Яцэк Мальчэўскі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі

Яцэк Мальчэўскі (пол. Jacek Malczewski; 14 ліпеня 1854, Радам, Царства Польскае, Расейская імпэрыя ― 8 кастрычніка 1929, Кракаў, Польшча) ― польскі мастак, адна з галоўных постацяў польскага сымбалізму.

Яцэк Мальчэўскі
Імя пры нараджэньні Jacek Malczewski
Дата нараджэньня 14 ліпеня 1854
Месца нараджэньня Радам, Царства Польскае
Дата сьмерці 8 кастрычніка 1929
Месца сьмерці Кракаў, Польшча
Месца пахаваньня Кракаў
Адукацыя Кракаўская акадэмія мастацтва
Месца вучобы
Занятак мастак
Навуковая сфэра жывапіс і адукацыя
Месца працы
Плынь сымбалізм
Працы Мэлянхолія, 1890-1894, Сьмерць, 1902
Узнагароды
Камандорскі крыж з зоркай ордэна Адраджэньня Польшчы афіцэр ордэна Адраджэньня Польшчы

Жыцьцяпіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Паходзіў з зьбяднелай шляхецкай сям'і. У 13 гадоў бацькі аддалі хлопчыка ў сям'ю дзядзькі, які выбраў добрых настаўнікаў пляменьніку, сярод якіх быў пісьменнік Адольф Дыгасінскі. Значны ўплыў на сьвядомасць юнака аказалі ідэі польскага мэсіянізму і польскага патрыятызму, характэрныя для польскай эпохі рамантызму[1].

У сямнаццацігадовым узросьце хлопца адправілі ў Кракаў, дзе ён працягваў навучаньне ў гімназіі, а ў вольны час займаўся ў Кракаўскай акадэміі мастацтваў. Сярод яго настаўнікаў быў Ян Матэйка, які параіў таленавітаму юнаку вучыцца жывапісу. Мальчэўскі пачаў асвойваць жывапіс, а завяршыў мастацкую адукацыю навучаньнем у Школе мастацтваў у Парыжы[2].

Удзельнічаў у археалягічнай вандроўцы, арганізаванай графам Каралем Лянцкаронскім у Памфілію, Пісідыю, Грэцыю, куды яны выправіліся ў пачатку верасьня 1884 г. У 1885 годзе знаходзіўся ў Мюнхэне[3].

Увосень 1887 году вярнуўся на радзіму. У тым жа годзе ажаніўся[4].

У 1880 г. наведаў Італію, потым Галіцыю, Львоў[5].

Мальчэўскі быў прафэсарам два тэрміны (1896-1900 і 1912-1921)[6].

У 1897 г. Мальчэўскі быў заснавальнікам мастацкай суполкі «Sztuka» («Мастацтва») разам з іншымі майстрамі, сярод якіх: Тэадор Аксэнтовіч, Юзэф Магофэр, Станіслаў Высьпянскі. Суполка праіснавала доўга — да 1950 году[7].

Пасьля канфлікту з мастаком Юльянам Фалатам ён пакінуў акадэмію і зьмяніў некалькі месцаў жыхарства. Меў некалькі выставаў, у тым ліку ў Львове (1903)[8].

У апошні год жыцьця мастак страціў зрок. Памёр 8 кастрычніка 1929 году[9].

Творчасьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вялікі ўплыў на мастацкую сьвядомасць мастака аказалі сьмерць бацькі ў 1884 годзе, пасьля якой ён пачаў дасьледаваць сьмерць як зьяву ў жыцьці чалавека, і сьмерць маці ў 1898 годзе[10].

Творчасьць мастака — пэйзажы і касьцюмаваныя партрэты, сымбалічныя кампазіцыі, арыгінальныя інтэрпрэтацыі рэлігійных сюжэтаў, шматлікія аўтапартрэты[11].

Яго хвалявалі тэмы «мастак і муза», «мастак і яго натхненьне». Спробы асэнсаваць гэта былі як у вобразах іншых мастакоў (партрэт Адама Асныкі з музай), так і ў аўтапартрэтах[12].

Не маючы прывабнай зьнешнасьці, мастак, тым ня менш, пакінуў некалькі незвычайных аўтапартрэтаў, як у рэлігійных кампазіцыях («Хрыстос і Пілат», «Хрыстос у Эмаўсе»), так і ў касьцюмаваных партрэтах (у дасьпехах) або з бытавой афарбоўкай. І паказаў, што любы чалавек можа быць значным і прывабным[13].

