Якаў Трашчанок: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д r2.7.1) (робат дадаў: ru:Трещенок, Яков Иванович
мінулы час, даўно пара было
Радок 19: Радок 19:
| Сайт =
| Сайт =
}}
}}
'''Якаў Іванавіч Трашчанок''' ('''Трашчонак''', [[15 лістапада]] [[1931]], [[Менск]] — [[14 жніўня]] [[2011]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = 14 жніўня 2011| url = http://www.regnum.ru/news/1435121.html| загаловак = Умер белорусский историк Яков Трещенок| фармат = | назва праекту = | выдавец = Regnum| дата = 15 жніўня 2011 | мова = ru| камэнтар = }}</ref>, [[Магілёў]]) — пэдагог і гісторык. Кандыдат гістарычных навук ([[1971]]), дацэнт ([[1996]]).
'''Якаў Іванавіч Трашчанок''' ('''Трашчонак''', [[15 лістапада]] [[1931]], [[Менск]] — [[14 жніўня]] [[2011]]<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = 14 жніўня 2011| url = http://nn.by/?c=ar&i=58670 | загаловак = Памёр ідэолаг лукашэнкаўскай гісторыі Беларусі — магілёўскі выкладчык Якаў Трашчанок | фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Наша Ніва]] | дата = 27 жніўня 2011 | мова = | камэнтар = }}</ref>, [[Магілёў]]) — пэдагог і гісторык. Кандыдат гістарычных навук ([[1971]]), дацэнт ([[1996]]).


== Біяграфія ==
== Біяграфія ==
У [[1963]] годзе скончыў гістарычна-геаграфічны факультэт [[Менскі дзяржаўны пэдагагічны інстытут|Менскага дзяржаўнага пэдагагічнага інстытуту]]. З [[1967]] па [[1995]] гады працаваў у [[Магілёўскі дзяржаўны ўнівэрсытэт імя Аркадзя Куляшова|Магілёўскім дзяржаўным унівэрсытэце ім. А. Куляшова]], дзе выкладаў гісторыю ў [[Аляксандар Лукашэнка|А. Лукашэнкі]].<ref>{{Спасылка | аўтар = Іна Студзінская| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = 1 верасьня 2009| url = http://www.svaboda.org/content/article/1812434.html| загаловак = Лукашэнкіяна ў падручніках| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Радыё Свабода]]| дата = 15 жніўня 2011 | мова = | камэнтар = }}</ref>
У [[1963]] годзе скончыў гістарычна-геаграфічны факультэт [[Менскі дзяржаўны пэдагагічны інстытут|Менскага дзяржаўнага пэдагагічнага інстытуту]]. З [[1967]] па [[1995]] гады працаваў у [[Магілёўскі дзяржаўны ўнівэрсытэт імя Аркадзя Куляшова|Магілёўскім дзяржаўным унівэрсытэце ім. А. Куляшова]], дзе выкладаў гісторыю ў [[Аляксандар Лукашэнка|А. Лукашэнкі]]<ref>{{Спасылка | аўтар = Іна Студзінская| прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = 1 верасьня 2009| url = http://www.svaboda.org/content/article/1812434.html| загаловак = Лукашэнкіяна ў падручніках| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Радыё Свабода]]| дата = 15 жніўня 2011 | мова = | камэнтар = }}</ref>.


Тэма кандыдацкай дысэртацыi ([[1971]]) — «Документальные материалы ЦГАОР БССР как источник по истории рабочего класса Белоруссии в период первой пятилетки (1928—1932)».
Тэма кандыдацкай дысэртацыi ([[1971]]) — «Документальные материалы ЦГАОР БССР как источник по истории рабочего класса Белоруссии в период первой пятилетки (1928—1932)».
Радок 30: Радок 30:
== Погляды і дзейнасьць ==
== Погляды і дзейнасьць ==


