Кэдман

Руіны абацтва Ўітбі, дзе Кэдман мусіў жыць і працаваць

Кэдман, Кэдман Ўітбіцкі (па-старажытнаангельску: Cædmon) — найранейшы ангельскі паэт.

Будучы пастухом пры абацтве Ўітбі, узначаляванага тады абатысаю сьв. Гільдай (657—680), Кэдман першапачаткова не валодаў песенным мастацтвам, аднак, згодна з Бэдай, аднойчы ў сьне яму зьявіўся незнаёмы чалавек і зьвярнуўся да яго, кажучы: «Кэдман, прасьпявай мне што-небудзь». Кэдман мусіў адмаўляцца падкрэсьліваючы, што ён не валодае мастацтвам сьпеву, але прачнуўшыся, ён ужо памятаў 9 радкоў зь песьні, якую сам сачыніў і прасьпяваў. Даведаўшыся пра гэты цуд, людзі параілі Кэдману ісьці да сьвятой Гільды, абатысы кляштара Ўітбі. Выслухаўшы Кэдмана і пераканаўшыся ў ягоных дзівосных здольнасьцях, Гільда параіла яму застацца ў кляштары, а іншым манахам загадала добра вучыць новага брата Сьвятому Пісаньню. Кэдман жа ўсё, чаму яго навучалі, у хуткім часе перакладаў на вершы.

Кэдман зьяўляецца адным з дванаццаці англасаксонскіх паэтаў, якія згадваюцца ў сярэднявечных дакумэнтах і адным з трох, літаратурныя працы якіх захаваліся і дагэтуль. Яго гісторыя ўзыходзіць да «Царкоўнай гісторыі народу англаў» Бэды Вялебнага.

Адзіным ягоным творам, захаваным да нашых дзён зьяўляецца «Гімн Кэдмана», дзевяцірадковая алітэрацыйная паэма ў гонар Бога, пра якога ён навучыўся сьпяваць у сваім сьне. Гэтая паэма напісана на досыць своеасаблівым нартумбрыйскім дыялекце і адначасова лічыцца першым дакладным прыкладам старажытнаангельскае паэзіі. Таксама зьяўляецца аднім з найранейшых помнікаў германамоўнае паэзіі.

Гімн Кэдмана

Адзін з двух кандыдатаў на найранейшую копію «Гімна Кэдмана». Захоўваецца ва ўнівэрсытэцкай бібліятэцы Кембрыджу.

«Гімн Кэдмана» (аўдыёвэрсія) — адзіны захаваны вершаваны твор з усёй літаратурнай спадчыны пісьменьніка. Паэма вядомая з дваццаці адной манускрыптавай копіі, што робіць яе найбольш задакумэнтаваным стараангельскім творам пасьля «Песьні сьмерці» Бэды (35 сьведчаньняў) і самым задакумэнтаваным творам у калекцыі перадрукаваных альбо ўласных вершаваных манускрыптаў Вялікабрытаніі ў часы англасаксонскага пэрыяду. «Гімн» мае вельмі заблытаную гісторыю з усіх ахаваных англасаксонскіх паэмаў. Варыянты гэтага твору знойдзены на двух дыялектах і ў пяці розных рэдагаваньнях (нартумбрыйская aelda, нартумбрыйская eordu, усходнесаксонскае eorðan, заходнесаксонскае ylda, і заходнесаксонскае eorðe), зь якіх усе акрамя аднаго вядомыя з трох і больш крыніцаў.

Паэма напісана традыцыйным алітэрацыйным вершам. Кожны радок складаецца зь двух паўрадкоў. У радку чатыры моцныя націскі (па два ў кожным паўрадку). Паўрадкі зьвязаны спаміжсобку алітэрацыяй моцнанаціскных складоў. Рыфма не ўжываецца. Такая форма верша уласьцівая для ўсіх германскіх народаў.

Нартумбрыйскі дыялект nu scylun hergan hefaenricaes uard metudæs maecti end his modgidanc uerc uuldurfadur swe he uundra gihwaes eci dryctin or astelidæ he aerist scop aelda barnum heben til hrofe haleg scepen. tha middungeard moncynnæs uard eci dryctin æfter tiadæ firum foldu frea allmectig

Транскрыпцыя з мовы арыгіналу [nuː ˈskʲylun ˈherjɑn ˈhevænriːkʲæs wɑrd ˈmetudæs ˈmæxti end his ˈmoːdɣiðɔnk werk ˈwuldurfɑdur sweː heː ˈwundrɑ ɣiˈhwæs ˈeːkʲi ˈdryxtin or ɑːˈstelidæ heː ˈæːrist skoːp ˈældɑ ˈbɑrnum ˈheven til ˈhroːve ˈhɑːleɣ ˈskʲepːen θɑː ˈmidːunɣæɑrd ˈmɔnkʲynːæs wɑrd ˈeːkʲi ˈdryxtin ˈæfter ˈtiadæ ˈfirum ˈfoldu ˈfræːɑ ˈɑlːmextiɣ]

Пераклад на беларускую Уславім годна Гаспадара Горняга, Магуцце Дужага й задуму Ягоную, Сільнага справу — як усім дзівосам, Валадар Адвечны, даў Ён пачатак, Нябёсы паставіў — зямным істотам Дах цудоўны, Добры Стварыцель, І зямлю сярэдзінную, людзям прыстанак, Валадар Адвечны даáлей вырабіў, Надзейную сушу, Суддзя Ўсяслаўны.

Вонкавыя спасылкі

• Гісторыя Бэды аб Кэдмэне  (анг.)
• «Царкоўная гісторыя народу англаў» Бэды (рас.)
• «Песьня сьмерці» Бэды (анг.)