Біржа Стамбулу

	«Біржа Стамбулу»
	турэц. Borsa İstanbul
	; Уваход на біржу (2007 год)
Тып	фондавая
Разьмяшчэньне	Стамбул, Турэччына
Заснаваная	Сьнежань 1873
Уладар	Турэцкі фонд багацьцяў (Анкара)
Ключавыя асобы	Эрышаха Арыкан, Мэхмэт Атыла
Валюта	турэцкая ліра
Тавары	алмаз, золата, паляд, плятына
Колькасьць лістынгаў	402 (2019 год)
РынКап	795 млрд ліраў ($169,5 млрд, пачатак 2019 году)
Аб'ём	1,993 трлн ліраў ($425 млрд, 2018 год).
Індэксы	«БіСт 30», «БіСт 50»
Сайт	borsaistanbul.com

Каардынаты: 41°6′36″ пн. ш. 29°2′18″ у. д. / 41.11° пн. ш. 29.03833° у. д. / 41.11; 29.03833

«Бі́ржа Стамбу́лу» («БіСт») — фондавая біржа Турэччыны, заснаваная ў сьнежні 1873 году ў якасьці «Дэрсадэцкай біржы каштоўных папераў» у Канстантынопалі.

На 2020 год месьцілася ў гарадзкой акрузе Сарыер у межах мікрараёну Рэшытпаша, па вуліцы Біржы Стамбулу, д. 4^[3]. Гандаль ажыцьцяўляўся ў будні зь 10-й па 18-ю гадзіну^[4]. Уласьнікамі біржы былі: Турэцкі фонд багацьцяў (Анкара) — 90,6% паёў, АТ «Біржа Стамбулу» — 2,27%, Турэцкая супольнасьць рынкаў капіталу — 1,3%, банкі і брокерскія дамы — астатнія 5,83%^[5]. На біржы налічваўся 731 брокер^[6], у тым ліку 52 рынкаўтваральнікі^[7]. «Біржа Стамбулу» дазваляла бясплатна гандляваць паямі біржавых фондаў і брала 0,0025% ад сумы дамовы пры гандлі паямі прадпрыемстваў^[8].

Разьмяшчэньне паёў

На 2020 год для разьмяшчэньня паёў на «Біржы Стамбулу» дапускалі прадпрыемствы, што праіснавалі звыш 2 гадоў. Першаснае разьмяшчэньне ў Асноўнай суполцы мела налічваць звыш 20% паёў і звыш 30 млн турэцкіх ліраў ($4,3 млн) у рынкавай вартасьці. Для трапляньня ў 2-ю суполку Зорак патрабавалася разьмясьціць звыш 10% паёў на больш як 150 млн ліраў ($21,6 млн), у 1-ю суполку — на больш як 1 млрд ліраў ($144 млн)^[9].

Мінуўшчына

У сьнежні 1873 году ў Канстантынопалі (Асманская імпэрыя) заснавалі «Дэрсадэцкую біржу каштоўных папераў», што дазволіла эўрапейцам шырэй укладаць у асманскія прадпрыемствы^[10]. У 1929 годзе яе пераўтварылі ў «Стамбульскую фондава-валютную біржу» паводле адпаведнага закону Турэцкай Рэспублікі. У выніку пры разьмяшчэньні паёў ад прадпрыемстваў сталі патрабаваць забясьпечанасьць капіталам, што прыцягнула пераважна прыватных укладальнікаў. У 1981 годзе зацьвердзілі Закон Турэччыны «Аб рынку капіталу», што абавязаў пры першасным разьмяшчэньні паёў кіравацца Гандлёвым кодэксам Турэччыны 1956 году. У 1982 годзе згодна з Законам заснавалі Ўправу рынку капіталу Турэччыны, што стала зацьвярджаць разьмяшчэньне паёў на біржы. У 1983 годзе Дэкрэт № 91 вызначыў абсяг раскрыцьця зьвестак прадпрыемствамі для працягу абарачэньня паёў на біржы^[11]. 26 сьнежня 1985 году яе пераўтварылі ў «Стамбульскую біржу каштоўных папераў» («СБКП»). 3 студзеня 1986 году ўгарадзкой акрузе Фаціх адчынілі новы будынак біржы ў мікрараёне Джагалоглу. У кастрычніку 1987 году «СБКП» перайшла на штодзённы падлік індэксаў замест штотыднёвага. У лістападзе 1987 году біржу перанесьлі ў квартал Каракёй, што ў гарадзкой акрузе Бейаглу. У сьнежні 1987 году ад прадпрыемстваў сталі патрабаваць зьнешні аўдыт пры разьмяшчэньні паёў на біржы. У ліпені 1989 году стварылі асяродак разьлікаў і апекі. У жніўні 1989 году зацьвердзілі Ўказ № 32, што дазволіў іншаземцам выводзіць за мяжу ўвесь прыбытак, атрыманы ад гандлю ўсялякімі каштоўнымі паперамі. У студзені 1991 году запусьцілі Прамысловы і Фінансавы індэксы «СБКП». У чэрвені 1991 году запусьцілі імгненнны рынак аблігацыяў. У кастрычніку 1992 году «СБКП» прынялі ў Міжнародны саюз фондавых біржаў (МСФБ; Парыж, Францыя). У лютым 1993 году адчынілі рынак перакупу. У сьнежні 1993 годзе запусьцілі кампутарызаваны гандаль паямі 50 прадпрыемстваў. У лістападзе 1994 году гандаль паямі цалкам аўтаматызавалі. У красавіку 1995 году дазволілі продаж без пакрыцьця паямі ў Нацыянальным індэксе біржы («СБКП Нацыянальны-100»). 15 траўня 1995 году біржу перанесьлі ў квартал Істынье, што ў гарадзкой акрузе Сарыер. 16 траўня 1995 году «СБКП» выступіла адной з 12 сузаснавальніцаў Саюзу эўразійскіх фондавых біржаў (Стамбул). У ліпені 1996 году запусьцілі міжнародных рынак біржы для разьмяшчэньня паёў замежных прадпрыемстваў. У верасьні 1996 году на рынку аблігацыяў пачалі абарачацца дзяржаўныя аблігацыі ў замежнай валюце. У сьнежні 1996 году на міжнародным рынку біржы пачалі гандляваць замежнымі аблігацыямі. У студзені 1999 годзе запусьцілі індэкс «СБКП 100», разьлічаны ў эўра. У ліпені 1999 году задзейнічалі гандлёвае апраграмаваньне праз сусьветную сетку на рынку аблігацыяў. 24 жніўня 1999 году продаж без пакрыцьця пашырылі на ўсе паі на біржы^[10].

