Яўхім Кіпель

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Яўхім Яўсеевіч Кіпель
Jaŭchim Kipiel. Яўхім Кіпель (28.06.1944).jpg
Род дзейнасьці беларускі грамадзкі дзеяч, пэдагог, актывіст беларускай дыяспары ў ЗША
Дата нараджэньня 25 сьнежня 1895
(па новым стылі:
7 студзеня 1896)
Месца нараджэньня Байлюкі Бабруйскі павет Менская губэрня Расейская імпэрыя
Дата сьмерці 27 ліпеня 1969
Месца сьмерці ЗША
Месца пахаваньня
Месца вучобы
Занятак публіцыст, пэдагог, палітык, палітычны актывіст, біёляг, настаўнік
Навуковая сфэра палітычная дзейнасьць[d][1] і біялёгія[1]
Месца працы
Дзеці Вітаўт Кіпель

Яўхі́м Яўсе́евіч Кі́пель (Крыптанімы: К-ль; Я.К-ль; 7 студзеня 1896 па новым стылі, Байлюкі, Бабруйскі павет, Менская губэрня, цяпер Глускі раён Магілёўскай вобласьці27 ліпеня 1969) — беларускі грамадзкі дзеяч, пэдагог, актывіст беларускай дыяспары ў ЗША.

Жыцьцяпіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

З 1915 году быў удзельнікам Першай сусьветнай вайны, скончыў 2-ю Кіеўскую ваенную школу прапаршчыкаў. З 1918 году ваяваў у шэрагах Чырвонай арміі. Браў удзел у паседжаньнях Усебеларускага зьезду Саветаў у Смаленску, дзе была абвешчаная БССР.

З 1921 году ў Менску, сябар Навукова-тэрміналягічнай камісіі пры Наркамасьвеце БССР. Вучыўся ў БДУ (скончыў у 1926), у 19221927 выкладаў беларускую мову і прыродазнаўства ў школах Менску. З 1926 году сакратар аддзела прыроды і народнай гаспадаркі Інбелкульту, адначасова лектар на пэдкурсах у Менску. Са студзеня 1928 году асьпірант БДУ, у кастрычніку 1929 году выключаны па ідэалягічных матывах. З сакавіка 1930 году выкладчык Менскіх пэдкурсаў пры пэдтэхнікуме.

Арыштаваны ДПУ БССР 28 чэрвеня 1930 году па справе «Саюза вызваленьня Беларусі»; паводле пастановы Калегіі АДПУ СССР ад 10 сакавіка 1931 высланы ў Налінск Вяцкай вобласьці на 5 гадоў. Паўторна арыштаваны ў Арле ў сьнежні 1935; асуджаны на 5 гадоў лягераў. Вызвалены ў сьнежні 1940 году. Пасьля вызваленьня настаўнічаў у Саратаве.

Напачатку 1942 году мабілізаваны ў Чырвоную Армію. З чэрвеня 1942 году ў Менску. Працаваў у Інспэкцыі беларускіх школ над падрыхтоўкай школьных падручнікаў і праграмаў ды старшынстваваў, быў у Беларускай народнай самапомачы (нацыянальная арганізацыя, якая дзейнічала ва ўмовах нацысцкай акупацыі). Рэдагаваў газэту «Голас вёскі». З 1944 быў кіраўніком навуковага аддзелу Беларускай Цэнтральнай Рады, старшыня II Усебеларускага Кангрэсу. У 1944 годзе сям’я Кіпеляў выехала на Захад. Зь сярэдзіны 1944 году ў Нямеччыне. Падрыхтаваў да друку кнігу ўспамінаў пра савецкія лягеры «Зь іхняга раю».

З 1950 году ў ЗША, з 1951 году ўваходзіў у Беларускі кангрэсавы камітэт Амэрыкі, стварыў Аб’яднаньне беларускіх вязьняў савецкіх канцлягераў, быў ініцыятарам стварэньня Беларускай народнай партыі. Публікаваўся ў беларускай эмігранцкай прэсе. Успаміны Яўхіма Кіпеля захоўваюцца ў архіве Беларускага інстытута навукі і мастацтва (БІНіМ) у Нью-Ёрку.

Пахаваны на беларускіх могілках у Саўт-Рывэры (Нью-Джэрзі). У 1989 годзе Вярхоўны суд БССР прыняў пастанову аб рэабілітацыі . У 1999 у Нью-Ёрку выйшла кніга ўспамінаў Яўхіма Кіпеля «Эпізоды».

Сям’я[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Сын — Вітаўт Кіпель.

Творы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Шляхі да паляпшэньня чалавечага роду // Полымя. 1927, №2;
  • Як нас вучылі // Запісы БІНІМ. 1977. Т. 15;
  • Эпізоды. Нью-Ёрк, 1998.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ а б Kìpel‘, Jaŭchìm Jaŭsejevìč // Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі