Менскае ваяводзтва: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
стыль
Радок 53: Радок 53:
'''Ме́нскае ваяво́дзтва''' ({{мова-la|Palatinatus Minscensis}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў [[ВКЛ|Вялікім Княстве Літоўскім]]. Плошча ваяводзтва складала 55 500 км². Сталіцай зьяўлялася [[места]] [[Менск]].
'''Ме́нскае ваяво́дзтва''' ({{мова-la|Palatinatus Minscensis}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў [[ВКЛ|Вялікім Княстве Літоўскім]]. Плошча ваяводзтва складала 55 500 км². Сталіцай зьяўлялася [[места]] [[Менск]].


Герб ваяводзтва меў наступны выгляд: «у чырвоным полі рыцар у срэбных латах і са срэбным шчытом з залатым шасьціканцовым крыжом, які заносіць над галавой срэбны меч з залатым этэсам і скача на срэбным кані з залатым ўзбраеньнем, збруяй і вачамі; сядло чырвонае з залатой акантоўкай».<ref>[http://www.heraldicum.ru/belarus/vojvod.htm Гербы белорусских воеводств в Великом княжестве Литовском] // Материалы исследований О.Однороженко (г.Харьков) и М.В.Ревнивцева (г.Энгельс)</ref> Ваяводзкая [[харугва]] была чырвонага («гвазьдзіковага») колеру з выявай гербу [[Пагоня]] ў белым полі.<ref>Менскае ваяводства // {{Літаратура/Памяць/Менск|1к}} С. 198</ref><ref>Вячаслаў Насевіч. Менскае ваяводства // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 288</ref>
Герб ваяводзтва меў наступны выгляд: ''«у чырвоным полі рыцар у срэбных латах і са срэбным шчытом з залатым шасьціканцовым крыжом, які заносіць над галавой срэбны меч з залатым этэсам і скача на срэбным кані з залатым ўзбраеньнем, збруяй і вачамі; сядло чырвонае з залатой акантоўкай»''.<ref>[http://www.heraldicum.ru/belarus/vojvod.htm Гербы белорусских воеводств в Великом княжестве Литовском] // Материалы исследований О. Однороженко (г. Харьков) и М. В. Ревнивцева (г. Энгельс)</ref> Ваяводзкая [[харугва]] была чырвонага («гвазьдзіковага») колеру з выявай гербу [[Пагоня]] ў белым полі.<ref>Менскае ваяводства // {{Літаратура/Памяць/Менск|1к}} С. 198</ref><ref>Вячаслаў Насевіч. Менскае ваяводства // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 288</ref>


Па ўвядзеньні ў [[1776]] року ваяводскіх мундзіраў, дэпутаты Менскага і Мазырскага паветаў апраналіся ідэнтычна смаленскім — у малінавыя («кармазыновыя») [[кунтуш]]ы зь цёмна-сінімі («гранатовымі») адваротамі, пад імі насілі цёмна-сінія [[жупан]]ы. Дэпутаты Рэчыцкага павету насілі белая жупаны і такія ж адвароты.
Па ўвядзеньні ў [[1776]] року ваяводскіх мундзіраў, дэпутаты Менскага і Мазырскага паветаў апраналіся ідэнтычна смаленскім — у малінавыя («кармазыновыя») [[кунтуш]]ы зь цёмна-сінімі («гранатовымі») адваротамі, пад імі насілі цёмна-сінія [[жупан]]ы. Дэпутаты Рэчыцкага павету насілі белая жупаны і такія ж адвароты.


