Генэрал артылерыі літоўскай: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Вэрсія ад 01:18, 4 студзеня 2012

Генэрал артылерыі літоўскай (па-лацінску: generalis artileriae magister) — дыгнітарскі ўрад у Вялікім Княстве Літоўскім, кіраўнік артылерыі. Загадваў арсэналамі, збраёўнямі, парахоўнямі і людвісарнямі, займаўся забесьпячэньнем войска й арсэналаў порахам і амуніцыяй, навучэньнем артылерыстаў. Прызначаўся дажывотна (пажыцьцёва) і ня меў права займаць іншых вайсковых урадаў.

Вядомы з 17 стагодзьдзя, калі кароль польскі і вялікі князь літоўскі Уладзіслаў IV надаў артылерыі вайсковую арганізацыю (г. зв. «Артыкулы», абвешчаныя ў 1634 пад Смаленскам). Першым кіраўніком артылерыі ВКЛ у 1634 стаў Мікалай Абрамовіч. З 1685 генэрал артылерыі атрымліваў 3 тысячы злотых на прыватныя патрэбы. Распараджаўся буйнымі грашовымі сродкамі, прымаў спэцыяльную прысягу не расходваць гэтыя грошы на іншыя мэты, і падпарадкоўваўся вялікаму гетману, з 1775 Вайсковаму дэпартаменту Пастаяннай Рады.

Генэраламі артылерыі літоўскай былі:

Мікалай Абрамовіч (21.9.1634 «на дазор гарматы ВКЛ» — 2.1651)
Вінцэнт Корвін-Гасеўскі (27.2.1651 — 14.9.1652)
Зыгмунт Валь(pl) (22.9.1652 — 1654)
Мікалай Уладзіслаў Юдзіцкі (11.4.1654 — 1670)
Міхал Антоні Крышпін-Кіршэнштэйн (1670—1673)
Мацей Корвін Гасеўскі(pl) (1673—1683)

Лявон Базыль Сапега (7.9.1684 — 1686)
Матэвуш Ромэр (28.4.1687 — 1698)
Міхал Сапега(pl) (18.7.1698 — 19.11.1700)
Юзэф Мнішак(pl) (8.4.1701 — 8.8.1706)
Казімер Крыштап Сеньніцкі-Бонча (1706—1707)
Юзэф Мнішак(pl) (паўторна 17.10.1709, урада не прыняў)
Фабіян Казімер Борх (22.4.1710 — 1710)
Багуслаў Эрнэст Дэнгаф(pl) (24.6.1710 — 1725)
Казімер Лявон Сапега(pl) (4.9.1725 — 20.5.1738)
Юры Дэтлаў Флемінг (1738 — 24.11.1746)
Антоні Салагуб-Давойна (26.11.1746 — 9.1759)
Яўстах Патоцкі(pl) (20.10.1759 — 23.2.1768)
Францішак Ксаверы Браніцкі(ru) (1768 — 10.4.1773)
князь Казімер Нестар Сапега (10.3.1773 — 1793)
князь Францішак Сапега (1.5.1793 —)

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
Wolff J. Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego: 1385—1795. — Kraków, 1885.
Żychliński T. Złota księga szlachty polskiej. T. 1—31. — Poznań, 1879—1908.

