Смаргонскі раён

Смаргонскі раён
Герб	Сьцяг
Агульныя зьвесткі
Краіна	Беларусь
Статус	раён Беларусі
Уваходзіць у	Гарадзенская вобласьць
Адміністрацыйны цэнтар	Смаргонь
Дата ўтварэньня	15 студзеня 1940
Кіраўнік	Генадзь Харужык[d]
Насельніцтва (2008)	56,4 тыс.
Шчыльнасьць	37,6 чал./км²
Плошча	1,5 тыс. км²
Вышыня па-над узр. м.  · сярэдняя вышыня	149 м
Месцазнаходжаньне Смаргонскага раёну
Мэдыя-зьвесткі
Часавы пас	UTC +2
Тэлефонны код	+375-15-92
Паштовыя індэксы	231 0хх
Афіцыйны сайт
Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Смарго́нскі раё́н — адміністрацыйная адзінка на паўночным усходзе Гарадзенскай вобласьці Беларусі. Плошча раёну складае 1,5 тыс. км². Насельніцтва — 56,4 тыс. чалавек (2008). Адміністрацыйны цэнтар — места Смаргонь.

Геаграфічнае становішча

Смаргонскі раён мяжуе з Ашмянскім і Астравецкім раёнамі Гарадзенскай вобласьці, Валожынскім, Вялейскім і Маладэчанскім раёнамі Менскай вобласьці.

Раён выцягнуць з поўначы на поўдзень на 67 км і з захаду на ўсход на 35 км. Найбольшая працягласьць тэрыторыі раёну — з паўднёвага захаду на паўночны ўсход – 68 км.

Рэльеф і карысныя выкапні

Значная частка раёну занятая Нарачанска-Вялейскай нізінай, на поўдні — частка Ашмянскага ўзвышша. Пераважаюць вышыні 140 — 200 м, максымальная — 320 м (гара Мілідаўская).

Карысныя выкапні: торф, пяскова-жвіровы матэрыял, пяскі, гліны і суглінкі для грубай керамікі, бузы.

Клімат і расьліннасьць

Клімат умерана кантынэнтальны. Сярэдняя тэмпэратура студзеня -6,3 °С, ліпеня 17 °С. Сярэднярочная колькасьць ападкаў складае 645 мм. Працягласьць вэгетацыйнага пэрыяду 189 дзён.

Лясы (38% тэрыторыі раёну) пераважна хваёвыя, яловыя, бярозавыя. На тэрыторыі раёну знаходзіцца частка нацыянальнага парку Нарачанскі, біялягічны заказьнік дзяржаўнага значэньня Дубатоўскае.

Гідраграфія

Усе рэкі і вадаёмы на тэрыторыі раёну належаць басэйну ракі Нёман, а ў яго складзе — да басэйну Балтыйскага мора. Найбуйнейшая рака — Вяльля з прытокамі Ашмянка, Оксна. Найвялікшыя азёры ў раёне — Сьвірскае і Вішнеўскае. Балоты займаюць 3,8% тэрыторыі.

Насельніцтва

Насельніцтва раёну на 1.01.2008 складае 56,4 тысячаў чалавек.

Нацыянальны склад насельніцтва (паводле перапісу 1999)

• беларусы — 83%;
• расейцы — 11,5%;
• украінцы — 2,4%;
• палякі — 2,1%;
• іншыя нацыянальнасці — 1%.

У Смаргонскім раёне зарэгістраваная і дзейнічак 21 рэлігійная абшчына 5-ці канфэсіяў:

• 9 рымска-каталіцкіх;
• 9 праваслаўных;
• 1 Сьведак Еговы;
• 1 Хрысьціянаў Веры Эвангельскай;
• 1 Эвангельскіх хрысьціянаў-баптыстаў.

Гаспадарчая дзейнасьць

Пад сельгасугодзьдзі занятыя 49,3 % тэрыторыі. Асноўныя галіны сельскай гаспадаркі — мясомалочная жывёлагадоўля, вырошчваюць збожжавыя і кармавыя культуры, бульбу, лён.

Прадпрыемствы: будаўнічых матэрыялаў, харчовай, дрэваапрацоўчай і мэталаапрацоўчай прамысловасьці. Цэнтар промыслаў знаходзіцца ў в. Крэва.

Па тэрыторыі раёну праходзіць чыгуначная лінія і аўтадарога Менск - Вільня, места Смаргонь зьвязанае аўтадарогамі са Сьвірру, Вялейкай, Маладэчна, Ашмянамі.