Стаіць на скрайніх пазыцыях [[заходнерусізм]]у. Не прымаў беларусаў як самастойны народ і разглядаў Беларусь як частку [[Расея|Расеі]]. Аднак у адрозьненьні ад ідэоляга «заходнерусізму» [[Міхаіл Каяловіч|М. Каяловіча]] не прызнае гістарычнай адметнасьці беларусаў.<ref name="sah">{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = 2003-28| url = http://www.nn.by/index.pl?theme=nn/2003/28&article=06| загаловак = Цынічная насьмешка з гісторыі| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Наша Ніва]]| дата = 15 жніўня 2011 | мова = | камэнтар = }}</ref>
Стаяў на скрайніх пазыцыях [[заходнерусізм]]у і [[Маскоўскі патрыярхат|праваслаўнага]] фанатызму<ref name="er">{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = 1 верасьня 2009| url = http://euroradio.fm/report/ales-smalyanchuk-46702 | загаловак = Алесь Смалянчук: Не думаю, што імя Якава Трашчанка захаваецца надоўга | фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Эўрапейскае радыё для Беларусі]] | дата = 27 жніўня 2011 | мова = | камэнтар = }}</ref</ref>. Не прымаў беларусаў як самастойны народ і разглядаў Беларусь як частку [[Расея|Расеі]]. Аднак у адрозьненьні ад ідэоляга «заходнерусізму» [[Міхаіл Каяловіч|М. Каяловіча]] не прызнаваў гістарычнай адметнасьці беларусаў<ref name="sah">{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = 2003-28| url = http://www.nn.by/index.pl?theme=nn/2003/28&article=06| загаловак = Цынічная насьмешка з гісторыі| фармат = | назва праекту = | выдавец = [[Наша Ніва]]| дата = 15 жніўня 2011 | мова = | камэнтар = }}</ref>. Імкнуўся сьцьвердзіць велізарную праваслаўную імпэрыю, праваслаўную дзяржаву з панаваньнем [[Расея|Расеі]]<ref name="er"/>.


Распрацоўвае новую канцэпцыю выкладаньня гісторыі ў беларускіх навучальных установах, аўтараў папярэдняй называе «нацыянал-радыкаламі», або «нацыяналістамі». Цьвердзіць, што [[Вялікае Княства Літоўскае]] і [[Рэч Паспалітая]] ніякім чынам ня могуць зьвязвацца з нацыянальнай беларускай гісторыяй, таму што гэта дзяржавы каталіцкія, і яны праводзілі дыскрымінацыйную палітыку ў адносінах да беларусаў. Шляхта паводле Трашчанка таксама ня мае ніякіх адносінаў да нацыянальнай гісторыі Беларусі, таму што яна здрадзіла праваслаўю, а хто не здрадзіў праваслаўю, вымушаны быў ісьці на Ўсход да цара маскоўскага прасіць паратунку. Зьмешваючы ўсё такім чынам, аўтар канцэпцыі заклікае ўвесьці праваслаўе як факультатыў у школах. Скрайне нэгатыўна ацэньвае любыя народныя паўстаньні, інтэрпрэтуе іх яшчэ горш, чым было ў савецкія часы.
Распрацоўваў канцэпцыю выкладаньня гісторыі ў беларускіх навучальных установах за часамі кіраваньня А. Лукашэнкі. Аўтараў папярэдняй называў «нацыянал-радыкаламі», або «нацыяналістамі». Цьвердзіў, што [[Вялікае Княства Літоўскае]] і [[Рэч Паспалітая]] ніякім чынам ня могуць зьвязвацца з нацыянальнай беларускай гісторыяй, таму што «гэта дзяржавы каталіцкія», і яны «праводзілі дыскрымінацыйную палітыку ў адносінах да беларусаў». Шляхта паводле Трашчанка таксама ня мае ніякіх адносінаў да нацыянальнай гісторыі Беларусі, таму што яна «здрадзіла праваслаўю», а хто не здрадзіў праваслаўю, мусіў быў «ісьці на Ўсход да цара маскоўскага прасіць паратунку». Зьмешваючы ўсё такім чынам, аўтар канцэпцыі заклікае ўвесьці праваслаўе як факультатыў у школах. Скрайне нэгатыўна ацэньваў усякія народныя паўстаньні, інтэрпрэтаваў іх яшчэ горш, чым было ў савецкія часы.


