Карл V (імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі): розьніца паміж вэрсіямі
д Карл V (імпэратар Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыі) перанесеная ў Карл V (імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі): паводле асноўнага артыкула |
д Сьвятая |
||
Радок 1: | Радок 1: | ||
'''Карл V''' ([[24 лютага]] [[1500]] |
'''Карл V''' ([[24 лютага]] [[1500]] — [[21 верасьня]] [[1558]]) — імпэратар [[Сьвятая Рымская імпэрыя|Сьвятой Рымскай імпэрыі]], вядомы у сваіх гішпанскіх уладаньнях, як '''Карл I'''. Карл быў сынам [[Філіп I (кароль Кастыліі)|Філіпа Прыгожага, герцага Бургундзкага]] і [[Хуана I Вар'ятка|Хуаны, каралевы Кастыліі]]. Ён даводзіўся ўнукам каталіцкім манархам Гішпаніі, [[Ізабэла I|Ізабэле, каралеве Кастыліі]] і [[Фэрдынанд II (кароль Арагона)|Фэрдынанду, каралю Арагона]], а таксама імпэратару [[Максімілян I (імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі)|Максіміляну І]]. |
||
Карл быў гаспадаром вялікай часткі Эўрапэйскага кантынэнту ад [[1519]] году да часу свайго адрачэньня ад трону ў [[1556]] годзе. У часы яго караляваньня па Эўропе хадзіў жарт, што над яго ўладаньнямі ніколі не заходзіла сонца, што мела рацыю, бо, ў той час калі ў Нямеччыне пачыналася ноч, над яго ўладаньнямі ў Амэрыцы ўзыходзіла сонца. У вялічэзныя абшчары яго зямель уваходзілі [[Нямеччына]], [[Аўстрыя]], [[Нідэрлянды]], Паўднёвая [[Італія]], землі Арагона ды Кастыліі, а таксама кастыльскія калёніі ў Амэрыцы да Філіпінах. Можна сказаць, што імпэрыя Карла V стала першай супэр-дзяржавай сьвету. |
Карл быў гаспадаром вялікай часткі Эўрапэйскага кантынэнту ад [[1519]] году да часу свайго адрачэньня ад трону ў [[1556]] годзе. У часы яго караляваньня па Эўропе хадзіў жарт, што над яго ўладаньнямі ніколі не заходзіла сонца, што мела рацыю, бо, ў той час калі ў Нямеччыне пачыналася ноч, над яго ўладаньнямі ў Амэрыцы ўзыходзіла сонца. У вялічэзныя абшчары яго зямель уваходзілі [[Нямеччына]], [[Аўстрыя]], [[Нідэрлянды]], Паўднёвая [[Італія]], землі Арагона ды Кастыліі, а таксама кастыльскія калёніі ў Амэрыцы да Філіпінах. Можна сказаць, што імпэрыя Карла V стала першай супэр-дзяржавай сьвету. |
||
Радок 31: | Радок 31: | ||
}} |
}} |
||
{{Адзінка блёку |
{{Адзінка блёку |
||
|папярэднік=[[Максімілян I (імпэратар |
|папярэднік=[[Максімілян I (імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі)|Максыміліян І]] |
||
|назва=[[Імпэратары |
|назва=[[Імпэратары Сьвятой Рымскай Імпэрыі|Імпэратар Сьвятой Рымскай Імпэрыі]] |
||
|гады=[[1520]]–[[1556]] |
|гады=[[1520]]–[[1556]] |
||
|наступнік=[[Фэрдынанд I Габсбург|Фэрдынанд I]] |
|наступнік=[[Фэрдынанд I Габсбург|Фэрдынанд I]] |
||
Радок 38: | Радок 38: | ||
{{Канец блёку}} |
{{Канец блёку}} |
||
{{Імпэратары |
{{Імпэратары Сьвятой Рымскай імпэрыі}} |
||
{{Каралі Гішпаніі}} |
{{Каралі Гішпаніі}} |
||
{{Каралі Сыцыліі}} |
{{Каралі Сыцыліі}} |
Вэрсія ад 20:59, 20 сьнежня 2011
Карл V (24 лютага 1500 — 21 верасьня 1558) — імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі, вядомы у сваіх гішпанскіх уладаньнях, як Карл I. Карл быў сынам Філіпа Прыгожага, герцага Бургундзкага і Хуаны, каралевы Кастыліі. Ён даводзіўся ўнукам каталіцкім манархам Гішпаніі, Ізабэле, каралеве Кастыліі і Фэрдынанду, каралю Арагона, а таксама імпэратару Максіміляну І.
