Шэйх Мансур: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Вэрсія ад 16:53, 27 чэрвеня 2007

Шэйх Мансу́р ("пераможца", сапраўднае імя — Ушурма; 1765, паводле іншых дадзеных 1760, Алды, Чачэнія – 13 красавіка 1794) — вайсковы, рэлігійны й палітычны лідэр каўказскіх горцаў напрыканцы 18 стагодзьдзя. Адзін з выбітных дзеячоў Каўкаскае вайны 1785–1791. Нацыянальны герой чачэнскага народу.

Дзяцінства й юнацтва

Належыў да тэйпу Элістанжхой. Бацька Шаабаз быў родам зь сяла Элістанжы. Некаторы час сям'я жыла ў сяле Хатуні, затым — у сяле Алды. У дзяцінстве вывучаў Кур'ан у дагестанскага мулы.

Паводле ж нідэрляндзкае вікіпэдыі нарадзіўся ў 1743 ці 1732 у італьянскім П'емонце як Джавані Батыста Баэці. Як дамініканскі манах быў пасланы прапаведваць хрысьціянства у Ірак у горад Масул, дзе, аднак прыняў іслам.

Правадыр антырасейскага паўстаньня

Напрыканцы 18 стагодзьдзя пачаў прапаведаваць сваё рэлігійнае вучэньне сярод чачэнцаў і падбухторыў іх супраць Расеі. Аддзел колькасьцю ў 2000 чалавек з 2 гарматамі на чале з палкоўнікам Дэ П'еры, пасланы для захопу Мансура й яго аднадумцаў, быў разьбіты 6 ліпеня 1785 ля паселішча Алды. Сам П'еры загінуў. У ліку палонных апынуўся ад'ютант Пётр Багратыён.

Посьпех у гэтай бітве заахвоціў Мансура распачаць шэраг наступальных дзеяньняў супраць расейскіх умацаваньняў і станіцаў Каўкаскае лініі. Гарнізоны, што займалі ўмацаваньні ад Маздоку да Ўладзікаўказу, не былі ў стане засьцерагчы дарогу ў Грузію ад нападаў з боку чачэнцаў. З прычыны гэтага ў 1786 годзе толькі што збудаваныя ўмацаваньні (Пацёмкіна, Грыгарыпаль, Уладзікаўказ) былі пакінутыя й гарнізоны выведзеныя на лінію.

Асноўнымі сваімі мэтамі Мансур ставіў змаганьне з рабствам, фэўдаламі, кроўнай помстай, і ў цэлым, замену горскіх адатаў на мусульманскія законы шарыяту.

Рух Мансура, які распаўсюдзіўся сярод кабардынцаў і закубанцаў, хутка ахапіў увесь Паўночны Каўказ. Змаганьне з Мансурам і туркамі, якія зьявіліся да яго на дапамогу, падчас вайны 1787–1791 запатрабавала вялікіх высілкаў і каштавала Расеі шматлікіх ахвяраў.

Пасьля некалькіх удалых паходаў, а галоўнае — пасьля перамогі 30 верасьня 1790 генэрала Германа над турэцка-горскім аддзелам турэцкага ары Батал-бэя на беразе Кубані, сілы Мансура былі зьнясіленыя й ён з апошнімі аддзеламі адышоў у занятую туркамі Анапу. 22 чэрвеня 1791, падчас штурму й узяцьця расейскімі войскамі Анапы, Мансур быў паранены й патрапіў у палон.

Памёр у ссылцы ў Шлісэльбурскай крэпасьці (паводле іншых дадзеных — у Салавецкім манастыры).

