Паўднёвы акіян: розьніца паміж вэрсіямі
д Антарктыда - кантынэнт, Антарктыка - вобласьць |
дапаўненьне, крыніца — http://en.wikipedia.org/wiki/Southern_Ocean?oldid=366752981 |
||
Радок 1: | Радок 1: | ||
[[Файл:Southern Ocean. |
[[Файл:Location Southern Ocean.svg|міні|300пкс|Паўднёвы акіян]] |
||
'''Паўднёвы акіян''' ('''Антарктычны акіян''', '''Вялікі Паўднёвы акіян''', '''Паўднёвы Палярны акіян''') — акіян у паўднёвай палярнай частцы [[Зямля|Зямлі]], звычайна на поўдзень ад 60-й паўднёвай паралелі. Абмывае [[Антарктыда|Антарктыду]]. У Паўднёвым акіяне халодныя антарктычныя плыні зьмешваюцца з болей цёплымі суб-антарктычнымі. |
'''Паўднёвы акіян''' ('''Антарктычны акіян''', '''Вялікі Паўднёвы акіян''', '''Паўднёвы Палярны акіян''') — акіян у паўднёвай палярнай частцы [[Зямля|Зямлі]], звычайна на поўдзень ад 60-й паўднёвай паралелі. Абмывае [[Антарктыда|Антарктыду]]. У Паўднёвым акіяне халодныя антарктычныя плыні зьмешваюцца з болей цёплымі суб-антарктычнымі. |
||
У геаграфічнай супольнасьці няма адзінагалоснага меркаваньня наконт паўночнай |
У геаграфічнай супольнасьці няма адзінагалоснага меркаваньня наконт паўночнай граніцы акіяну і нават існаваньня акіяну, разьмяркоўвая яго як паўднёвыя воды [[Ціхі акіян|Ціхага]], [[Індыйскі акіян|Індыйскага]] і [[Атлянтычны акіян|Атлянтычнага акіянаў]]. Іншыя навукоўцы разглядваюць хіба толькі [[Антарктычная канвэргенцыя|Антарктычную канвэргенцыю]], зону ў [[Сусьветны акіян|Сусьветным акіяне]], якая зьмяняе свае граніцы пасэзонна і выходзіць часам паўночней граніцы 60 паўднёвай паралелі.<ref name="theice">Pyne, Stephen J.; ''The Ice: A Journey to Antarctica''. University of Washington Press, 1986. (A study of Antarctica’s exploration, earth-sciences, icescape, esthetics, literature, and geopolitics)</ref> |
||
[[Міжнародная Гідраграфічная Арганізацыя]] (МГА) яшчэ не ратыфікавала сваё рашэньне [[2000]] году аб вызначэньні акіяну ў |
[[Міжнародная Гідраграфічная Арганізацыя]] (МГА) яшчэ не ратыфікавала сваё рашэньне [[2000]] году аб вызначэньні акіяну ў граніцах 60-й паўднёвай паралелі. Апошняе публікаванае вызначэнье ўсіх акіянаў значыцца за [[1953]] годам: у ім існаваньне Паўднёвага акіяну аспрэчваецца. Тым ня менш, як самой МГА, гэтак і іншымі арганізацыямі, выкарыстоўваюцца болей сьвежыя вызначэньні. |
||
Улады [[Аўстралія|Аўстраліі]] разглядаюць Паўднёвы акіян як воды, што знаходзяцца непасрэдна на поўдзень ад Аўстралійскага кантынэнту. |
Улады [[Аўстралія|Аўстраліі]] разглядаюць Паўднёвы акіян як воды, што знаходзяцца непасрэдна на поўдзень ад Аўстралійскага кантынэнту. |
||
Радок 11: | Радок 11: | ||
Паўднёвы акіян уключае ў сябе [[Антарктычная цыркумпалярная плынь|Антарктычную цыркумпалярную плынь]] (якая цыркулюе вакол [[Антарктыда|Антарктыды]]), [[мора Амундсэна]], [[мора Бэлінсгаўзэна]], часткі [[праліў Дрэйка|праліва Дрэйка]], [[мора Роса]], [[мора Каапэрацыі]], [[мора Касманаўтаў]], невялікую частку [[мора Скоша]], а таксама [[мора Ўэдэла]]. Агульная плошча складае 20 327 000 [[км²]]. |