== Асноўныя падзеі ==
== Асноўныя падзеі ==
* [[1566]]: у выніку адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформы ўтворанае Менскае ваяводзтва на аснове былога [[Менскае княства|Менскага княств]]а, рэформа таксама ўсталявала межы ваяводзтва і паветаў — [[Менскі павет|Менскага]] і [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкага]].
* [[1566]]: у выніку адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформы ўтварылася Менскае ваяводзтва на аснове былога [[Менскае княства|аднайменнага княства]], рэформа таксама ўсталявала межы ваяводзтва і паветаў — [[Менскі павет|Менскага]] і [[Рэчыцкі павет|Рэчыцкага]].
* [[1569]]: са згоды мясцовай шляхты [[Мазырскі павет]] улучылі ў межы ваяводзтва.
* [[1569]]: са згоды мясцовай шляхты [[Мазырскі павет]] улучылі ў межы ваяводзтва.
* [[1599]]: у Менску праз [[рок (год)|рок]], па чарзе з [[Наваградак|Наваградкам]], пачалі праводзіцца вясновыя сэсіі [[Вярхоўны Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Вярхоўнага Трыбунала Вялікага Княства Літоўскага]], кожная зь іх працягвалася 22 тыдні, пачынаючы ад панядзелку пасьля [[Тры Каралі|Трох Каралёў]].
* [[1599]]: у Менску праз [[рок (год)|рок]], па чарзе з [[Наваградак|Наваградкам]], пачалі праводзіцца вясновыя сэсіі [[Вярхоўны Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Вярхоўнага Трыбунала Вялікага Княства Літоўскага]], кожная зь іх працягвалася 22 тыдні, пачынаючы ад панядзелку пасьля [[Тры Каралі|Трох Каралёў]].
* [[1654]]—[[1667]]: [[Масковія|маскоўскія войскі]] акупавалі значную частку тэрыторыі ваяводзтва.
* [[1654]]—[[1667]]: [[Масковія|маскоўскія войскі]] акупавалі значную частку тэрыторыі ваяводзтва.
* [[1662]]: [[Барысаўскае староства]] пераведзенае ў Аршанскі павет Віцебскага ваяводзтва.<ref>Міхась Мацельскі. [http://goman.borisov-e.info/index.php?id=17 Гісторыя Барысава ў датах] // «[[Гоман Барысаўшчыны]]»</ref>
* [[1662]]: [[Барысаўскае староства]] перайшло ў склад [[Аршанскі павет|Аршанскага павету]] [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебскага ваяводзтва]].<ref>Міхась Мацельскі. [http://goman.borisov-e.info/index.php?id=17 Гісторыя Барысава ў датах] на сайце газэты «[[Гоман Барысаўшчыны]]»</ref>
* [[1667]]: у склад Рэчыцкага павету было ўлучанае [[Лоеўска-Любецкае староства]] (8 тыс. км²).<ref>[[Вячаслаў Насевіч]]. [http://vn.belinter.net/vkl/29.html Тэрыторыя, адміністрацыйны падзел] // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 34—39.</ref>
* [[1667]]: у склад Рэчыцкага павету ўвайшло [[Лоеўска-Любецкае староства]] (8 тыс. км²).<ref>[[Вячаслаў Насевіч]]. [http://vn.belinter.net/vkl/29.html Тэрыторыя, адміністрацыйны падзел] // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 39.</ref>
* [[1708]]: войскі швэдзкага караля [[Карл XII|Карла XII]] учынілі значныя разбурэньні на абшарах ваяводзтва, асабліва ў Менскім павеце.
* [[1708]]: войскі швэдзкага караля [[Карл XII|Карла XII]] учынілі значныя разбурэньні на абшарах ваяводзтва, асабліва ў Менскім павеце.
* [[1772]]: у выніку [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|1-га падзелу Рэчы Паспалітай]] ваяводзтва страціла значную частку Рэчыцкага павету і ўлучыла ў свой склад рэшту [[Аршанскі павет|Аршанскага павету]] [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебскага ваяводзтва]].
* [[1772]]: у выніку [[Першы падзел Рэчы Паспалітай|1-га падзелу Рэчы Паспалітай]] страціла значную частку Рэчыцкага павету і ўлучыла ў свой склад рэшту [[Аршанскі павет|Аршанскага павету]] [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебскага ваяводзтва]].
* [[1775]]: у сувязі з акупацыяй усходніх ваяводзтваў [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыяй]], менскую сэсію Трыбуналу перанесьлі ў [[Горадня|Горадню]].
* [[1775]]: у зьвязку з акупацыяй усходніх ваяводзтваў [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыяй]], менскую сэсію Трыбуналу перанесьлі ў [[Горадня|Горадню]].
* [[20 сьнежня]] [[1793]]: скасаванае ў выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]], яго тэрыторыя ўвайшла ў склад [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] Расейскай імпэрыі.
* [[20 сьнежня]] [[1793]]: скасаваньне ваяводзтва ў выніку [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]], яго тэрыторыя ўвайшла ў склад [[Менская губэрня|Менскай губэрні]] Расейскай імпэрыі.


