Чарнігаў

Чарнігаў
Чернігів
Царква Сьв. Тройцы
Герб Чарнігаву Сьцяг Чарнігаву
Першыя згадкі:	907
Магдэбурскае права:	1623
Плошча:	79 км²
Насельніцтва:	299 989 (2009)
Тэлефонны код:	+380 0462 (2)
Паштовы індэкс:	14000
Геаграфічныя каардынаты:	51°30′ пн. ш. 31°18′ у. д.
Чарнігаў на мапе Ўкраіны Чарнігаў
Галерэя здымкаў у Wikimedia Commons

Чарнігаў (па-ўкраінску: Чернігів) — места на поўначы Ўкраіны, на правым беразе ракі Дзясна. Адміністрацыйны цэнтар Чарнігаўскай вобласьці і Чарнігаўскага раёну. Насельніцтва 299 989 чал. (2009).

Вузел чыгуначных лініяў (на Гомель, Оўруч, Нежын) і аўтамабільных дарог, порт.

Этымалёгія назвы

Паводле легенды места атрымала сваю назву ў гонар першага мясцовага князя — Чорнага.

Гісторыя

• 907: першыя згадкі, старадаўняе паселішча севяранаў.
• XI—XIII стст.: цэнтар Севершчыны і Чарнігаўскага княства. Першым ягоным гаспадаром быў Мсьціслаў Уладзімеравіч, брат Яраслава Мудрага. Гэты князь збудаваў новы мураваны княжы двор і распачаў будаўніцтва Спаскага сабору.

Гістарычны герб Чарнігава (1623)

• кан. XI ст.: заснаваная Чарнігаўская япархія.
• 1353: увайшоў у Вялікае Княства Літоўскае.
• XIV ст.: у Чарнігаве збудавалі драўляны замак.
• 1482 і 1497: пацярпеў ад набегаў Арды.
• 1503: захоплены Масковіяй.
• 1618: згодна з Дэвулінскім замірэньнем увайшоў у склад Рэчы Паспалітай.
• 1623: атрымаў Магдэбурскае права і герб «Сьвяты Ўладыслаў з чырвонай харугвай у руках».
• 1635: адміністрацыйны цэнтар Чарнігаўскага ваяводзтва.

Герб Чарнігаўскага ваяводзтва

• 1646: у месьце пачала працу першая друкарня.
• 1654: згодна зь Пераяслаўскай дамовай трапіў пад уладу Маскойскай дзяржавы.
• 1672: у «Титулярнике» маскоўскага цара Аляксея Міхайлавіча герб Чарнігава ўпершыню прадстаўлены ў выглядзе чорнага аднагаловага арла з крыжом праз плячо, аднак ажно да кан. XVIII ст. мескі магістрат працягваў карыстацца гербам часоў Рэчы Паспалітай.
• 1700: заснаваньне Чарнігаўскага Калегіюму, аднаго з галоўных асяродкаў асьветы і навукі Гетманшчыны.
• 1808: цэнтар Чарнігаўскай губэрні.
• 1917: увайшоў у склад Украінскай Народнай Рэспублікі.
• 1919: у складзе УССР.
• 1932: цэнтар вобласьці.
• 2006: на сьвята заступніцы Беларусі Эўфрасіньні Полацкай, дзякуючы імкненьням сьвятароў Украінскае Праваслаўнае Царквы Кіеўскага патрыярхату, у Чарнігаве адбылося першае набажэнства на беларускай мове.

Насельніцтва

Тэатар імя Тараса Шаўчэнкі

• 1765 — 1 830 чал. (915 мужчынаў і 915 жанчын).
• 1801 — 4 тыс. чал.
• 1844 — 12 тыс. чал.
• 1897 — 27 006 (13 127 мужчынаў і 13 879 жанчын).
• 1913 — 35 тыс. чал.
• 1939 — 69 тыс. чал.
• 1959 — 90 тыс. чал.
• 1970 — 159 тыс. чал.
• 1977 — 233 тыс. чал.
• 1991 — 306 тыс. чал.
• 2001 — 304 994 чал.
• 2006 — 299 609 чал.
• 2009 — 299 989 чал.

Эканоміка

Прадпрыемствы хімічнай, харчовай, лёгкай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай прамысловасьці.

• ААТ «Чарнігаўскае хімвалакно»
• ЗАТ «Чарнігаўскі аўтобусны завод»
• ААТ «Чарнігаўвоўна»
• ЗАТ «Чарнігаўскі мясакамбінат»
• ЗАТ "Піўны камбінат «Дзясна»"
• Чарнігаўская фабрыка музычных інструмэнтаў

Выдатныя мясьціны

Выгляд места ў пач. XX ст.

Музэі: гістарычны, мастацкі, літаратурна-мэмарыяльны М. Кацюбінскага. У месьце знаходзіцца шэраг помнікаў архітэктуры.

• Княскага часу:
  • Царква Праабражэньня Гасподняга (XI ст.).
  • Царква Сьвв. Барыса і Глеба (XII ст.).
  • Царква Сьв. Прарока Ільлі (XII ст.).
  • Царква Ўсьпеньня Прасьв. Багародзіцы (XII ст.).
  • Елецкі Ўсьпенскі манастыр (XII ст.).
  • Царква Сьв. Параскевы Пятніцы.
• XVII—XX стст:
  • Калегіюм (1702).
  • Палкавая канцэлярыя — камяніца Лізагуба (кан. XVIII ст.).
  • Царква Траецкага Ільлінскага манастыра (1679—1689).
  • Будынак тэатру (1958).

Галерэя

• 
  Царква Сьв. Параскевы Пятніцы
• 
  Царква Сьвв. Барыса і Глеба
• 
  Калегіюм
• 
  Царква Сьв. Кацярыны
• 
  Царква Праабражэньня Гасподняга
• 
  Царква Сьв. Тройцы
• 
  Красная плошча
• 
  Елецкі манастыр

Месты-сябры

• Бранск, Расея
• Мыцішчы, Расея
• Гомель, Беларусь
• Мэмінген, Нямеччына
• Тарнабжэг, Польшча
• Пэтах-Тыква,Ізраіль
• Габрава, Баўгарыя
• Градзец-Кралаве, Чэхія
• Огрэ,Латвія

Літаратура

• Czernihów // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom I: Aa — Dereneczna. — Warszawa, 1880. S. 826—829
• Чернигов // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.

Вонкавыя спасылкі

Чарнігаў — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Сайт Чарнігаўскай мескай рады (укр.)
• Алег Трусаў. Беларуская Атлянтыда: Без бар’ераў. Северскія землі // Радыё Свабода, 19 кастрычніка 2007