Ёган Готфрыд Гэрдэр: розьніца паміж вэрсіямі

	Ёган Готфрыд Гэрдэр
	па-нямецку: Johann Gottfried Herder
Дата нараджэньня	25 жніўня 1744
Месца нараджэньня	Марунгэн, Каралеўства Прусія
Дата сьмерці	18 сьнежня 1803
Месца сьмерці	Ваймар, Сьвяшчэнная Рымская імпэрыя
Школа/традыцыя	Рамантычны нацыяналізм
Пэрыяд	эпоха Асьветніцтва
Кірунак	нямецкая філязофія
Значныя ідэі	Плястыка[d], Stimmen der Völker in Liedern[d] і Трактат пра паходжаньне моваў[d]
Аказалі ўплыў	Ёган Георг Гаман, Імануіл Кант
Наступнікі	Людавіт Штур, Г. В. Ф. Гэгель, Ёган Вольфганг фон Гётэ
	Творы ў [[ de:s:Johann_Gottfried_Herder\|Вікікрыніцах]]

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

← Папярэдняя зьмена Наступная зьмена →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Вэрсія ад 19:32, 9 траўня 2011

Ёган Готфрыд Гэрдэр (па-нямецку: Johann Gottfried von Herder) (25 жніўня 1744 — 18 сьнежня 1803) — нямецкі паэт, літаратурны крытык, багаслоў, філёзаф. Ён быў эстэтыкам і гісторыкам культуры.

Біяграфія

Нарадзіўся ў Марунгэне, невялікім мястэчку ва Ўсходняй Прусіі, у сям’і школьнага настаўніка. Па заканчэньні школы, знаёмы расейскі вайсковы хірург пераканаў яго заняцца мэдыцынай і адвёз у Кёнігсбэрг. Але Гэрдэр прыняў іншае рашэньне і ў 1762 паступіў на багаслоўскі факультэт Кёнігсбэрскага ўнівэрсытэту. Там ён слухаў лекцыі магістра філязофіі Імануіла Канта. Кант меў вялікі ўплыў на Гэрдэра, аднак іхнія погляды на філязофію і культуру не супадалі.

Пасьля Кёнігсбэргу Гэрдэр пераязджае ў Рыгу, спалучаючы дзейнасьць сьвятара з пэдагагічнай працай і літаратурнымі заняткамі. Празь пяць гадоў ён пераязджае ў Парыж, дзе знаёміцца з ідэямі Шарля дэ Мантэск'ё, Жана Д'Алямбэра і Дэні Дыдро. У 1770-я гады ён вяртаецца ў Нямеччыну, стварае трактат «Пра паходжаньне мовы», атрымоўвае прэмію ў Бэрлінскай Акадэміі навук.

З 1784 па 1791 Гэрдэр выдае сваю асноўную працу па культуралёгіі — «Ідэі да філязофіі гісторыі чалавецтва».

Гэрдэр памёр у 1803 у Ваймары.

Ідэі

Яго асноўная праца называецца «Ідэі да філязофіі гісторыі чалавецтва». У ёй Гэрдэр ставіць пытаньне: што такое культура, у чым яе сэнс і ці спрыяе яна шчасьцю чалавецтва. Як асьветнік ён лічыць галоўнай асаблівасьцю чалавека яго разумнасьць, якая адрозьнівае людзей ад жывёльнага сьвету. Розум — не прынароджаная якасьць, але ён разьвіваецца ў працэсе жыцьцядзейнасьці; разумнасьць дасягаецца. Разьвіцьцё розуму адбываецца ў грамадзтве, а сувязі чалавека зь іншымі людзьмі забясьпечвае слова, якое ён лічыў найважнейшай асновай культуры.

Увогуле, ён выдзяляе тры фундамэнты культуры: розум, грамадзтва і мову. Да гэтага дадаюцца мастацтва, рамёствы, сям’я, дзяржава, рэлігія. Гэрдэр разумеў культуру вельмі шырока. Ён падкрэсьлівае значэньне нацыянальных культураў і мовы як паказальніка нацыянальнай спэцыфікі культуры.

Сэнс культуры ён бачыць у тым, што яна «мусіць спрыяць разьвіцьцю рэлігіі і гуманнасьці».

Гэрдэр адным зь першых назваў чалавека царом прыроды. У разуменьні культуры ён надаваў вялікае значэньне духоўным фактарам, прыцягваў увагу да неабходнасьці вывучэньня нацыянальных культураў.