== Геаграфія ==
== Геаграфія ==
Радок 74: Радок 74:
Тэрыторыя Менскага ваяводства мела форму [[прастакутнік]]а з нашмат даўжэйшымі заходнім і ўсходнім бакамі. Рака [[Бярэзіна]], якая ад вытоку да вусьця працякала па тэрыторыі ваяводзтва, падзяляла ягоны абшар надвая. У паўночнай частцы Менскага ваяводзтва брала свой выток рака [[Вяльля]]. Гэтая частка ваяводзтва ўяўляла шырокія, не вельмі ўраджайныя раўніны, паўднёва-заходняя (Мазырскі павет) — ляжала ў [[Палесьсе|Палесьсі]].
Тэрыторыя Менскага ваяводства мела форму [[прастакутнік]]а з нашмат даўжэйшымі заходнім і ўсходнім бакамі. Рака [[Бярэзіна]], якая ад вытоку да вусьця працякала па тэрыторыі ваяводзтва, падзяляла ягоны абшар надвая. У паўночнай частцы Менскага ваяводзтва брала свой выток рака [[Вяльля]]. Гэтая частка ваяводзтва ўяўляла шырокія, не вельмі ўраджайныя раўніны, паўднёва-заходняя (Мазырскі павет) — ляжала ў [[Палесьсе|Палесьсі]].


== Адміністрацыйны падзел ==
== Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел ==
У склад ваяводзтва ўваходзілі 3 паветы:
У склад ваяводзтва ўваходзілі 3 паветы:


Радок 101: Радок 101:


== Прававы лад ==
== Прававы лад ==
Мясцовыя органы ўлады валодалі шырокімі паўнамоцтвамі ў вырашэньні ўсіх мясцовых справаў. У сваёй дзейнасьці яны кіраваліся агульнадзяржаўнымі нарматыўнымі актамі, мясцовым звычаёвым правам і актамі мясцовай адміністрацыі. Асобнае кіраваньне было ўсталяванае ў прыватных уладаньнях заможнай шляхты.
Мясцовыя органы ўлады валодалі шырокімі паўнамоцтвамі ў вырашэньні ўсіх мясцовых справаў. У сваёй дзейнасьці яны кіраваліся агульнадзяржаўнымі нарматыўнымі актамі, мясцовым звычаёвым правам і актамі мясцовай адміністрацыі. Асобнае кіраваньне ажыцьцяўлялася ў прыватных уладаньнях заможнай шляхты.


Вышэйшай формай заканадаўства зьяўляліся [[Статуты Вялікага Княства Літоўскага]] [[1529]], [[1566]], [[1588]] рокаў. Дзейнасьць усіх службовых асобаў падпарадкоўвалася праву.
Найвышэйшай формай заканадаўства зьяўляліся [[Статуты Вялікага Княства Літоўскага]] [[1529]], [[1566]], [[1588]] рокаў. Дзейнасьць усіх службовых асобаў падпарадкоўвалася праву.


== Урадоўцы ==
== Урадоўцы ==
[[Файл:IRPMińskie.PNG|міні|270пкс|справа|Менскае ваяводзтва на мапе Рэчы Паспалітай]]
[[Файл:IRPMińskie.PNG|міні|270пкс|справа|Менскае ваяводзтва на мапе Рэчы Паспалітай]]


У [[Вальны сойм|сэнаце Рэчы Паспалітай Абодвух Народаў]] ваяводзтва было прадстаўленае двума сэнатарамі: [[ваявода]]й і [[кашталян]]ам.
У [[Вальны сойм|сэнаце Рэчы Паспалітай Абодвух Народаў]] ваяводзтва прадстаўлялі два сэнатары: [[ваявода]] і [[кашталян]].