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
-'''Шэйх Мансу́р''' ([[турэцкая мова|тур.]] «пераможца», сапраўднае імя — Ушурма; [[1765]], паводле іншых дадзеных [[1760]], [[Алды]], [[Чачэнія]] – [[13 красавіка]] [[1794]]) — вайсковы, рэлігійны й палітычны лідэр каўказскіх горцаў напрыканцы [[18 стагодзьдзе|18]] стагодзьдзя. Адзін з бачных дзеячоў Каўкаскае вайны [[1785]]–[[1791]]. Нацыянальны герой [[чачэнцы|чачэнскага народу]].
+'''Шэйх Мансу́р''' ({{мова|tr|"пераможца"}}, сапраўднае імя — Ушурма; [[1765]], паводле іншых дадзеных [[1760]], [[Алды]], [[Чачэнская Рэспубліка Ічкерыя|Чачэнія]] – [[13 красавіка]] [[1794]]) — вайсковы, рэлігійны й палітычны лідэр каўказскіх горцаў напрыканцы [[18 стагодзьдзе|18 стагодзьдзя]]. Адзін з выбітных дзеячоў Каўкаскае вайны [[1785]]–[[1791]]. Нацыянальны герой [[чачэнцы|чачэнскага народу]].
 == Дзяцінства й юнацтва ==
 Належыў да [[тэйп]]у Элістанжхой. Бацька Шаабаз быў родам зь сяла [[Элістанжы]]. Некаторы час сям'я жыла ў сяле [[Хатуні]], затым — у сяле [[Алды]]. У дзяцінстве вывучаў [[Кур'ан]] у дагестанскага мулы.
-Паводле ж нідэрляндзкае вікіпэдыі нарадзіўся ў [[1743]] ці [[1732]] у [[Італія|італьянскім]] [[П'емонт|П'емонце]] як Джавані Батыста Баэці. Як [[Дамінікане|дамініканскі манах]] быў пасланы прапаведваць [[хрысьціянства]] у [[Ірак]] у горад [[Масул]], дзе, аднак прыняў [[іслам]].
+Паводле ж [[:nl:|нідэрляндзкае вікіпэдыі]] нарадзіўся ў [[1743]] ці [[1732]] у [[Італія|італьянскім]] [[П'емонт|П'емонце]] як Джавані Батыста Баэці. Як [[Дамінікане|дамініканскі манах]] быў пасланы прапаведваць [[хрысьціянства]] у [[Ірак]] у горад [[Масул]], дзе, аднак прыняў [[іслам]].<!-- Па-мойму, тут патрэбныя цытаты альбо з абнаго боку, альбо з другога-->
 == Правадыр антырасейскага паўстаньня ==
-Напрыканцы 18 стагодзьдзя пачаў прапаведаваць сваё рэлігійнае вучэньне сярод чачэнцаў і настроіў іх супраць [[Расея|Расеі]]. Пасланы для захопу Мансура й яго аднадумцаў аддзел колькасьцю ў 2000 чалавек з 2 гарматамі на чале з палкоўнікам Дэ П'еры [[6 ліпеня]] [[1785]] быў разьбіты ля паселішча Алды. Сам П'еры загінуў. У ліку палонных апынуўся ад'ютант [[Пётр Багратыён]].
+Напрыканцы 18 стагодзьдзя пачаў прапаведаваць сваё рэлігійнае вучэньне сярод чачэнцаў і падбухторыў іх супраць [[Расея|Расеі]]. Аддзел колькасьцю ў 2000 чалавек з 2 гарматамі на чале з палкоўнікам Дэ П'еры, пасланы для захопу Мансура й яго аднадумцаў, быў разьбіты [[6 ліпеня]] [[1785]] ля паселішча Алды. Сам П'еры загінуў. У ліку палонных апынуўся ад'ютант [[Пётр Багратыён]].
-Посьпех у гэтай бітве заахвоціў Мансура распачаць шэраг наступальных дзеяньняў супраць расейскіх умацаваньняў і станіцаў Каўкаскае лініі. Гарнізоны, што займалі ўмацаваньні ад [[Маздок]]у да [[Уладзікаўказ|Ўладзікаўказу]], не былі ў стане засьцерагчы дарогу ў [[Грузія|Грузію]] ад нападаў з боку чачэнцаў. З прычыны гэтага ў [[1786]] году толькі што збудаваныя ўмацаваньні (Пацёмкіна, Грыгарыпаль, Уладзікаўказ) былі пакінутыя й гарнізоны выведзеныя на лінію.
+Посьпех у гэтай бітве заахвоціў Мансура распачаць шэраг наступальных дзеяньняў супраць расейскіх умацаваньняў і станіцаў Каўкаскае лініі. Гарнізоны, што займалі ўмацаваньні ад [[Маздок]]у да [[Уладзікаўказ|Ўладзікаўказу]], не былі ў стане засьцерагчы дарогу ў [[Грузія|Грузію]] ад нападаў з боку чачэнцаў. З прычыны гэтага ў [[1786]] годзе толькі што збудаваныя ўмацаваньні (Пацёмкіна, Грыгарыпаль, Уладзікаўказ) былі пакінутыя й гарнізоны выведзеныя на лінію.
-Асноўнымі сваімі мэтамі Мансур ставіў змаганьне з рабствам, фэўдаламі, крjўнай помстай, і ў цэлым, замену горскіх адатаў на мусульманскія законы [[шарыят]]у.
+Асноўнымі сваімі мэтамі Мансур ставіў змаганьне з рабствам, фэўдаламі, кроўнай помстай, і ў цэлым, замену горскіх адатаў на мусульманскія законы [[шарыят]]у.
 Рух Мансура, які распаўсюдзіўся сярод [[кабардынцы|кабардынцаў]] і закубанцаў, хутка ахапіў увесь Паўночны [[Каўказ]]. Змаганьне з Мансурам і туркамі, якія зьявіліся да яго на дапамогу, падчас [[Расейска-турэцкая вайна 1787-1791|вайны 1787–1791]] запатрабавала вялікіх высілкаў і каштавала Расеі шматлікіх ахвяраў.
@@ Радок 17: / Радок 17: @@
 Пасьля некалькіх удалых паходаў, а галоўнае — пасьля перамогі [[30 верасьня]] [[1790]] генэрала Германа над турэцка-горскім аддзелам турэцкага ары Батал-бэя на беразе [[Кубань|Кубані]], сілы Мансура былі зьнясіленыя й ён з апошнімі аддзеламі адышоў у занятую туркамі [[Анапа|Анапу]]. [[22 чэрвеня]] [[1791]], падчас штурму й узяцьця расейскімі войскамі Анапы, Мансур быў паранены й патрапіў у палон.
-Памёр у ссылцы ў [[Шлісэльбурская крэпасьць|Шлісэльбурскай крэпасьці]] (па іншых дадзеных — у [[Салавецкі манастыр|Салавецкім манастыры]]).
+Памёр у ссылцы ў [[Шлісэльбурская крэпасьць|Шлісэльбурскай крэпасьці]] (паводле іншых дадзеных — у [[Салавецкі манастыр|Салавецкім манастыры]]).
 [[Катэгорыя:Чачэнія]]