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
-'''Генэрал артылерыі літоўскай''' ({{мова-la|generalis artileriae magister}}) — дыгнітарскі [[урад]] ў [[ВКЛ]], кіраўнік артылерыі. Загадваў арсеналамі, збраёўнямі, парахоўнямі і людвісарнямі, займаўся забеспячэньнем войска й арсеналаў порахам і амуніцыяй, навучэньнем артылерыстаў.
+'''Генэрал артылерыі літоўскай''' ({{мова-la|generalis artileriae magister}}) — дыгнітарскі [[Урад (Вялікае Княства Літоўскае)|ўрад]] у [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]], кіраўнік артылерыі. Загадваў арсэналамі, збраёўнямі, парахоўнямі і [[людвісарня]]мі, займаўся забесьпячэньнем войска й арсэналаў порахам і амуніцыяй, навучэньнем артылерыстаў. Прызначаўся дажывотна (пажыцьцёва) і ня меў права займаць іншых вайсковых урадаў.
-Вядомы з [[17 стагодзьдзе|17 стагодзьдзя]], калі [[Сьпіс польскіх манархаў|кароль польскі]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь літоўскі]] [[Уладзіслаў Ваза|Уладзіслаў IV]] надаў артылерыі вайсковую арганізацыю (т.зв. «Артыкулы», абвешчаныя ў [[1634]] пад [[Смаленск]]ам). Генэрал артылерыі прызначаўся дажывотна (пажыцьцёва) і ня меў права займаць іншых вайсковых [[урад]]аў. Першым кіраўніком артылерыі [[ВКЛ]] у [[1634]] стаў [[Мікалай Абрамовіч]]. З [[1685]] генэрал артылерыі атрымліваў 3 тысячы злотых на прыватныя патрэбы. Распараджаўся буйнымі грашовымі сродкамі, прымаў стецыяльную прысягу не расходваць гэтыя грошы на іншыя мэты, і падпарадкоўваўся [[гетман вялікі літоўскі|вялікаму гетману]], з [[1775]] Вайсковаму дэпартаменту [[Пастаянная Рада|Пастаяннай Рады]].
+Вядомы з [[17 стагодзьдзе|17 стагодзьдзя]], калі [[Сьпіс польскіх манархаў|кароль польскі]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь літоўскі]] [[Уладзіслаў Ваза|Уладзіслаў IV]] надаў артылерыі вайсковую арганізацыю (г. зв. «Артыкулы», абвешчаныя ў [[1634]] пад [[Смаленск]]ам). Першым кіраўніком артылерыі [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] у [[1634]] стаў [[Мікалай Абрамовіч]]. З [[1685]] генэрал артылерыі атрымліваў 3 тысячы злотых на прыватныя патрэбы. Распараджаўся буйнымі грашовымі сродкамі, прымаў спэцыяльную прысягу не расходваць гэтыя грошы на іншыя мэты, і падпарадкоўваўся [[гетман вялікі літоўскі|вялікаму гетману]], з [[1775]] Вайсковаму дэпартаменту [[Пастаянная Рада|Пастаяннай Рады]].
 Генэраламі артылерыі літоўскай былі:
-[[Файл:Vincent Korvin-Gasieŭski. Вінцэнт Корвін-Гасеўскі (1650-1651).jpg|міні|135пкс|[[Вінцэнт Корвін-Гасеўскі]]]]
+[[Файл:Vincent Korvin-Gasieŭski. Вінцэнт Корвін-Гасеўскі (1650-1651).jpg|міні|145пкс|[[Вінцэнт Корвін-Гасеўскі]]]]
-* [[Мікалай Абрамовіч]] (21.9.[[1634]] «на дазор гарматы [[ВКЛ]]» - 2.[[1651]])
+* [[Мікалай Абрамовіч]] (21.9.[[1634]] «на дазор гарматы [[ВКЛ]]» — 2.[[1651]])
-* [[Вінцэнт Корвін-Гасеўскі]] (27.2.[[1651]] - 14.9.[[1652]])
+* [[Вінцэнт Корвін-Гасеўскі]] (27.2.[[1651]] — 14.9.[[1652]])
-* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Zygmunt Wahl|Зыгмунт Валь|pl}} (22.9.[[1652]] - [[1654]])
+* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Zygmunt Wahl|Зыгмунт Валь|pl}} (22.9.[[1652]] — [[1654]])
-* [[Мікалай Уладзіслаў Юдзіцкі]] (11.4.[[1654]] - [[1670]])
+* [[Мікалай Уладзіслаў Юдзіцкі]] (11.4.[[1654]] — [[1670]])
-* [[Міхал Антоні Крышпін-Кіршэнштэйн]] ([[1670]] - [[1673]])
+* [[Міхал Антоні Крышпін-Кіршэнштэйн]] ([[1670]]—[[1673]])
-* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Maciej Korwin Gosiewski|Мацей Корвін Гасеўскі|pl}} ([[1673]] - [[1683]])
+* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Maciej Korwin Gosiewski|Мацей Корвін Гасеўскі|pl}} ([[1673]]—[[1683]])