Прапануе сваю структуру гістарычнай адукацыі. Лічыць, што гістарычная адукацыя ў Беларусі мусіць будавацца на трох курсах: першы курс — нацыянальная гісторыя, другі — рэгіянальная, трэці — усеагульная. Але парадокс у тым, што галоўнай зьяўляецца менавіта рэгіянальная гісторыя, а нацыянальная — гэта кароценькі курс гісторыі беларускіх праваслаўных земляў. Рэгіянальная — гэта гісторыя, як піша Трашчанок, «восточных славян, России и СССР» — ільвіная доля ўсёй нагрузкі на вучняў. Усеагульная — сьціслая гісторыя Захаду. Гісторыя ВКЛ і Рэчы Паспалітай мусіць вывучацца, паводле Трашчанка, у курсе ўсеагульнай гісторыі — ня проста адмежавана ад Беларусі, але як чужая. Такую схему плянуецца прыкласці як для школьнай адукацыі, гэтак і для вышэйшай.
Прапанаваў сваю структуру гістарычнай адукацыі. Лічыў, што гістарычная адукацыя ў Беларусі мусіць будавацца на трох курсах: першы курс — нацыянальная гісторыя, другі — рэгіянальная, трэці — усеагульная. Але парадокс у тым, што галоўнай зьяўляецца менавіта рэгіянальная гісторыя, а нацыянальная — гэта кароценькі курс гісторыі беларускіх праваслаўных земляў. Рэгіянальная — гэта гісторыя, як пісаў Трашчанок, «восточных славян, России и СССР» — ільвіная доля ўсёй нагрузкі на вучняў. Усеагульная — сьціслая гісторыя Захаду. Гісторыя ВКЛ і Рэчы Паспалітай мусіць вывучацца, паводле Трашчанка, у курсе ўсеагульнай гісторыі — ня проста адмежавана ад Беларусі, але як чужая. Такую схему плянаваў прыкласці як для школьнай адукацыі, гэтак і для вышэйшай.


На думку Трашчанка, пры выкладаньні гісторыі мусіць дамінаваць [[расейская мова]], пры гэтым ён лічыць, што найлепшым варыянтам, увогуле, зьяўляецца пераход на карыстаньне расейскімі падручнікамі.<ref name="nc">[http://nchas.iatp.by/arhiv/7/artyk/7.html Канцэпцыя а ля Мураўёў] // Новы Час, № 2(7), 30.01—12.02.2003</ref> [[Беларуская мова|Беларускай мовай]] не валодае.<ref name="krauc">[http://www.svaboda.org/content/transcript/1789301.html Жыцьцё і сьмерць мітаў: Кастусь Каліноўскі] // [[Радыё Свабода]], 30.07.2009</ref>
На думку Трашчанка, пры выкладаньні гісторыі мусіла дамінаваць [[расейская мова]], пры гэтым ён лічыў, што найлепшым варыянтам, увогуле, зьяўляўся пераход на карыстаньне расейскімі падручнікамі<ref name="nc">[http://nchas.iatp.by/arhiv/7/artyk/7.html Канцэпцыя а ля Мураўёў] // «Новы Час» № 2(7), 30.01—12.02.2003.</ref>. [[Беларуская мова|Беларускай мовай]] не валодаў<ref name="krauc">[http://www.svaboda.org/content/transcript/1789301.html Жыцьцё і сьмерць мітаў: Кастусь Каліноўскі] // «[[Радыё Свабода]]», [[30 ліпеня]] [[2009]].</ref>.


== Асноўныя працы ==
== Асноўныя працы ==
Зьяўляецца аўтарам унівэрсытэцкага вучэбнага дапаможніка «История Беларуси. В 2-х частях» ([[2003]]), які выйшаў пад грыфам «Дапушчана Міністэрствам адукацыі» і пачаў узмоцнена насаджацца ва ўсе зьвёны гістарычнай адукацыі.<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/803243.html Алесь Краўцэвіч: «Каб не Вялікае Княства Літоўскае, не было б і прэзыдэнта Лукашэнкі»] // [[Радыё Свабода]], 7.12.2005</ref> У [[2008]] годзе пад ягонай рэдактурай выйшаў новы абавязковы падручнік па гісторыі Беларусі для 10-й клясы сярэдняй школы, які зьмяшчае адмысловы параграф «Гістарыяграфічны міф пра Вікенція (Кастуся) Каліноўскага».<ref name="krauc"/>
Аўтар унівэрсытэцкага вучэбнага дапаможніка «История Беларуси. В 2-х частях» ([[2003]]), які выйшаў пад грыфам «Дапушчана Міністэрствам адукацыі» і пачаў узмоцнена насаджацца ва ўсе зьвёны гістарычнай адукацыі<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/803243.html Алесь Краўцэвіч: «Каб не Вялікае Княства Літоўскае, не было б і прэзыдэнта Лукашэнкі»] // [[Радыё Свабода]], [[7 сьнежня]] [[2005]].</ref>. У [[2008]] годзе пад ягонай рэдактурай выйшаў новы абавязковы падручнік па гісторыі Беларусі для 10-й клясы сярэдняй школы, які зьмяшчае адмысловы параграф «Гістарыяграфічны міф пра Вікенція (Кастуся) Каліноўскага»<ref name="krauc"/>.