Вонкавыя спасылкі

Ёган Готфрыд Гэрдэр — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
+{{Філёзаф
-[[Файл:Johann Gottfried Herder.jpg|міні|200пкс|Ёган Готфрыд Гердэр]]
+| Імя                 = Ёган Готфрыд Гэрдэр
+| Арыгінальнае імя    =
-'''Гердэр, Ёган Го́тфрыд''' ([[нямецкая мова|па-нямецку]]: Johann Gottfried von Herder) ([[25 жніўня]] [[1744]] – [[18 сьнежня]] [[1803]]) — [[Нямеччына|нямецкі]] [[паэт]], [[крытык]], [[тэоляг]], [[філёзаф]]. Ён быў эстэтыкам і гісторыкам [[культура|культуры]].
+| Жанчына             = <!-- любое значэньне, калі так -->
+| Партрэт             = Herder_by_Kügelgen.jpg
+| Памер               = 240пкс
+| Апісаньне           =
+| Імя пры нараджэньні =
+| Дата нараджэньня    = [[25 жніўня]] [[1744]]
+| Месца нараджэньня   = Марунгэн, Каралеўства Прусія
+| Дата сьмерці        = [[18 сьнежня]] [[1803]]
+| Месца сьмерці       = [[Ваймар]], [[Сьвяшчэнная Рымская імпэрыя]]
+| Школа               = [[Рамантычны нацыяналізм]]
+| Пэрыяд              = [[эпоха Асьветніцтва]]
+| Кірунак             = нямецкая філязофія
+| Зацікаўленасьці     =
+| Ідэі                =
+| Папярэднікі         = [[Ёган Георг Гаман]], [[Імануіл Кант]]
+| Наступнікі          = [[Людавіт Штур]], [[Георг Вільгельм Фрыдрых Гэгель|Г. В. Ф. Гэгель]], [[Ёган Вольфганг фон Гётэ]]
+| Грамадзянства       =
+| Сайт                =
+| ВікіКрыніца         = :de:s:Johann_Gottfried_Herder
+| ВікіКрыніца пераклады на беларускую =
+}}
+'''Ёган Готфрыд Гэрдэр''' ({{мова-de|Johann Gottfried von Herder}}) ([[25 жніўня]] [[1744]] — [[18 сьнежня]] [[1803]]) — [[Нямеччына|нямецкі]] [[паэт]], [[літаратурны крытык]], [[багаслоў]], [[філязофія|філёзаф]]. Ён быў эстэтыкам і гісторыкам [[культура|культуры]].
 == Біяграфія ==
-Нарадзіўся ў Марунгэне, невялікім мястэчку ва Ўсходняй Прусіі, у сям'і школьнага настаўніка. Пасьля заканчэньня школы, знаёмы расейскі вайсковы хірург пераканаў яго заняцца [[мэдыцына|мэдыцынай]] і адвёз у [[Кёнігсбэрг]]. Але Гердэр прыняў іншае рашэньне і ў [[1762]] паступіў на багаслоўскі факультэт Кёнігсбэргскага ўнівэрсытэту. Там ён слухаў лекцыі магістра філязофіі [[Імануіл Кант|Імануіла Канта]].
+Нарадзіўся ў Марунгэне, невялікім мястэчку ва Ўсходняй Прусіі, у сям’і школьнага настаўніка. Па заканчэньні школы, знаёмы расейскі вайсковы хірург пераканаў яго заняцца [[мэдыцына]]й і адвёз у [[Кёнігсбэрг]]. Але Гэрдэр прыняў іншае рашэньне і ў [[1762]] паступіў на багаслоўскі факультэт Кёнігсбэрскага ўнівэрсытэту. Там ён слухаў лекцыі магістра філязофіі [[Імануіл Кант|Імануіла Канта]]. Кант меў вялікі ўплыў на Гэрдэра, аднак іхнія погляды на філязофію і культуру не супадалі.
-Кант меў вялікі ўплыў на Гердэра, але іх погляды на філязофію і культуру не супадалі.
-Пасьля Кёнігсбэргу Гердэр пераязжае ў [[Рыга|Рыгу]], спалучаючы дзейнасьць сьвятара з пэдагагічнай працай і літаратурнымі заняткамі. Праз пяць гадоў ён пераязжае ў [[Парыж]], дзе знаёміцца з ідэямі [[Мантэск'ё]], Да-лямбэра і [[Дыдро]]. У [[1770-я]] гады ён вяртаецца ў [[Нямеччына|Нямеччыну]], стварае трактат «Пра паходжаньне мовы», атрымоўвае прэмію ў Бэрлінскай Акадэміі навук.