-[[Файл:Lavon Bazyl Sapieha. Лявон Базыль Сапега (XVIII).jpg|міні|135пкс|[[Лявон Базыль Сапега]]]]
+[[Файл:Francišak Sapieha. Францішак Сапега.jpg|міні|145пкс|[[Францішак Сапега]]]]
-* [[Лявон Базыль Сапега]] (7.9.[[1684]] - [[1686]])
+* [[Лявон Базыль Сапега]] (7.9.[[1684]] — [[1686]])
-* [[Матэвуш Ромэр]] (28.4.[[1687]] - [[1698]])
+* [[Матэвуш Ромэр]] (28.4.[[1687]] — [[1698]])
-* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Michał Franciszek Sapieha|Міхал Сапега|pl}} (18.7.[[1698]] - 19.11.[[1700]])
+* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Michał Franciszek Sapieha|Міхал Сапега|pl}} (18.7.[[1698]] — 19.11.[[1700]])
+* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Józef Wandalin Mniszech|Юзэф Мнішак|pl}} (8.4.[[1701]] — 8.8.[[1706]])
+* [[Казімер Крыштап Сеньніцкі-Бонча]] ([[1706]]—[[1707]])
-[[Файл:Józef Wandalin Mniszech 11.PNG|міні|135пкс|[[Юзэф Мнішак]]]]
-* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Józef Wandalin Mniszech|Юзэф Мнішак|pl}} (8.4.[[1701]] - 8.8.[[1706]])
-* [[Казімер Крыштап Сеньніцкі-Бонча]] ([[1706]] - [[1707]])
 * {{Артыкул у іншым разьдзеле|Józef Wandalin Mniszech|Юзэф Мнішак|pl}} (паўторна 17.10.[[1709]], урада не прыняў)
-* [[Фабіян Казімер Борх]] (22.4.[[1710]] - [[1710]])
+* [[Фабіян Казімер Борх]] (22.4.[[1710]] — [[1710]])
-* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Bogusław Ernest Denhoff|Багуслаў Эрнэст Дэнгаф|pl}} (24.6.[[1710]] - [[1725]])
+* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Bogusław Ernest Denhoff|Багуслаў Эрнэст Дэнгаф|pl}} (24.6.[[1710]] — [[1725]])
-* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Kazimierz Leon Sapieha|Казімер Лявон Сапега|pl}} (4.9.[[1725]] - 20.5.[[1738]])
+* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Kazimierz Leon Sapieha|Казімер Лявон Сапега|pl}} (4.9.[[1725]] — 20.5.[[1738]])
+* [[Ян Юры Флемінг|Юры Дэтлаў Флемінг]] ([[1738]] — 24.11.[[1746]])
+* [[Антоні Салагуб-Давойна]] (26.11.[[1746]] — 9.[[1759]])
-[[Файл:Jan Jury Fleming. Ян Юры Флемінг.jpg|міні|135пкс|[[Ян Юры Флемінг|Юры Дэтлаў Флемінг]]]]
+* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Eustachy Potocki|Яўстах Патоцкі|pl}} (20.10.[[1759]] — 23.2.[[1768]])
+* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Браницкий, Франциск Ксаверий|Францішак Ксаверы Браніцкі|ru}} ([[1768]] — 10.4.[[1773]])
-* [[Ян Юры Флемінг|Юры Дэтлаў Флемінг]] ([[1738]] - 24.11.[[1746]])
-* [[Антоні Салагуб-Давойна]] (26.11.[[1746]] - 9.[[1759]])
+* князь [[Казімер Нестар Сапега]] (10.3.[[1773]] — [[1793]])
+* князь [[Францішак Сапега]] (1.5.[[1793]] —)
-* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Eustachy Potocki|Яўстах Патоцкі|pl}} (20.10.[[1759]] - 23.2.[[1768]])
-[[Файл:Franciszek Ksawery Branicki.jpg|міні|135пкс|[[Францішак Ксаверы Браніцкі]]]]
-* {{Артыкул у іншым разьдзеле|Браницкий, Франциск Ксаверий|Францішак Ксаверы Браніцкі|ru}} ([[1768]] - 10.4.[[1773]])
-[[Файл:Kazimier Niestar Sapieha. Казімер Нестар Сапега.jpg|міні|135пкс|[[Казімер Нестар Сапега]]]]
-* князь [[Казімер Нестар Сапега]] (10.3.[[1773]] - [[1793]])
-[[Файл:Francišak Sapieha. Францішак Сапега.jpg|міні|135пкс|[[Францішак Сапега]]]]
-* князь [[Францішак Сапега]] (1.5.[[1793]] - )
 == Літаратура ==
 * {{Літаратура/ЭВКЛ|1}}
-* Wolff J. Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego: 1385—1795. Kraków, 1885.
+* Wolff J. Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego: 1385—1795. — Kraków, 1885.
-* Żychliński T. Złota księga szlachty polskiej, Poznań, T.1-31, 1879—1908.
+* Żychliński T. Złota księga szlachty polskiej. T. 1—31. — Poznań, 1879—1908.
 [[Катэгорыя:Генэралы артылерыі літоўскай| ]]