Гісторыя

• 15 студзеня 1940: у складзе Вялейскай вобласьці быў ўтвораны Смаргонскі раён.
• верасень 1944: раён увайшоў у склад Маладэчанскай вобласьці.
• 20 студзеня 1960: Смаргонскі раён — у складзе Гарадзенскай вобласьці.
• 1985: места Смаргонь было вылучанае ў асобную адміністрацыйную адзінку абласнога падпарадкаваньня.
• 5 лістапада 1996: Смаргонскі раён і места Смаргонь былі аб'яднаныя ў адну адміністрацыйную адзінку раённага падпарадкаваньня.

Культура

Музэі

• Музэй-сядзіба Францішка Багушэвіча «Кушляны».
• Літаратурны музэй-сядзіба Міхала Клеафаса Агінскага ў в. Залесьсе.

Гісторыка-архітэктурныя каштоўнасьці

• Капліца ў в. Алянец (XIX ст.).
• Касьцёл Сьв. Тадэвуша ў в. Вішнеў (1811—1820).
• Капліца ў в. Вішнеў (кан. ХІХ ст.).
• Касьцёл Найсьв. Тройцы ў в. Войстам (1911).
• Прыдарожная капліца ў в. Войстам (пач. ХХ ст.).
• Касьцёл Сьв. Яна Хрысьцiцеля ў в. Выгаляненты (1929).
• Царква ў в. Выгаляненты (кан. ХІХ ст.).
• Сядзібна-паркавы комплекс Гюнтэраў у в. Дабраўляны (XVIII ст.).
• Капліца ў в. Дабраўляны (XIX ст.).
• Касьцёл Найсьв. Тройцы ў в. Данюшава (1809).
• Капліца ў в. Данюшава (1920-я).
• Касьцёл Найсьв. Тройцы ў в. Жодзішкі (1612).
• Млын у в. Жодзішкі (XIX ст.).
• Сядзібна-паркавы комплекс Мілашэўскіх у в. Жодзішкі (XVIII—XIX стст.).
• Палацава-паркавы комплекс Агінскіх у в. Залесьсе (1802—1822).
• Царква Ўсіх Смуткуючых у в. Кеўлы (1862).
• Руіны вялікалітоўскага замку ў в. Крэва (XIV ст.).
• Царква Сьв. Аляксандра Неўскага ў в. Крэва (1854).
• Сядзібна-паркавы комплекс Багушэвічаў у в. Кушляны (XIX ст.).
• Парк пры былой сядзібе Маркоўскіх у в. Кушляны (XIX ст.).
• Царква Покрыва Прасьв. Багародзіцы ў в. Міхневічы (1866).
• Руіны вуніяцкай царквы ў в. Новы Спаск (XVIII).
• Касьцёл Найсьв. Панны Марыі ў в. Нястанішкі (1905).
• Прыдарожная капліца ў в. Расла (пач. ХХ ст.).
• Касьцёл Маці Божай Ружанцовай у в. Солы (1926—1934).
• Сядзіба Пазьнякоў у в. Совы (XVIII—XIX стст.)
• Царква Сьвв. апп. Пятра й Паўла ў в. Сьвятляны (1936).
• Касьцёл Сьв. Міхала Арханёла ў месьце Смаргонь (1606—1612).

Страчаная спадчына

• Сядзібна-паркавы комплекс Сулістроўскіх у в. Вішнеў (XVIII ст.).
• Касьцёл у в. Войстам (1811).
• Палац Гюнтэраў у в. Дубаўляны (XIX ст.).
• Сядзібна-паркавы комплекс Аскеркаў у в. Данюшава (XIX ст.).
• Мячэт у в. Даўбуцішкі (1588).
• Сядзібна-паркавы комплекс Ходзькаў у в. Дзявятні (XVIII ст.).
• Сядзібна-паркавы комплекс Сулістроўскіх у в. Кушляны (XVIII ст.).
• Касьцёл у в. Нястанішкі (XIX ст.).
• Касьцёл у месьце Смаргонь (пачатак ХХ ст.).
• Сынагога ў в. Солы.

Выбітныя асобы

• Алесь Салагуб (1906 — 1934) — беларускі паэт, літаратуразнавец, публіцыст

Літаратура

• Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г.П. Пашков [и др.] ; под общ. ред. И.И. Пирожника. — Мн., 2007. — 648с. ISBN 978-985-11-0384-9

Вонкавыя спасылкі

• Смаргонскі раён // Гарадзенскі аблвыканкам (рас.)
• Здымкі на Radzima.org