Мова: розьніца паміж вэрсіямі
д r2.7.2) (робат зьмяніў: mn:Хэл |
д r2.6.5) (робат дадаў: ch, ie, lmo, or, sa, sm, sq |
||
Радок 71: | Радок 71: | ||
[[ceb:Pinulongan]] |
[[ceb:Pinulongan]] |
||
[[cs:Jazyk (lingvistika)]] |
[[cs:Jazyk (lingvistika)]] |
||
[[ch:Lengguahe]] |
|||
[[cy:Iaith]] |
[[cy:Iaith]] |
||
[[da:Sprog]] |
[[da:Sprog]] |
||
Радок 105: | Радок 106: | ||
[[id:Bahasa]] |
[[id:Bahasa]] |
||
[[ia:Linguage]] |
[[ia:Linguage]] |
||
[[ie:Lingue]] |
|||
[[ik:Uqautchit]] |
[[ik:Uqautchit]] |
||
[[os:Æвзаг]] |
[[os:Æвзаг]] |
||
Радок 134: | Радок 136: | ||
[[ln:Lokótá]] |
[[ln:Lokótá]] |
||
[[jbo:bangu]] |
[[jbo:bangu]] |
||
[[lmo:Idioma]] |
|||
[[hu:Nyelv]] |
[[hu:Nyelv]] |
||
[[mk:Јазик]] |
[[mk:Јазик]] |
||
Радок 160: | Радок 163: | ||
[[oc:Lenga]] |
[[oc:Lenga]] |
||
[[mhr:Йылме]] |
[[mhr:Йылме]] |
||
[[or:ଭାଷା]] |
|||
[[pnb:بولی]] |
[[pnb:بولی]] |
||
[[pap:Idioma]] |
[[pap:Idioma]] |
||
Радок 176: | Радок 180: | ||
[[sah:Тыл]] |
[[sah:Тыл]] |
||
[[se:Giella]] |
[[se:Giella]] |
||
[[sm:Gagana]] |
|||
[[sa:भाषा]] |
|||
[[sc:Limbas]] |
[[sc:Limbas]] |
||
[[sco:Leid]] |
[[sco:Leid]] |
||
[[stq:Sproake]] |
[[stq:Sproake]] |
||
[[sq:Gjuha (komunikim)]] |
|||
[[scn:Lingua (parràta)]] |
[[scn:Lingua (parràta)]] |
||
[[si:භාෂාව]] |
[[si:භාෂාව]] |
Вэрсія ад 16:18, 23 кастрычніка 2011
Мова — мноства тэкстаў, для якіх існуе альфабэт, сынтаксіс і сэмантыка. Мовы падзяляюць на фармальныя й натуральныя. Уплыў структуры мовы на чалавечае мысьленьне й паводзіны вывучаецца псыхалінгвістыкай.
Жыцьцяздольнасьць
Вонкавыя выявы | |
---|---|
Жыцьцяздольнасьць мовы (9 чыньнікаў) | |
http://belsoft.tut.by/lang_vitality.jpg |
Чыньнікамі жыцьцяздольнасьці мовы зьяўляюцца:
- перадача ад продкаў нашчадкам,
- абсалютны лік носьбітаў,
- дзель носьбітаў у насельніцтве,
- галіны выкарыстаньня,
- выкарыстаньне ў новых асяродзьдзях і СМІ,
- даступнасьць навучальных дапаможнікаў,
- афіцыйнае становішча і выкарыстаньне чынавенствам,
- стаўленьне ў грамадзе,
- від і якасьць дакумэнтацыі[1].
Моўная дынаміка ў сьвеце
- Асноўны артыкул: Мовы сьвету
На Зямлі налічваецца каля 5—6 тысяч моваў. З разьвіцьцём камунікацыяў колькасьць жывых моваў скарачаецца з сярэдняй хуткасьцю адна мова ў два тыдні[2]. На 40 найбольш распаўсюджаных мовах размаўляе прыкладна 2/3 насельніцтва Зямлі. Больш за ўсё людзей размаўляюць на кітайскай, гіндзі, ангельскай, гішпанскай, арабскай, расейскай і партугальскай. Значна распаўсюджана й француская мова, аднак колькасьць тых, хто лічыць яе роднай, параўнальна невялікая.
Для таго каб мова захоўвалася, патрабуецца каля 100 тысячаў ейных носьбітаў. У цяперашні час налічваецца крыху больш за 400 моваў, якія лічацца зьнікаючымі[3]. Мовы выміраюць разам з апошнім носьбітам, і таму небясьпека пагражае, перш за ўсё, народам, якія не выкарыстоўваюць пісьменнасьць[4]. У той жа час варта адзначыць, што адрозьненьні ў разьвіцьці, а таксама ўплыў суседзяў прыводзяць да зьмены арэалу выкарыстаньня мовы й ейнай зьмене. Так, напрыклад, Кірылу й Мяфодзію, калі яны стваралі славянскую азбуку, пры іхных падарожжах не патрэбны быў перакладчык, бо ў IX стагодзьдзі ад Балтыкі да Міжземнамор’я й ад Вэлтавы да Дняпра ўсе славяне размаўлялі на адзінай праславянскай мове[5].
Адзін з чыньнікаў гібелі моваў ёсьць нераўнамернае разьмеркаваньне іх па ліку носьбітаў. Так, 80% насельніцтва плянэты ведае толькі 80 мовамі. Пры гэтым 3,5 тыс. моў прыходзяцца на 0,2% жыхароў Зямлі. Асноўны чыньнік працэсу зьнікненьня моваў лічыцца глябалізацыя й міграцыя. Людзі зьязджаюць зь вёсак у гарады й губляюць мову свайго народу [6]. Каля паловы зараз існых моваў выйдуць з ужытку ўжо да сярэдзіны XXI стагодзьдзя. Шматлікія мовы зьнікаюць з-за таго, што іхныя носьбіты ўступаюць у кантакт з больш моцным моўным асяродзьдзем, таму пад пагрозай зьнікненьня ў першую чаргу знаходзяцца мовы малых народнасьцяў і мовы народаў, якія ня маюць дзяржаўнасьці. Калі мову вывучаюць менш за 70% дзяцей на тэрыторыі ейнага выкарыстаньня, яна лічыцца зьнікаючай. Па дадзеных «Атляса сусьветных моваў, якія знаходзяцца пад пагрозай зьнікненьня» ЮНЭСКА, у цяперашні час у Эўропе зьнікненьне пагражае прыкладна 50 мовам.
Глядзіце таксама
Крыніцы
- ^ Жыцьцяздольнасьць і ўціск мовы (анг.) Дакумэнты. ЮНЭСКА (12 сакавіка 2003). Праверана 19 жніўня 2011 г.
- ^ 2144,1912041,00.html Амаль палове моваў сьвету пагражае зьнікненьне
- ^ Мовы сьвету
- ^ «Калі памірае мова»
- ^ Балязін В. Н. «Неафіцыйная гісторыя Расеі» 2007 ISBN 978-5-373-01229
- ^ Сьвет губляе мовы
Вонкавыя спасылкі
Мова — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Вікіслоўнік зьмяшчае матэрыялы, датычныя тэмы артыкула: |
Гэта — накід артыкула пра адну з моваў сьвету. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго. |