Ваяводы менскія паводле значначнасьці займалі месцы ў сэнаце пасьля [[паморскае ваяводзтва|паморскіх]] і перад [[інфлянты|інфлянцкімі]], кашталяны — пасьля [[гданьск]]іх і таксама перад інфлянцкімі.<ref name="sg"/>
Ваяводы менскія паводле значначнасьці займалі месцы ў сэнаце пасьля [[паморскае ваяводзтва|паморскіх]] і перад [[інфлянты|інфлянцкімі]], кашталяны — пасьля [[гданьск]]іх і таксама перад інфлянцкімі.<ref name="sg"/>
Радок 192: Радок 192:
* Województwo mińskie // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|6}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VI/482 482]
* Województwo mińskie // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|6}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_VI/482 482]
* {{Літаратура/Памяць/Менск|1}}
* {{Літаратура/Памяць/Менск|1}}
⚫
* Юхо Я.А. Кароткі нарыс гісторыі дзяржавы і права Беларусі. — Мн., 1992.
⚫
* Любавский М.К. Очерк истории Литовско-Русского государства до Люблинской унии включительно. 2-е выд. М., 1915.
⚫
* Baliński M., Lipiński T. Starożytna Polska pod względem historycznym, geograficznym i statystycznym. T. 3. — Warszawa, 1846.
⚫
* Юхо Я.А. Кароткі нарыс гісторыі дзяржавы і права Беларусі. Мн., 1992.
⚫
* Любавский М.К. Очерк истории Литовско-Русского государства до Люблинской унии включительно. 2-е выд. — М., 1915.
⚫
* Baliński M., Lipiński T. Starożytna Polska pod względem historycznym, geograficznym i statystycznym. T. 3. Warszawa, 1846.


{{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Вялікага Княства Літоўскага}}
{{Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Вялікага Княства Літоўскага}}

Вэрсія ад 02:19, 11 верасьня 2010

Менскае ваяводзтва
Palatinatus Minscensis

Сьцяг
Агульныя зьвесткі
Краіна ВКЛ
Статус ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага[d]
Адміністрацыйны цэнтар Менск
Найбуйнейшыя гарады Рэчыца, Мазыр
Дата ўтварэньня 1565
Дата скасаваньня 1793
Ваяводы гл. Менскія ваяводы
Плошча 55 500 км²
Час існаваньня 1566 — 1793
Месцазнаходжаньне Менскага ваяводзтва
Менскае ваяводзтва на мапе
   Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Ме́нскае ваяво́дзтва (па-лацінску: Palatinatus Minscensis) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў Вялікім Княстве Літоўскім. Плошча ваяводзтва складала 55 500 км². Сталіцай зьяўлялася места Менск.

Герб ваяводзтва меў наступны выгляд: «у чырвоным полі рыцар у срэбных латах і са срэбным шчытом з залатым шасьціканцовым крыжом, які заносіць над галавой срэбны меч з залатым этэсам і скача на срэбным кані з залатым ўзбраеньнем, збруяй і вачамі; сядло чырвонае з залатой акантоўкай».[1] Ваяводзкая харугва была чырвонага («гвазьдзіковага») колеру з выявай гербу Пагоня ў белым полі.[2][3]

Па ўвядзеньні ў 1776 року ваяводскіх мундзіраў, дэпутаты Менскага і Мазырскага паветаў апраналіся ідэнтычна смаленскім — у малінавыя («кармазыновыя») кунтушы зь цёмна-сінімі («гранатовымі») адваротамі, пад імі насілі цёмна-сінія жупаны. Дэпутаты Рэчыцкага павету насілі белая жупаны і такія ж адвароты.