Паўднёвы акіян уключае ў сябе [[Антарктычная цыркумпалярная плынь|Антарктычную цыркумпалярную плынь]] (якая цыркулюе вакол [[Антарктыда|Антарктыды]]), [[мора Амундсэна]], [[мора Бэлінсгаўзэна]], часткі [[праліў Дрэйка|праліва Дрэйка]], [[мора Роса]], [[мора Каапэрацыі]], [[мора Касманаўтаў]], невялікую частку [[мора Скоша]], а таксама [[мора Ўэдэла]]. Агульная плошча складае 20 327 000 [[км²]]. |
||
Ад іншых акіянаў Паўднёвы адрозьніваецца тым, што яго найбольшая |
Ад іншых акіянаў Паўднёвы адрозьніваецца тым, што яго найбольшая па працягласьці граніца, паўночная, не амывае ніякую сушу, затое яднае Ціхі, Індыйскі і Атлянтычны акіяны. З-за гэтага паўстае пытаньне, ці гэта асобны акіян, ці ўсяго паўднёвая частка трох акіянаў. Адной з прычынаў выдзяленьня паўднёвых вод у асобны акіян можа быць тое, што воды Паўднёвага акіяну значна адрозьніваюцца ад тых, што месьцяцца ў іншых акіянах: з-за [[Антарктычная цыркумпалярная плынь|плыні Заходніх Вятроў]] вада з аднаго пункту акіяну хутка трапляе ў супрацьлеглы, таму адрозьненьне паміж вадой у, напрыклад, [[Паўднёвая Афрыка|Паўднёвай Афрыцы]] і пункце на поўдзень ад [[Новая Зэляндыя|Новай Зэляндыі]] мінімальнае, чым паміж Паўднёвай Афрыкай і сярэдняй часткай [[Індыйскі акіян|Індыйскага акіяну]]. |
||
Паміж тым, у Паўднёвым акіяне маюцца воды, якія не ўтвараюцца нідзе ў [[Паўднёвае паўшар'е|Паўднёвым паўшар’і]] больш не сустракаецца. У ніжніх пластах антарктычных вод утвараецца болей жорсткая, вельмі салёная і халодная вада. |
Паміж тым, у Паўднёвым акіяне маюцца воды, якія не ўтвараюцца нідзе ў [[Паўднёвае паўшар'е|Паўднёвым паўшар’і]] больш не сустракаецца. У ніжніх пластах антарктычных вод утвараецца болей жорсткая, вельмі салёная і халодная вада. |
||
Радок 53: | Радок 53: | ||
}} |
}} |
||
|} |
|} |
||
== Існаваньне і вызначэньні == |
|||
Розныя арганізацыі і дзяржавы займаюць розныя пункты гледжаньня па пытаньню існаваньня і вызначэньня граніцаў Паўднёвага акіяну, але сам тэрмін многія маракі́ разглядаюць як традыцыйны. |
|||
Другое выданьне [[1937]] году кнігі «''Граніцы якіянаў і мораў''» [[Міжнародная Гідраграфічная Арганізацыя|Міжнароднай Гідраграфічнай Арганізацыі]] зьмяшчала вызначэньне акіяну ў Антарктыцы. Між тым, у трэцім выданьні [[1953]] году вызначэньня Паўднёвага (ці Антарктычнага) акіяну няма: |
|||
{{пачатак цытаты}} |
|||
Антарктычны, ці Паўднёвы акіян ня быў уключаны ў гэтае выданьне, паколькі ... няма рэальных падставаў ужываньня тэрміну Акеан у дачыненьні да гэтай часткі вады, паўночная граніца якой складанавызначальная з-за яе сэзонных зьменаў... |
|||
{{арыгінал|en|The Antarctic or Southern Ocean has bin omitted from this publication as the majority of opinions received since the issue of the 2nd Edition in 1937 are to the effect that there exists no real justification for applying the term Ocean to this body of water, the northern limits of which are difficult to lay down owing to their seasonal change. The limits of the Atlantic, Pacific and Indian Oceans hava therefore been extended South to the Antarctic Continent.}} |