У траўні 2000 году «СБКП» набыла 27,4 паёў «Кырзыскай фондавай біржы» (Бішкек). У чэрвені 2000 году — 5,26% паёў «Бакінскай фондавай біржы» (Азэрбайджан). У ліпені 2000 году рынак аблігацыяў «СБКП» дасягнуў 50 аддаленых удзельнікаў праз сусьветную сетку. У сьнежні 2000 году фондавы рынак біржы дасягнуў 98 аддаленых удзельнікаў. У лістападзе 2004 году на біржы заснавалі рынак біржавых фондаў. У жніўні 2007 году запусьцілі індэкс карпаратыўнага кіраваньня. У кастрычніку 2008 году кіраўніка «СБКП» Хюсэйна Эркана абралі старшынём Працоўнага камітэту МСФБ і сябрам Рады яе кіраўнікоў. У сакавіку 2009 году заснавалі рынак узрастальных прадпрыемстваў. У траўні 2009 году адчынілі плятформу абнародаваньня зьвестак прадпрыемстваў. У ліпені 2010 году рынкаўтваральнікаў дапусьцілі да аўкцыёну. У студзені 2011 году ўвялі ў дзеяньне аўтаматычны выключальнік і заснавалі міжбанкаўскі рынак перакупу. У ліпені 2011 году запусьцілі дывідэндныя індэксы. У траўні 2012 году пачалі вылічаць індэкс першаснага разьмяшчэньня паёў. У кастрычніку 2012 году «СБКП» увайшла ў Міжрынкавую суполку назіраньня (ЗША) для выкрыцьця махлярства праз абмен зьвесткамі. У сьнежні 2012 году на біржы запусьцілі рынак вытворных інструмэнтаў. У лютым 2013 году пачалі вылічаць 3 новыя індэксы: брокерскі, будаўнічы і здабыўны. 5 красавіку 2013 году «СБКП» пераўтварылі ў «Біржу Стамбулу» праз паглынаньне «Стамбульскай біржы золата». У жніўні 2013 году да «Біржы Стамбулу» далучылі «Турэцкую біржу вытворнікаў». У сьнежні 2013 году запусьцілі Прамысловы індэкс малых і сярэдніх прадпрыемстваў і «Біржа Стамбулу» набыла 24,39% паёў «Чарнагорскай біржы» (Падгорыца). 1 студзеня 2014 году «Біржы Стамбулу» стала распаўсюджваць зьвесткі «Сараеўскай біржы» (Босьнія і Герцагавіна) паводле пагадненьня. У сакавіку 2014 году амэрыканскі від апцыёнаў на паі замянілі на эўрапейскі. У траўні 2014 году валютнымі апцыёнамі сталі гандляваць празь інтэрнэт-тэлефаваньне. У ліпені 2014 году сталі вылічаць яшчэ 2 індэксы: удзелу 50 і ўзорнага партфоліё. У жніўні 2014 году скасавалі абедзенны перапынак у гандлі па-за рынкамі паёў і індэксаў, а таксама ўвялі рынкаўтваральнікаў у гандлі аблігацыямі. У лістападзе 2014 году пачалі вылічаць Індэкс устойлівасьці «БіСт». У сьнежні 2014 «БіСт» запусьціла індэкс 10 найбольшых прадпрыемстваў «Сараеўскай біржы» і падпісала мэмарандум паразуменьня зь «Лёнданскай фондавай біржай» (Ангельшчына) наконт разьмяшчэньня ф'ючарсаў і апцыёнаў на індэкс «БіСт 30». У студзені 2015 году запусьцілі рынкаўтварэньне на падставе падзелу выручкі і «БіСт» павялічыла сваю долю ў «Сараеўскай біржы» да 9,89%. У лістападзе 2015 году «БіСт» і Банк разьвіцьця Рэспублікі Беларусь падпісалі мэмарандум паразуменьня^[10]. У 2018 годзе выручка АТ «Біржа Стамбулу» склала 1,538 млрд турэцкіх ліраў ($289,802 млн), апэрацыйны прыбытак — 1,167 млрд ліраў ($219,925 млн), а чысты прыбытак — 1,173 млрд ліраў ($221,032 млн)^[12]. У 2018 годзе біржа стала 21-й у сьвеце паводле абсягу гандлю паямі прадпрыемстваў.