== Крытыка ==
== Крытыка ==
Трашчанка абвінавачваюць у нячыстасьці мэтадаў дзеля ачарненьня апанэнтаў. У прыватнасьці, у [[1965]] годзе ён даслаў у газэту «[[Советская Белоруссия]]» палітычны данос на беларускага літаратара [[Мікола Прашковіч|Міколу Прашковіча]], у якім падтасаваў факты і прыпісаў М. Прашковічу тое, што той насамрэч не сьцьвярджаў.<ref name="sah"/>
Трашчанка абвінавачвалі ў нячыстасьці мэтадаў дзеля ачарненьня апанэнтаў. У прыватнасьці, у [[1965]] годзе ён даслаў у газэту «[[Советская Белоруссия]]» палітычны данос на беларускага літаратара [[Мікола Прашковіч|Міколу Прашковіча]], у якім падтасаваў факты і прыпісаў М. Прашковічу тое, што той насамрэч не сьцьвярджаў<ref name="sah"/>.


Беларускія гісторыкі паказваюць на тое, што ў падручніках Трашчанка зьмяшчаецца цэлы шэраг фальсыфікацыяў і падтасовак.<ref name="smal">[[Алесь Смалянчук]]. [http://www.homoliber.org/ru/rp/rp030402.html Ад Абэцадарскага да Трашчанка або эвалюцыя беларускай «дырэктыўнай гiстарыяграфii» (История Беларуси. В 2-х частях. Ч. 2. Под ред. Я. И. Трещенка. Могилев: МГУ, 2005. — 310 с.)] // Pепрессивная политика советской власти в Беларуси (вып. 3)</ref> Апроч таго, у іх выказваюцца адкрытыя абразы ў бок апанэнтаў і, увогуле, прысутнічае распальваньне міжнацыянальнай варожасьці.<ref name="sah"/>
Беларускія гісторыкі паказваюць на тое, што ў падручніках Трашчанка зьмяшчаецца цэлы шэраг фальсыфікацыяў і падтасовак.<ref name="smal">[[Алесь Смалянчук]]. [http://www.homoliber.org/ru/rp/rp030402.html Ад Абэцадарскага да Трашчанка або эвалюцыя беларускай «дырэктыўнай гiстарыяграфii» (История Беларуси. В 2-х частях. Ч. 2. Под ред. Я. И. Трещенка. Могилев: МГУ, 2005. — 310 с.)] // Pепрессивная политика советской власти в Беларуси (вып. 3)</ref> Апроч таго, у іх выказваюцца адкрытыя абразы ў бок апанэнтаў і, увогуле, прысутнічае распальваньне міжнацыянальнай варожасьці<ref name="sah"/>.


Доктар гістарычных навук [[Алесь Смалянчук|А. Смалянчук]] паказвае на тое, што пiсаць звычайную навуковую рэцэнзiю на падручнiкi Я. Трашчанка проста немагчыма.<ref name="smal"/> Гісторык [[Генадзь Сагановіч|Г. Сагановіч]] характарызуе падручнікі Трашчанка як цынічную насьмешку зь беларускай гістарычнай навукі.<ref name="sah"/>
Доктар гістарычных навук [[Алесь Смалянчук|А. Смалянчук]] паказвае на тое, што пiсаць звычайную навуковую рэцэнзiю на падручнiкi Я. Трашчанка проста немагчыма<ref name="smal"/>, а ягоныя канцэпцыі зьяўляецца антынавуковымі<ref name="er"/>. Гісторык [[Генадзь Сагановіч|Г. Сагановіч]] характарызуе падручнікі Трашчанка як цынічную насьмешку зь беларускай гістарычнай навукі<ref name="sah"/>.