|||
{{канец цытаты|крыніца=IHO. Limits of Oceans and Seas. 3rd Edition, 1953. The Oceans.<ref name="IHO_limits3">Міжнародная Гідраграфічная Арганізацыя. ''[http://www.iho-ohi.net/iho_pubs/standard/S-23/S23_1953.pdf Limits of Oceans and Seas]''. 3-яе выданьне, 1953 год. {{ref-en}}</ref>}} |
|||
У [[2000]] годзе МГА зноў вынесла пытаньне аб існаваньні акіяну на абмеркаваньне паміж членамі арганізацыі. З 68 краін-чальцоў 28 узялі ўдзел, і ўсе зь іх, акрамя [[Аргентыны]], пагадзіліся вызначыць існаваньне акіяну, адлюстроўвая важнасьць існаваньня там моцных марскіх плыняў, увага на якіх была засяроджана акіянографамі. Прапанова назвы ''Паўднёвы акіян'' атрымала 18 галасоў, перамогшы варыянт ''Антарктычны акіян''. Палова прыняўшых удзел чальцоў пагадзілася з разьмяшчэньнем акіяну за 60-й паўднёвай паралельлю (якая не перасякае сушу), у той час як ад 14 астатніх чальцоў паступілі прапановы 50-й паўднёвай паралелі ў якасьці паўночнай граніцы (большасьць чальцоў) і 35-й. Аднак, 4-е выданьне ''Граніц акіянаў і мораў'' яшчэ не было ратыфікаванае, а выкарыстоўваецца 3-е выданьне. Калі 4-е выданьне будзе апублікаванае, то Паўднёвы акіян зноў атрымае плошчу, абумоўленую 2-м выданьнем і ня ўключаную ў 3-е. |
|||
Ня гледзячы на гэта, ''[[дэ факта]]'' 4-м выданьнем карыстаюцца многія арганізацыі, навукоўцы, арганізацыі, і нават сама МГА.<ref name="IHO_proposal">Міжнародная Гідраграфічная Арганізацыя, ''[http://www.iho.shom.fr/REG_HYD_COM/HCA/HCA3/HCA3-6.3B_Report_on_IBCSO.pdf Proposal for the preparation of a new International Bathymetric Chart of the Southern Ocean]'' {{ref-en}}</ref> Гідраграфічныя ўстановы некаторых дзяржаваў зацьвердзілі ўласнае вызначэньне граніцаў Паўднёвага акіяну: [[Вялікабрытанія]] выкарыстоўвае ў якасьці паўночнай граніцы 55-ю паўднёвую паралель.<ref name="IHO_limits3" /> |
|||
Іншыя крыніцы, напрыклад [[Нацыянальная геаграфічная супольнасьць]] працягвае адлюстроўваць у Паўднёвым паўшар’і толькі тры акіяны ([[Ціхі акіян|Ціхі]], [[Індыйскі акіян|Індыйскі]] і [[Атлянтычны акіян|Атлянтычны]]), граніцы якіх пралягаюць у Антарктыцы. Адначасова ж артыкулы на вэб-сайце супольнасьці пачалі спасылацца на Паўднёвы акіян. |
|||
{{Накід:Геаграфія}} |
{{Накід:Геаграфія}} |
||
Радок 60: | Радок 76: | ||
== Вонкавыя спасылкі == |
== Вонкавыя спасылкі == |
||
{{Commons|Category:Southern |
{{Commons|Category:Southern Ocean}} |
||
{{Акіяны}} |
{{Акіяны}} |
Вэрсія ад 21:09, 8 чэрвеня 2010
Паўднёвы акіян (Антарктычны акіян, Вялікі Паўднёвы акіян, Паўднёвы Палярны акіян) — акіян у паўднёвай палярнай частцы Зямлі, звычайна на поўдзень ад 60-й паўднёвай паралелі. Абмывае Антарктыду. У Паўднёвым акіяне халодныя антарктычныя плыні зьмешваюцца з болей цёплымі суб-антарктычнымі.
