Зорная сыстэма: розьніца паміж вэрсіямі
Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8 |
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.5 |
||
| Радок 15: | Радок 15: | ||
=== Патройныя зорныя сыстэмы === |
=== Патройныя зорныя сыстэмы === |
||
Патройныя зорныя сыстэмы — найболей распаўсюджаны тып кратных сыстэм. Напрыклад, у выданьні 1999 году каталёгу фізычна кратных зорак Токавініна<ref>MSC—a catalogue of physical multiple stars, A. A. Tokovinin, ''Astronomy and Astrophysics Supplement Series'' '''124''' (1997), 75—84; он-лайн-вэрсіі: [https://web.archive.org/web/20070311101531/http://cdsweb.u-strasbg.fr/viz-bin/VizieR?-source=J%2FA%2BAS%2F124%2F75 VizieR] і [http://www.ctio.noao.edu/~atokovin/stars/ Multiple Star Catalog].</ref> 551 з 728 сыстэм апісаныя як патройныя. У адпаведнасьці з герархічным прынцыпам, патройныя зорныя сыстэмы звычайна складаюцца з пары блізка разьмешчаных зорак з больш аддаленым спадарожнікам. |
Патройныя зорныя сыстэмы — найболей распаўсюджаны тып кратных сыстэм. Напрыклад, у выданьні 1999 году каталёгу фізычна кратных зорак Токавініна<ref>MSC—a catalogue of physical multiple stars, A. A. Tokovinin, ''Astronomy and Astrophysics Supplement Series'' '''124''' (1997), 75—84; он-лайн-вэрсіі: [https://web.archive.org/web/20070311101531/http://cdsweb.u-strasbg.fr/viz-bin/VizieR?-source=J%2FA%2BAS%2F124%2F75 VizieR] і [https://web.archive.org/web/20210214131643/http://www.ctio.noao.edu/~atokovin/stars/ Multiple Star Catalog].</ref> 551 з 728 сыстэм апісаныя як патройныя. У адпаведнасьці з герархічным прынцыпам, патройныя зорныя сыстэмы звычайна складаюцца з пары блізка разьмешчаных зорак з больш аддаленым спадарожнікам. |
||
=== Больш высокія кратнасьці === |
=== Больш высокія кратнасьці === |
||
Цяперашняя вэрсія на 15:28, 25 сьнежня 2021
Зорная сыстэма — гэта сыстэма, якая складаецца з зоркі або групы зорак, і, магчыма, плянэтных сыстэм зь меншых цел (такіх як плянэты або астэроіды), аб’яднаных гравітацыяй. У прыватнасьці, Сонечная сыстэма — гэта зорная сыстэма, якая складаецца з Сонца й іншых цел (як Зямля), якія круцяцца вакол яго.
Падвойныя зорныя сыстэмы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Зорныя сыстэмы зь дзьвюх зорак завуцца падвойнымі зоркамі, або падвойнымі зорнымі сыстэмамі. Пры адсутнасьці прыліўных эфэктаў, абурэньняў ад іншых сіл і перадачы масы ад адной зоркі да іншай, такая сыстэма ўстойлівая, і абедзьве зоркі будуць неабмежавана доўга рухацца па эліптычнай арбіце вакол цэнтру мас сыстэмы.
Сыстэмы з больш чым дзьвюма зоркамі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Сыстэмы з больш чым дзьвюма зоркамі таксама магчымыя: напрыклад, зорная навала і галяктыка — віды зорных сыстэм. З-за вялікага памеру гэтых сыстэм, іх дынаміка значна складаней, чым у падвойнай зоркі. Аднак, таксама магчыма існаваньне зорных сыстэм зь невялікай (але большай за дзьве) колькасьцю зорак і простай арбітальнай дынамікай. Гэтыя сыстэмы завуцца кратнымі зорнымі сыстэмамі, або фізычна кратнымі зоркамі.
Тэрміналёгія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Кратная зорная сыстэма, якая складаецца з трох зорак, завецца патройнай.
Дынамічная тэорыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Тэарэтычна мадэляваньне кратнай зорнай сыстэмы складаней, чым падвойнай, бо разгляданая дынамічная сыстэма (Задача N цел) можа выяўляць хаатычнае паводзіны. Шматлікія канфігурацыі невялікіх груп зорак апыняюцца нестабільнымі, і, у выніку, адна з зорак набліжаецца да іншай досыць блізка і разганяецца настолькі, што пакідае сыстэму.[1] Гэтай нестабільнасьці можна пазбегнуць, калі гэтая такая сыстэма, якія Эванс[2] зваў герархічнымі. У герархічнай сыстэме зоркі могуць быць падзеленыя на дзьве групы, кожная зь якіх круціцца па вялікай арбіце вакол цэнтра мас сыстэмы. Кожная з гэтых груп павінна таксама быць герархічнай. Гэта азначае, што яны таксама могуць быць падзеленыя на меншыя падгрупы, якія самі зьяўляюцца герархічнымі, і г. д.
Патройныя зорныя сыстэмы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Патройныя зорныя сыстэмы — найболей распаўсюджаны тып кратных сыстэм. Напрыклад, у выданьні 1999 году каталёгу фізычна кратных зорак Токавініна[3] 551 з 728 сыстэм апісаныя як патройныя. У адпаведнасьці з герархічным прынцыпам, патройныя зорныя сыстэмы звычайна складаюцца з пары блізка разьмешчаных зорак з больш аддаленым спадарожнікам.
Больш высокія кратнасьці[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Вядома шмат сыстэм з больш чым трыма зоркамі. ν Скарпіёна складаецца з прынамсі сямі зорак.
Прыклады[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Некаторыя зорныя сыстэмы:
- Наша Сонечная сыстэма, з Сонцам у цэнтры (адна зорка);
- Сірыўс (дзьве зоркі);
- α Цэнтаўра (тры зоркі) (аспрэчваецца — гл. Проксіма Цэнтаўра);
- 4 Цэнтаўра (4 зоркі);
- Міцар (пяць зорак);
- Кастар (шэсць зорак);
- ν Скарпіёна (сем зорак);
- Лебедзь X-1 (адна зорка й адна чорная дыра);
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Multiple Stellar Systems: Types and Stability, Peter J. T. Leonard, in Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics, P. Murdin, ed., он-лайн-вэрсіі: Institute of Physics, арыгінальнае выданьне, апублікаванае Nature Publishing Group, 2001.
- ^ Stars of Higher Multiplicity, David S. Evans, Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society 9 (1968), 388—400.
- ^ MSC—a catalogue of physical multiple stars, A. A. Tokovinin, Astronomy and Astrophysics Supplement Series 124 (1997), 75—84; он-лайн-вэрсіі: VizieR і Multiple Star Catalog.
Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Зорная сыстэма — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў