сыстэму.[1] Гэтай нестабільнасьці можна пазбегнуць, калі гэтая такая сыстэма, якія Эванс[2] зваў іерархічнымі. У іерархічнай сыстэме зоркі могуць быць падзеленыя на дзьве групы, кожная з якіх круціцца па вялікай арбіце вакол цэнтра мас сыстэмы. Кожная з гэтых груп павінна таксама быць іерархічнай. Гэта азначае, што яны таксама могуць быць падзеленыя на меньшыя падгрупы, якія самі зьяўляюцца іерархічнымі, і г. д.

Патройныя зорныя сыстэмы

Патройныя зорныя сыстэмы — найболей распаўсюджаны тып кратных сыстэм. Напрыклад, у выданьні 1999 года каталога фізычна кратных зорак Токавініна[3] 551 з 728 сыстэм апісаныя як патройныя. У адпаведнасьць з іерархічным прынцыпам, патройныя зорныя сыстэмы звычайна складаюцца з пары блізка размешчаных зорак з больш выдаленым спадарожнікам.

Больш высокія кратнасьці

Вядома шмат сыстэм з больш чым трыма зоркамі. ν Скарпіёна складаецца з прынамсі сямі зорак.

Прыклады

Некаторыя зорныя сыстэмы:

Вонкавыя спасылкі

  1. ^ Multiple Stellar Systems: Types and Stability, Peter J. T. Leonard, in Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics, P. Murdin, ed., анлайн-версіі: Institute of Physics, арыгінальнае выданьне, апублікаванае Nature Publishing Group, 2001.
  2. ^ Stars of Higher Multiplicity, David S. Evans, Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society 9 (1968), 388—400.
  3. ^ MSC—a catalogue of physical multiple stars, A. A. Tokovinin, Astronomy and Astrophysics Supplement Series 124 (1997), 75—84; анлайн-версіі: VizieR і Multiple Star Catalog.