Кіраўнікі

Мухарэм Карсьлі (сакавік 1985 — сакавік 1990)
Яман Торунэр (сакавік 1990 — красавік 1994)
Тункай Артун (красавік 1994 — красавік 1997)
Асман Бірсэн (кастрычнік 1997 — лістапад 2007)
Хюсэйн Эркан (лістапад 2007 — 31 сьнежня 2011)
Ібрагім Турхан (1 студзеня 2012 — 26 верасьня 2018)^[10]
Эрышаха Арыкан (ад 27 верасьня 2018 году)

Крыніцы

^ Рада кіраўнікоў (тур.) // АТ «Біржа Стамбулу», 2020 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.
^ Зводная справаздача за 2018 год (анг.) // АТ «Біржа Стамбулу», 2019 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.
^ Зьвяжыцеся з намі (тур.) // АТ «Біржа Стамбулу», 2020 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.
^ Гандлёвыя гадзіны фондавага рынку (тур.) // АТ «Біржа Стамбулу», 4 лістапада 2019 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.
^ Карпаратыўнае кіраваньне (тур.) // АТ «Біржа Стамбулу», 2020 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.
^ Зьвесткі пра ўдзельнікаў (тур.) // АТ «Біржа Стамбулу», 2020 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.
^ Удзельнікі фондавага рынку, упаўнаважаныя на рынкаўтварэньне (анг.) // АТ «Біржа Стамбулу», 27 сьнежня 2019 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.
^ Пералік збораў (анг.) // АТ «Біржа Стамбулу», 2020 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.
^ Умовы разьмяшчэньня паёў (тур.) // АТ «Біржа Стамбулу», 2020 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.
^ ^а ^б ^в ^г Гістарычныя падзеі (тур.) // АТ «Біржа Стамбулу», 2020 г. Архіўная копія ад 2020 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.
^ Рынак капіталу (анг.) // Падарожніцкі даведнік Турэччыны, 1995 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.
^ Альпэр Гювэнч. Кансалідаваная фінансавая справаздача за 2018 год з высновамі незалежнага аўдытара (тур.) // АТ «Біржа Стамбулу», 6 сакавіка 2019 г. Архіўная копія ад 6 сакавіка 2019 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.

Вонкавыя спасылкі

Зваротная сувязь (тур.) // АТ «Біржа Стамбулу», 2020 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.
- Дадзеныя (тур.)

Гэта — накід артыкула па эканоміцы. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго.

[1] Рада кіраўнікоў (тур.) // АТ «Біржа Стамбулу», 2020 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.

[2] Зводная справаздача за 2018 год (анг.) // АТ «Біржа Стамбулу», 2019 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.

[3] Зьвяжыцеся з намі (тур.) // АТ «Біржа Стамбулу», 2020 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.

[4] Гандлёвыя гадзіны фондавага рынку (тур.) // АТ «Біржа Стамбулу», 4 лістапада 2019 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.

[5] Карпаратыўнае кіраваньне (тур.) // АТ «Біржа Стамбулу», 2020 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.

[6] Зьвесткі пра ўдзельнікаў (тур.) // АТ «Біржа Стамбулу», 2020 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.

[7] Удзельнікі фондавага рынку, упаўнаважаныя на рынкаўтварэньне (анг.) // АТ «Біржа Стамбулу», 27 сьнежня 2019 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.

[8] Пералік збораў (анг.) // АТ «Біржа Стамбулу», 2020 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.

[9] Умовы разьмяшчэньня паёў (тур.) // АТ «Біржа Стамбулу», 2020 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.

[а-10] а ^б ^в ^г Гістарычныя падзеі (тур.) // АТ «Біржа Стамбулу», 2020 г. Архіўная копія ад 2020 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.

[11] Рынак капіталу (анг.) // Падарожніцкі даведнік Турэччыны, 1995 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.

[12] Альпэр Гювэнч. Кансалідаваная фінансавая справаздача за 2018 год з высновамі незалежнага аўдытара (тур.) // АТ «Біржа Стамбулу», 6 сакавіка 2019 г. Архіўная копія ад 6 сакавіка 2019 г. Праверана 19 красавіка 2020 г.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]