== Крыніцы ==
== Крыніцы ==

Вэрсія ад 21:22, 27 жніўня 2011

Якаў Іванавіч Трашчанок
Дата нараджэньня 15 лістапада 1931
Месца нараджэньня Менск
Дата сьмерці 14 жніўня 2011
Месца сьмерці Магілёў
Грамадзянства Беларусь
Месца вучобы Менскі дзяржаўны пэдагагічны інстытут
Занятак пэдагог, гісторык
Навуковая сфэра гісторыя Беларусі
Месца працы
Вучні Аляксандар Лукашэнка
Узнагароды
Ордэн Пашаны (Беларусь)
Ордэн Пашаны (Беларусь)

Якаў Іванавіч Трашчанок (Трашчонак, 15 лістапада 1931, Менск — 14 жніўня 2011[1], Магілёў) — пэдагог і гісторык. Кандыдат гістарычных навук (1971), дацэнт (1996).

Біяграфія

У 1963 годзе скончыў гістарычна-геаграфічны факультэт Менскага дзяржаўнага пэдагагічнага інстытуту. З 1967 па 1995 гады працаваў у Магілёўскім дзяржаўным унівэрсытэце ім. А. Куляшова, дзе выкладаў гісторыю ў А. Лукашэнкі[2].

Тэма кандыдацкай дысэртацыi (1971) — «Документальные материалы ЦГАОР БССР как источник по истории рабочего класса Белоруссии в период первой пятилетки (1928—1932)».

У 2004 годзе ўказам А. Лукашэнкі ўзнагароджаны ордэнам Пашаны.

Погляды і дзейнасьць

Стаяў на скрайніх пазыцыях заходнерусізму і праваслаўнага фанатызму[3]. Не прымаў беларусаў як самастойны народ і разглядаў Беларусь як частку Расеі. Аднак у адрозьненьні ад ідэоляга «заходнерусізму» М. Каяловіча не прызнаваў гістарычнай адметнасьці беларусаў[4]. Імкнуўся сьцьвердзіць велізарную праваслаўную імпэрыю, праваслаўную дзяржаву з панаваньнем Расеі[3].

Распрацоўваў канцэпцыю выкладаньня гісторыі ў беларускіх навучальных установах за часамі кіраваньня А. Лукашэнкі. Аўтараў папярэдняй называў «нацыянал-радыкаламі», або «нацыяналістамі». Цьвердзіў, што Вялікае Княства Літоўскае і Рэч Паспалітая ніякім чынам ня могуць зьвязвацца з нацыянальнай беларускай гісторыяй, таму што «гэта дзяржавы каталіцкія», і яны «праводзілі дыскрымінацыйную палітыку ў адносінах да беларусаў». Шляхта паводле Трашчанка таксама ня мае ніякіх адносінаў да нацыянальнай гісторыі Беларусі, таму што яна «здрадзіла праваслаўю», а хто не здрадзіў праваслаўю, мусіў быў «ісьці на Ўсход да цара маскоўскага прасіць паратунку». Зьмешваючы ўсё такім чынам, аўтар канцэпцыі заклікае ўвесьці праваслаўе як факультатыў у школах. Скрайне нэгатыўна ацэньваў усякія народныя паўстаньні, інтэрпрэтаваў іх яшчэ горш, чым было ў савецкія часы.

Прапанаваў сваю структуру гістарычнай адукацыі. Лічыў, што гістарычная адукацыя ў Беларусі мусіць будавацца на трох курсах: першы курс — нацыянальная гісторыя, другі — рэгіянальная, трэці — усеагульная. Але парадокс у тым, што галоўнай зьяўляецца менавіта рэгіянальная гісторыя, а нацыянальная — гэта кароценькі курс гісторыі беларускіх праваслаўных земляў. Рэгіянальная — гэта гісторыя, як пісаў Трашчанок, «восточных славян, России и СССР» — ільвіная доля ўсёй нагрузкі на вучняў. Усеагульная — сьціслая гісторыя Захаду. Гісторыя ВКЛ і Рэчы Паспалітай мусіць вывучацца, паводле Трашчанка, у курсе ўсеагульнай гісторыі — ня проста адмежавана ад Беларусі, але як чужая. Такую схему плянаваў прыкласці як для школьнай адукацыі, гэтак і для вышэйшай.

