Генэрал артылерыі літоўскай: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Вэрсія ад 15:11, 28 студзеня 2012

Генэрал артылерыі літоўскай (па-лацінску: generalis artileriae magister) — дыгнітарскі ўрад у Вялікім Княстве Літоўскім, кіраўнік артылерыі. Загадваў арсэналамі, збраёўнямі, парахоўнямі і людвісарнямі, займаўся забесьпячэньнем войска й арсэналаў порахам і амуніцыяй, навучэньнем артылерыстаў. Прызначаўся дажывотна (пажыцьцёва) і ня меў права займаць іншых вайсковых урадаў.

Вядомы з 17 стагодзьдзя, калі кароль польскі і вялікі князь літоўскі Уладзіслаў IV надаў артылерыі вайсковую арганізацыю (г. зв. «Артыкулы», абвешчаныя ў 1634 пад Смаленскам). Першым кіраўніком артылерыі ВКЛ у 1634 стаў Мікалай Абрамовіч. З 1685 генэрал артылерыі атрымліваў 3 тысячы злотых на прыватныя патрэбы. Распараджаўся буйнымі грашовымі сродкамі, прымаў спэцыяльную прысягу не расходваць гэтыя грошы на іншыя мэты, і падпарадкоўваўся вялікаму гетману, з 1775 Вайсковаму дэпартаменту Пастаяннай Рады.

Генэраламі артылерыі літоўскай былі:

Мікалай Абрамовіч (21.9.1634 «на дазор гарматы ВКЛ» — 2.1651)
Вінцэнт Корвін-Гасеўскі (27.2.1651 — 14.9.1652)
Зыгмунт Валь(pl) (22.9.1652 — 28.3.1654)
Мікалай Уладзіслаў Юдзіцкі (11.4.1654 — да 14.1.1668)
Міхал Антоні Крышпін-Кіршэнштэйн (21.4.1668 — да 1673)
Мацей Корвін Гасеўскі(pl) (1.9.1673 — да 11.11.1683)

Лявон Базыль Сапега (7.9.1684 — 9.11.1686)
Матэвуш Ромэр (28.4.1687 — 1698)
Міхал Сапега(pl) (18.7.1698 — 19.11.1700)
Юзэф Вандалін Мнішак(pl) (8.4.1701 — 7.7.1706)
Крыштап Казімер Сяніцкі (1706 — 1707)
Станіслаў Панятоўскі (27.12.1707? — ?; намінаваны каралём Станіславам Ляшчынскім)
Юзэф Францішак Сапега («станіслаўскі генэрал артылерыі» 19.9.1709; намінаваны каралём Станіславам Ляшчынскім)
Юзэф Вандалін Мнішак(pl) (паўторна 17.10.1709, урада не прыняў)
Фабіян Казімер Борх (22.4.1710 — да 24.6.1710)
Багуслаў Эрнэст Дэнгаф(pl) (24.6.1710 — 1725)
Казімер Лявон Караль Сапега(pl) (4.9.1725 — 30.5.1738)
Юры Дэтлаў Флемінг (27.9.1738 — 24.11.1746)
Антоні Давойна-Салагуб (26.11.1746 — 9.1759)
Яўстах Патоцкі(pl) (20.9.1759 — 23.2.1768)
Францішак Ксаверы Браніцкі(ru) (5.3.1768 — 10.4.1773)
князь Казімер Нестар Сапега (10.4.1773 — 1793)
князь Францішак Сапега (1.5.1793 —)

Глядзіце таксама

Генэрал інспэктар войскаў літоўскіх

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
Urzędnicy centralni i dostojnicy Wielkiego Księnstwa Litewskiego XIV—XVIII wieku. Spisy / Oprac. Henryk Lulewicz i Andrzej Rachuba // Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII—XVIII wieku. Spisy / Pod red. Antoniego Gąsiorowskiego. Tom XI. Kornik: Biblioteka Kornicka, 1994.
Wolff J. Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego: 1385—1795. — Kraków, 1885.
Żychliński T. Złota księga szlachty polskiej. T. 1—31. — Poznań, 1879—1908.