Асноўныя падзеі

Геаграфія

На поўначы межавала з Полацкім і Віцебскім ваяводзтвамі, на захадзе — зь Віленскім і Наваградзкім ваяводзтвамі, на поўдні зь Берасьцейскім і Кіеўскім ваяводзтвамі, на ўсходзе — з Масковіяй і Амсьціслаўскім ваяводзтвам.[6] Частка мяжы з Наваградзкім ваяводзтвам праходзіла па рацэ Пціч, да яе упадзеньня ў Прыпяць. На захадзе, ўздоўж ракі Славесна, ішла мяжа зь Берасьцейскім ваяводзтвам.

Тэрыторыя Менскага ваяводства мела форму прастакутніка з нашмат даўжэйшымі заходнім і ўсходнім бакамі. Рака Бярэзіна, якая ад вытоку да вусьця працякала па тэрыторыі ваяводзтва, падзяляла ягоны абшар надвая. У паўночнай частцы Менскага ваяводзтва брала свой выток рака Вяльля. Гэтая частка ваяводзтва ўяўляла шырокія, не вельмі ўраджайныя раўніны, паўднёва-заходняя (Мазырскі павет) — ляжала ў Палесьсі.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел

У склад ваяводзтва ўваходзілі 3 паветы:

Назва Цэнтар Плошча,
тыс. км²		 Староствы
(дзяржаўныя воласьці)
Менскі павет Менск ? Менскае (гродавае)
Гайненскае
Радашкоўскае
Краснасельскае
Мазырскі павет Мазыр ? Мазырскае (гродавае)
Бчыцкае (Пціцкае)
Рэчыцкі павет Рэчыца 30,0 Рэчыцкае (гродавае)
Бабруйскае
Гомельскае
Лоеўска-Любецкае
Прапоскае
Рагачоўскае
Чачэрскае

Ваяводзкі соймік праводзіўся ў Менску, тамака ж склікалася паспалітае рушаньне. У павятовых цэнтрах месьціліся падкаморныя, земскія і гродзкія суды, праходзілі павятовыя соймікі.

Мясцовая шляхта абірала шасьцёх дэпутатаў на вальны сойм Рэчы Паспалітай, а таксама шасьцёх дэпутатаў у Вялікалітоўскі вярхоўны трыбул (па тры — на рускую і літоўскую кадэнцыі).

Прававы лад

Мясцовыя органы ўлады валодалі шырокімі паўнамоцтвамі ў вырашэньні ўсіх мясцовых справаў. У сваёй дзейнасьці яны кіраваліся агульнадзяржаўнымі нарматыўнымі актамі, мясцовым звычаёвым правам і актамі мясцовай адміністрацыі. Асобнае кіраваньне ажыцьцяўлялася ў прыватных уладаньнях заможнай шляхты.

Найвышэйшай формай заканадаўства зьяўляліся Статуты Вялікага Княства Літоўскага 1529, 1566, 1588 рокаў. Дзейнасьць усіх службовых асобаў падпарадкоўвалася праву.

Урадоўцы

Менскае ваяводзтва на мапе Рэчы Паспалітай

У сэнаце Рэчы Паспалітай Абодвух Народаў ваяводзтва прадстаўлялі два сэнатары: ваявода і кашталян.

Ваяводы менскія паводле значначнасьці займалі месцы ў сэнаце пасьля паморскіх і перад інфлянцкімі, кашталяны — пасьля гданьскіх і таксама перад інфлянцкімі.[6]

Менскімі ваяводамі былі

Менскімі кашталянамі былі:

Глядзіце таксама

Крыніцы

  1. ^ Гербы белорусских воеводств в Великом княжестве Литовском // Материалы исследований О. Однороженко (г. Харьков) и М. В. Ревнивцева (г. Энгельс)
  2. ^ Менскае ваяводства // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. Кн. 1. — Мн., 2001. С. 198
  3. ^ Вячаслаў Насевіч. Менскае ваяводства // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 288
  4. ^ Міхась Мацельскі. Гісторыя Барысава ў датах на сайце газэты «Гоман Барысаўшчыны»
  5. ^ Вячаслаў Насевіч. Тэрыторыя, адміністрацыйны падзел // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 39.
  6. ^ а б Województwo mińskie // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884. S. 339

Літаратура

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Менскае_ваяводзтва&oldid=791908»