+Пасьля Кёнігсбэргу Гэрдэр пераязджае ў [[Рыга|Рыгу]], спалучаючы дзейнасьць сьвятара з пэдагагічнай працай і літаратурнымі заняткамі. Празь пяць гадоў ён пераязджае ў [[Парыж]], дзе знаёміцца з ідэямі [[Шарль Люі дэ Мантэск'ё|Шарля дэ Мантэск'ё]], [[Жан ля Рон д'Аламбэр|Жана Д'Алямбэра]] і [[Дэні Дыдро]]. У [[1770-я]] гады ён вяртаецца ў [[Нямеччына|Нямеччыну]], стварае трактат «Пра паходжаньне мовы», атрымоўвае прэмію ў Бэрлінскай Акадэміі навук.
-З [[1784]] па [[1791]] Гердэр выдае сваю асноўную працу па культуралёгіі — «Ідэі да філязофіі гісторыі чалавецтва».
+З [[1784]] па [[1791]] Гэрдэр выдае сваю асноўную працу па культуралёгіі — «Ідэі да філязофіі гісторыі чалавецтва».
-Памёр Гердэр у [[1803]] у [[Ваймар|Ваймары]].
+Гэрдэр памёр у [[1803]] у [[Ваймар]]ы.
 == Ідэі ==
-Яго асноўная праца называецца «Ідэі да філязофіі гісторыі чалавецтва». У ёй Гердэр ставіць пытаньне: што такое культура, у чым яе сэнс і ці спрыяе яна шчасьцю чалавецтва. Як асьветнік ён лічыць галоўнай асаблівасьцю чалавека яго разумнасьць, якая адрозьнівае людзей ад жывёльнага сьвету. Розум — не прынароджаная якасьць, але ён разьвіваецца ў працэсе жыцьцядзейнасьці; разумнасьць дасягаецца. Разьвіцьцё розуму адбываецца ў грамадзтве, а сувязі чалавека зь іншымі людзьмі забясьпечвае слова, якое ён лічыў найважнейшай асновай [[культура|культуры]].
+Яго асноўная праца называецца «Ідэі да філязофіі гісторыі чалавецтва». У ёй Гэрдэр ставіць пытаньне: што такое [[культура]], у чым яе сэнс і ці спрыяе яна [[шчасьце|шчасьцю]] чалавецтва. Як асьветнік ён лічыць галоўнай асаблівасьцю чалавека яго [[розум|разумнасьць]], якая адрозьнівае людзей ад [[жывёлы|жывёльнага]] сьвету. Розум — не прынароджаная якасьць, але ён разьвіваецца ў працэсе жыцьцядзейнасьці; разумнасьць дасягаецца. Разьвіцьцё розуму адбываецца ў [[грамадзтва|грамадзтве]], а сувязі чалавека зь іншымі людзьмі забясьпечвае [[слова]], якое ён лічыў найважнейшай асновай [[культура|культуры]].
-Увогуле, ён выдзяляе тры фундамэнты [[культура|культуры]]: розум, грамадзтва і мову. Да гэтага дадаюцца мастацтва, рамёствы, сям'я, дзяржава, рэлігія. Гердэр разумеў культуру вельмі шырока. Ён падкрэсьлівае значэньне нацыянальных культураў і мовы як паказальніка нацыянальнай спэцыфікі культуры.
+Увогуле, ён выдзяляе тры фундамэнты [[культура|культуры]]: розум, грамадзтва і [[мова|мову]]. Да гэтага дадаюцца [[мастацтва]], рамёствы, сям’я, [[дзяржава]], [[рэлігія]]. Гэрдэр разумеў культуру вельмі шырока. Ён падкрэсьлівае значэньне нацыянальных культураў і мовы як паказальніка нацыянальнай спэцыфікі культуры.
 Сэнс культуры ён бачыць у тым, што яна «мусіць спрыяць разьвіцьцю рэлігіі і гуманнасьці».
-Гердэр адным зь першых назваў чалавека царом прыроды. У разуменьні культуры ён надаваў вялікае значэньне духоўным фактарам, прыцягваў увагу да неабходнасьці вывучэньня нацыянальных культураў.
+Гэрдэр адным зь першых назваў чалавека царом прыроды. У разуменьні культуры ён надаваў вялікае значэньне духоўным фактарам, прыцягваў увагу да неабходнасьці вывучэньня нацыянальных культураў.
 == Вонкавыя спасылкі ==