Карл быў гаспадаром вялікай часткі Эўрапэйскага кантынэнту ад 1519 году да часу свайго адрачэньня ад трону ў 1556 годзе. У часы яго караляваньня па Эўропе хадзіў жарт, што над яго ўладаньнямі ніколі не заходзіла сонца, што мела рацыю, бо, ў той час калі ў Нямеччыне пачыналася ноч, над яго ўладаньнямі ў Амэрыцы ўзыходзіла сонца. У вялічэзныя абшчары яго зямель уваходзілі Нямеччына, Аўстрыя, Нідэрлянды, Паўднёвая Італія, землі Арагона ды Кастыліі, а таксама кастыльскія калёніі ў Амэрыцы да Філіпінах. Можна сказаць, што імпэрыя Карла V стала першай супэр-дзяржавай сьвету.
Карл V вызначыўся ў гісторыі сваім заўзятым супрацьстаяньнем рэлігійнай Рэфармацыі, якая пачалася 31 кастрычніка 1517 году з публікацыі «95 Тэзаў» Марціна Лютэра, канфліктам з Францыяй ды абаронай сваёй цёткі Катарыны Арагонскай у яе мэтрыманіяльным дыспуце з Генрыхам VIII, каралём Ангельшчыны.
Карл нарадзіўся ў 1500 годзе ў флямандзкім горадзе Гент. Культура і прыдворнае жыцьцё бургудзкіх Нідэрляндаў у шмат чым паўплывала на яго жыцьцё. Нарадзіўшыся спадкаемцам Бургундзкай дынастыі, нямецкіх Габзбургаў ды гішпанскім Трастамара, Карл вольна размаўляў па-галяндзку, нямецку, гішпанску, француску ды італьянску. Яму прыпісваюць знакаміты выраз: «Я размаўляю па-гішпанску з Богам, па-італьянску з жанчынамі, па-француску з мужчынамі і па-нямецку з маім канём».
Пры гэтым трэба дадаць, што яго роднымі мовамі былі франзуская ды галяндзкая, на якіх ён размаўляў з маленства. Гішпанскую ён вывучыў у гады юнацтва, бо гэта была адна з умоваў, якія былі пастаўленыя перад ім гішпанскімі Картэсамі, для атрыманьня гішпанскае кароны. Нягледзячы на тое, што Гішпанія зь яе магутным флётам і войскам, яе багацьцямі заакіянскіх калёніяў, была галоўнай часткай яго ўладаньняў, ён ніколі не стаў абсалютным гішпанцам і часта адчуваў сябе чужынцам.
10 сакавіка 1526 году Карл ажаніўся на сваёй кузынцы Ізабэле Партугальскай. Нягледзячы на тое, што іх шлюб быў дынастычны, Карл і Ізабэла падзялялі шчырую прыязнасьць адно да аднаго. Заўчасная сьмерць Ізабэлы 1 траўня 1539 году пакінула Карла эмацыйна зруйнаваным. Па яе сьмерці імпэратар не насіў іншых колераў акрамя чорнага ў знак жалобы.
У 1556 годзе Карл адрокся ад трону, сыйшоўшы ў кляштар Сьвятога Юстына ў Экстрэмадуры. Нягледзячы на тое, што былы імпэратар не захаваў за сабой аніякай улады, ён, тым ня менш, вёў інтэнсіўную перапіску і трымаў сябе ў курсе спраў імпэрыі. Па сваім адрачэньні Карл пакінуў свайму сыну, Філіпу II Гішпанскаму сваю гішпанскую імпэрыю, якая ўключала ў сябе саму Гішпанію, Нідэрлянды, Нэапалітанскія землі і гішпанскія ўладаньні ў Амэрыке. Брат імпэратара, Фэрдынанд атрымаў аўстрыйскія землі і тытул імпэратара.
Карл адыйшоў з гэтага сьвету 21 верасьня 1558 году ў выніку захворваньня на малярыю. Праз дваццаць шэсьць гадоў па яго сьмерці яго рэшткі былі перавезеныя ў каралеўскі пантэон у Сан Ларэнса дэ Эль Эскарыял.
Папярэднік Ізабэла I |
Кароль Кастыліі ды Ляона 1516–1556 |
Наступнік Філіп II |
Папярэднік Фэрдынанд II |
Кароль Арагона 1516–1556 |
Наступнік Філіп II |
Папярэднік Максыміліян І |
Імпэратар Сьвятой Рымскай Імпэрыі 1520–1556 |
Наступнік Фэрдынанд I |
|
|
|
|