У геаграфічнай супольнасьці няма адзінагалоснага меркаваньня наконт паўночнай граніцы акіяну і нават існаваньня акіяну, разьмяркоўвая яго як паўднёвыя воды Ціхага, Індыйскага і Атлянтычнага акіянаў. Іншыя навукоўцы разглядваюць хіба толькі Антарктычную канвэргенцыю, зону ў Сусьветным акіяне, якая зьмяняе свае граніцы пасэзонна і выходзіць часам паўночней граніцы 60 паўднёвай паралелі.[1]
Міжнародная Гідраграфічная Арганізацыя (МГА) яшчэ не ратыфікавала сваё рашэньне 2000 году аб вызначэньні акіяну ў граніцах 60-й паўднёвай паралелі. Апошняе публікаванае вызначэнье ўсіх акіянаў значыцца за 1953 годам: у ім існаваньне Паўднёвага акіяну аспрэчваецца. Тым ня менш, як самой МГА, гэтак і іншымі арганізацыямі, выкарыстоўваюцца болей сьвежыя вызначэньні.
Улады Аўстраліі разглядаюць Паўднёвы акіян як воды, што знаходзяцца непасрэдна на поўдзень ад Аўстралійскага кантынэнту.
Геаграфія
Паўднёвы акіян уключае ў сябе Антарктычную цыркумпалярную плынь (якая цыркулюе вакол Антарктыды), мора Амундсэна, мора Бэлінсгаўзэна, часткі праліва Дрэйка, мора Роса, мора Каапэрацыі, мора Касманаўтаў, невялікую частку мора Скоша, а таксама мора Ўэдэла. Агульная плошча складае 20 327 000 км².
Ад іншых акіянаў Паўднёвы адрозьніваецца тым, што яго найбольшая па працягласьці граніца, паўночная, не амывае ніякую сушу, затое яднае Ціхі, Індыйскі і Атлянтычны акіяны. З-за гэтага паўстае пытаньне, ці гэта асобны акіян, ці ўсяго паўднёвая частка трох акіянаў. Адной з прычынаў выдзяленьня паўднёвых вод у асобны акіян можа быць тое, што воды Паўднёвага акіяну значна адрозьніваюцца ад тых, што месьцяцца ў іншых акіянах: з-за плыні Заходніх Вятроў вада з аднаго пункту акіяну хутка трапляе ў супрацьлеглы, таму адрозьненьне паміж вадой у, напрыклад, Паўднёвай Афрыцы і пункце на поўдзень ад Новай Зэляндыі мінімальнае, чым паміж Паўднёвай Афрыкай і сярэдняй часткай Індыйскага акіяну.
Паміж тым, у Паўднёвым акіяне маюцца воды, якія не ўтвараюцца нідзе ў Паўднёвым паўшар’і больш не сустракаецца. У ніжніх пластах антарктычных вод утвараецца болей жорсткая, вельмі салёная і халодная вада.
Пры параўнаньні найбольшая супрацьлегласьць назіраецца з Арктычным акіянам, які знаходзіцца на Паўночным полюсе.
Арктычны акіян | Паўднёвы акіян |
---|---|
Аточаны Эўразіяй і Паўночнай Амэыркай | Атачае Антарктычны кантынэнт |
Цёплы акіян ацяпляе мёрзлую сушу | Ледзяная суша сьцюдзіць акіян |
Прыток сьвежай вады з рэк | Сьвежая вада ад таючых ледавікоў |
Лёд утвараецца ў цэнтры акіяну | Лёд утвараецца па берагах Антарктыды |
Прыродныя рэсурсы
|
Існаваньне і вызначэньні
Розныя арганізацыі і дзяржавы займаюць розныя пункты гледжаньня па пытаньню існаваньня і вызначэньня граніцаў Паўднёвага акіяну, але сам тэрмін многія маракі́ разглядаюць як традыцыйны.