На думку Трашчанка, пры выкладаньні гісторыі мусіла дамінаваць расейская мова, пры гэтым ён лічыў, што найлепшым варыянтам, увогуле, зьяўляўся пераход на карыстаньне расейскімі падручнікамі[5]. Беларускай мовай не валодаў[6].

Асноўныя працы

Аўтар унівэрсытэцкага вучэбнага дапаможніка «История Беларуси. В 2-х частях» (2003), які выйшаў пад грыфам «Дапушчана Міністэрствам адукацыі» і пачаў узмоцнена насаджацца ва ўсе зьвёны гістарычнай адукацыі[7]. У 2008 годзе пад ягонай рэдактурай выйшаў новы абавязковы падручнік па гісторыі Беларусі для 10-й клясы сярэдняй школы, які зьмяшчае адмысловы параграф «Гістарыяграфічны міф пра Вікенція (Кастуся) Каліноўскага»[6].

Крытыка

Трашчанка абвінавачвалі ў нячыстасьці мэтадаў дзеля ачарненьня апанэнтаў. У прыватнасьці, у 1965 годзе ён даслаў у газэту «Советская Белоруссия» палітычны данос на беларускага літаратара Міколу Прашковіча, у якім падтасаваў факты і прыпісаў М. Прашковічу тое, што той насамрэч не сьцьвярджаў[4].

Беларускія гісторыкі паказваюць на тое, што ў падручніках Трашчанка зьмяшчаецца цэлы шэраг фальсыфікацыяў і падтасовак.[8] Апроч таго, у іх выказваюцца адкрытыя абразы ў бок апанэнтаў і, увогуле, прысутнічае распальваньне міжнацыянальнай варожасьці[4].

Доктар гістарычных навук А. Смалянчук паказвае на тое, што пiсаць звычайную навуковую рэцэнзiю на падручнiкi Я. Трашчанка проста немагчыма[8], а ягоныя канцэпцыі зьяўляецца антынавуковымі[3]. Гісторык Г. Сагановіч характарызуе падручнікі Трашчанка як цынічную насьмешку зь беларускай гістарычнай навукі[4].

Крыніцы

  1. ^ Памёр ідэолаг лукашэнкаўскай гісторыі Беларусі — магілёўскі выкладчык Якаў Трашчанок. Наша Ніва (14 жніўня 2011). Праверана 27 жніўня 2011 г.
  2. ^ Іна Студзінская (1 верасьня 2009) Лукашэнкіяна ў падручніках. Радыё СвабодаПраверана 15 жніўня 2011 г.
  3. ^ а б в Алесь Смалянчук: Не думаю, што імя Якава Трашчанка захаваецца надоўга. Эўрапейскае радыё для Беларусі (1 верасьня 2009). Праверана 27 жніўня 2011 г.</ref
  4. ^ а б в г Цынічная насьмешка з гісторыі. Наша Ніва (2003-28). Праверана 15 жніўня 2011 г.
  5. ^ Канцэпцыя а ля Мураўёў // «Новы Час» № 2(7), 30.01—12.02.2003.
  6. ^ а б Жыцьцё і сьмерць мітаў: Кастусь Каліноўскі // «Радыё Свабода», 30 ліпеня 2009.
  7. ^ Алесь Краўцэвіч: «Каб не Вялікае Княства Літоўскае, не было б і прэзыдэнта Лукашэнкі» // Радыё Свабода, 7 сьнежня 2005.
  8. ^ а б Алесь Смалянчук. Ад Абэцадарскага да Трашчанка або эвалюцыя беларускай «дырэктыўнай гiстарыяграфii» (История Беларуси. В 2-х частях. Ч. 2. Под ред. Я. И. Трещенка. Могилев: МГУ, 2005. — 310 с.) // Pепрессивная политика советской власти в Беларуси (вып. 3)