Далёкі ад дэкаратыўнасьці Станіслава Высьпянскага і мадэрну як такога, Мальчэўскі зачапіў глядацтва цікавымі кампазыцыямі сымьалічнай афарбоўкі, дзе распрацаваў праблему перадачы нацыянальных традыцыяў ад мёртвых да жывых[14].

Асноўныя працы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

• «Паўстаньне ў шахце» 1882

• «Арыштанты на этапе» 1883

• «Інтрадукцыя» 1890

• «Мэлянхолія» 1890–1894

• «Сьвяты вечар у Сыбіру» 1892

• «Бязвыходная сытуацыя» 1895–1897

• «Мае жыцьцё, дзяцінства»

• «Анёлу, я пайду за табою»

• «Спакой у кайданах», 1899

• «Дворык у зьвярынцы, Кракаў»

• «Геркулес на ростанях»

• «Ідылія»

• «Разьвітаньне»

• «Пэйзаж з Тобіям і анёлам»

• «Сланечнікі»

• «Рыбалка з русалкаю»

• «Зімовы пэйзаж»

• «У момант стварэньня сьпячай гарпіі» 1901

• «Саламэя чакае, пакуль адсякаюць галову сьв. Яну Хрысьціцелю»

• «Вяртаньне блуднага сына»

• «Маё жыццё. Мая душа»

• «Натхненьне мастака»

• «Маё жыцьцё. Вяртаньне»

• «Анёл і пастушок І» 1903

• «Анёл і пастушок II»

• «Атручаны калодзеж. Хімера» 1906

• «Мае мадэлі»

• «Сьмерць Алены» 1907

• «Сьмерць завітала» або «Танатас»

• «Аўтапартрэт з палітрай»

• «Аўтапартрэт з сатырам»

• «Аўтапартрэт і Эрынія» 1910

• «Аўтапартрэт і маладая смерць» 1910

• Піфія Мальчэўскага 1917

• «Ніка, багіня перамогі»

• «Жонка мастака і два фаўны»

• «Сівы фаўн»

• «Circulys vitiosus»[15].

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ A. Jakimowicz, Jacek Malczewski i jego epoka, Warszawa 1970.
  2. ^ A. Heydel, Jacek Malczewski. Człowiek i artysta, Kraków 1933.
  3. ^ A. Heydel, Jacek Malczewski. Człowiek i artysta, Kraków 1933.
  4. ^ S. Krzysztofowicz-Kozakowska, Jacek Malczewski, Wrocław 2005.
  5. ^ S. Krzysztofowicz-Kozakowska, Jacek Malczewski, Wrocław 2005.
  6. ^ A. Ławniczakowa, Jacek Malczewski, Warszawa 1976.
  7. ^ Odznaczenie Jacka Malczewskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 163 z 20 lipca 1927.
  8. ^ "Jacek Malczewski (Radom 1854 - Kraków 1929)", Pinakoteka Zascianek.pl, http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Malczewski_J/Malczewski_J_bio.htm
  9. ^ Jadwiga Puciata-Pawłowska. Malczewski Jacek (1854—1929) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1974. — T. XIX. — S. 282—286.
  10. ^ Irena Kossowska, "Jacek Malczewski". Symbolizm w polskim malarstwie przełomu XIX i XX wieku. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Culture.pl, https://archive.ph/20130416120803/http://www.culture.pl/web/english/resources-visual-arts-full-page/-/eo_event_asset_publisher/eAN5/content/jacek-malczewski
  11. ^ K. Wyka, Thanatos i Polska, czyli o Jacku Malczewskim, Kraków 1971.
  12. ^ "Jacek Malczewski – rycerz polskiej sztuki", 14 lipca 2017, https://niezlasztuka.net/o-sztuce/jacek-malczewski-rycerz-polskiej-sztuki/
  13. ^ J. Puciata-Pawłowska, Jacek Malczewski, Warszawa 2005.
  14. ^ Jadwiga Puciata-Pawłowska. Malczewski Jacek (1854—1929) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1974. — T. XIX. — S. 282—286.
  15. ^ Jadwiga Puciata-Pawłowska. Malczewski Jacek (1854—1929) // Polski Słownik Biograficzny. — Wrocław — Warszawa — Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1974. — T. XIX. — S. 282—286.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Яцэк_Мальчэўскі&oldid=2328783»