@@ Радок 6: / Радок 6: @@
 [[Файл:Vincent Korvin-Gasieŭski. Вінцэнт Корвін-Гасеўскі (1650-1651).jpg|міні|145пкс|[[Вінцэнт Корвін-Гасеўскі]]]]
-* [[Мікалай Абрамовіч]] (21.9.[[1634]] «на дазор гарматы [[ВКЛ]]» — 2.[[1651]])
+* [[Мікалай Абрамовіч]] (21.9.[[1634]] «на дазор гарматы [[ВКЛ]]» — 2.[[1651]])
-* [[Вінцэнт Корвін-Гасеўскі]] (27.2.[[1651]] — 14.9.[[1652]])
+* [[Вінцэнт Корвін-Гасеўскі]] (27.2.[[1651]] — 14.9.[[1652]])
-* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Zygmunt Wahl|Зыгмунт Валь|pl}} (22.9.[[1652]] — [[1654]])
+* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Zygmunt Wahl|Зыгмунт Валь|pl}} (22.9.[[1652]] — 28.3.[[1654]])
-* [[Мікалай Уладзіслаў Юдзіцкі]] (11.4.[[1654]] — [[1670]])
+* [[Мікалай Уладзіслаў Юдзіцкі]] (11.4.[[1654]] — да 14.1.[[1668]])
-* [[Міхал Антоні Крышпін-Кіршэнштэйн]] ([[1670]]—[[1673]])
+* [[Міхал Антоні Крышпін-Кіршэнштэйн]] (21.4.[[1668]] — да [[1673]])
-* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Maciej Korwin Gosiewski|Мацей Корвін Гасеўскі|pl}} ([[1673]]—[[1683]])
+* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Maciej Korwin Gosiewski|Мацей Корвін Гасеўскі|pl}} (1.9.[[1673]] — да 11.11.[[1683]])
 [[Файл:Francišak Sapieha. Францішак Сапега.jpg|міні|145пкс|[[Францішак Сапега]]]]
-* [[Лявон Базыль Сапега]] (7.9.[[1684]] — [[1686]])
+* [[Лявон Базыль Сапега]] (7.9.[[1684]] — 9.11.[[1686]])
-* [[Матэвуш Ромэр]] (28.4.[[1687]] — [[1698]])
+* [[Матэвуш Ромэр]] (28.4.[[1687]] — [[1698]])
-* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Michał Franciszek Sapieha|Міхал Сапега|pl}} (18.7.[[1698]] — 19.11.[[1700]])
+* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Michał Franciszek Sapieha|Міхал Сапега|pl}} (18.7.[[1698]] — 19.11.[[1700]])
-* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Józef Wandalin Mniszech|Юзэф Мнішак|pl}} (8.4.[[1701]] — 8.8.[[1706]])
+* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Józef Wandalin Mniszech|Юзэф Вандалін Мнішак|pl}} (8.4.[[1701]] — 7.7.[[1706]])
-* [[Крыштаф Сяніцкі|Крыштап Казімер Сяніцкі]] ([[1706]]—[[1707]])
+* [[Крыштаф Сяніцкі|Крыштап Казімер Сяніцкі]] ([[1706]] — [[1707]])
+* [[Станіслаў Панятоўскі (сын Францішка)|Станіслаў Панятоўскі]] (27.12.[[1707]]? — ?; намінаваны [[Сьпіс польскіх манархаў|каралём]] [[Станіслаў Ляшчынскі|Станіславам Ляшчынскім]])
-* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Józef Wandalin Mniszech|Юзэф Мнішак|pl}} (паўторна 17.10.[[1709]], урада не прыняў)
+* [[Юзэф Францішак Сапега]] («станіслаўскі генэрал артылерыі» 19.9.[[1709]]; намінаваны [[Сьпіс польскіх манархаў|каралём]] [[Станіслаў Ляшчынскі|Станіславам Ляшчынскім]])
-* [[Фабіян Казімер Борх]] (22.4.[[1710]] — [[1710]])
-* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Bogusław Ernest Denhoff|Багуслаў Эрнэст Дэнгаф|pl}} (24.6.[[1710]] — [[1725]])
+* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Józef Wandalin Mniszech|Юзэф Вандалін Мнішак|pl}} (паўторна 17.10.[[1709]], урада не прыняў)
-* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Kazimierz Leon Sapieha|Казімер Лявон Сапега|pl}} (4.9.[[1725]] — 20.5.[[1738]])
+* [[Фабіян Казімер Борх]] (22.4.[[1710]] — да 24.6.[[1710]])
+* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Bogusław Ernest Denhoff|Багуслаў Эрнэст Дэнгаф|pl}} (24.6.[[1710]] — [[1725]])
-* [[Ян Юры Флемінг|Юры Дэтлаў Флемінг]] ([[1738]] — 24.11.[[1746]])
+* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Kazimierz Leon Sapieha|Казімер Лявон Караль Сапега|pl}} (4.9.[[1725]] — 30.5.[[1738]])
-* [[Антоні Салагуб-Давойна]] (26.11.[[1746]] — 9.[[1759]])
+* [[Ян Юры Флемінг|Юры Дэтлаў Флемінг]] (27.9.[[1738]] — 24.11.[[1746]])
-* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Eustachy Potocki|Яўстах Патоцкі|pl}} (20.10.[[1759]] — 23.2.[[1768]])
+* [[Антоні Давойна-Салагуб]] (26.11.[[1746]] — 9.[[1759]])
-* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Браницкий, Франциск Ксаверий|Францішак Ксаверы Браніцкі|ru}} ([[1768]] — 10.4.[[1773]])
+* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Eustachy Potocki|Яўстах Патоцкі|pl}} (20.9.[[1759]] — 23.2.[[1768]])
-* князь [[Казімер Нестар Сапега]] (10.3.[[1773]] — [[1793]])
+* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Браницкий, Франциск Ксаверий|Францішак Ксаверы Браніцкі|ru}} (5.3.[[1768]] — 10.4.[[1773]])
-* князь [[Францішак Сапега]] (1.5.[[1793]] —)
+* князь [[Казімер Нестар Сапега]] (10.4.[[1773]] — [[1793]])
+* князь [[Францішак Сапега]] (1.5.[[1793]] —)
 == Глядзіце таксама ==
@@ Радок 36: / Радок 38: @@
 == Літаратура ==
 * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
+* Urzędnicy centralni i dostojnicy Wielkiego Księnstwa Litewskiego XIV—XVIII wieku. Spisy / Oprac. Henryk Lulewicz i Andrzej Rachuba // Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII—XVIII wieku. Spisy / Pod red. Antoniego Gąsiorowskiego. Tom XI. Kornik: Biblioteka Kornicka, 1994.
 * Wolff J. Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego: 1385—1795. — Kraków, 1885.
 * Żychliński T. Złota księga szlachty polskiej. T. 1—31. — Poznań, 1879—1908.