Другое выданьне 1937 году кнігі «Граніцы якіянаў і мораў» Міжнароднай Гідраграфічнай Арганізацыі зьмяшчала вызначэньне акіяну ў Антарктыцы. Між тым, у трэцім выданьні 1953 году вызначэньня Паўднёвага (ці Антарктычнага) акіяну няма:
Антарктычны, ці Паўднёвы акіян ня быў уключаны ў гэтае выданьне, паколькі ... няма рэальных падставаў ужываньня тэрміну Акеан у дачыненьні да гэтай часткі вады, паўночная граніца якой складанавызначальная з-за яе сэзонных зьменаў...
Арыгінальны тэкст (анг.)The Antarctic or Southern Ocean has bin omitted from this publication as the majority of opinions received since the issue of the 2nd Edition in 1937 are to the effect that there exists no real justification for applying the term Ocean to this body of water, the northern limits of which are difficult to lay down owing to their seasonal change. The limits of the Atlantic, Pacific and Indian Oceans hava therefore been extended South to the Antarctic Continent.
— IHO. Limits of Oceans and Seas. 3rd Edition, 1953. The Oceans.[2]
У 2000 годзе МГА зноў вынесла пытаньне аб існаваньні акіяну на абмеркаваньне паміж членамі арганізацыі. З 68 краін-чальцоў 28 узялі ўдзел, і ўсе зь іх, акрамя Аргентыны, пагадзіліся вызначыць існаваньне акіяну, адлюстроўвая важнасьць існаваньня там моцных марскіх плыняў, увага на якіх была засяроджана акіянографамі. Прапанова назвы Паўднёвы акіян атрымала 18 галасоў, перамогшы варыянт Антарктычны акіян. Палова прыняўшых удзел чальцоў пагадзілася з разьмяшчэньнем акіяну за 60-й паўднёвай паралельлю (якая не перасякае сушу), у той час як ад 14 астатніх чальцоў паступілі прапановы 50-й паўднёвай паралелі ў якасьці паўночнай граніцы (большасьць чальцоў) і 35-й. Аднак, 4-е выданьне Граніц акіянаў і мораў яшчэ не было ратыфікаванае, а выкарыстоўваецца 3-е выданьне. Калі 4-е выданьне будзе апублікаванае, то Паўднёвы акіян зноў атрымае плошчу, абумоўленую 2-м выданьнем і ня ўключаную ў 3-е.
Ня гледзячы на гэта, дэ факта 4-м выданьнем карыстаюцца многія арганізацыі, навукоўцы, арганізацыі, і нават сама МГА.[3] Гідраграфічныя ўстановы некаторых дзяржаваў зацьвердзілі ўласнае вызначэньне граніцаў Паўднёвага акіяну: Вялікабрытанія выкарыстоўвае ў якасьці паўночнай граніцы 55-ю паўднёвую паралель.[2]
Іншыя крыніцы, напрыклад Нацыянальная геаграфічная супольнасьць працягвае адлюстроўваць у Паўднёвым паўшар’і толькі тры акіяны (Ціхі, Індыйскі і Атлянтычны), граніцы якіх пралягаюць у Антарктыцы. Адначасова ж артыкулы на вэб-сайце супольнасьці пачалі спасылацца на Паўднёвы акіян.
Гэта — накід артыкула па геаграфіі. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго. |
Крыніцы
- ^ Pyne, Stephen J.; The Ice: A Journey to Antarctica. University of Washington Press, 1986. (A study of Antarctica’s exploration, earth-sciences, icescape, esthetics, literature, and geopolitics)
- ^ а б Міжнародная Гідраграфічная Арганізацыя. Limits of Oceans and Seas. 3-яе выданьне, 1953 год. (анг.)
- ^ Міжнародная Гідраграфічная Арганізацыя, Proposal for the preparation of a new International Bathymetric Chart of the Southern Ocean (анг.)
Вонкавыя спасылкі
Паўднёвы акіян — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Акіяны |
---|
Сусьветны |