Сымбалізм (мастацтва)

Сымбалі́зм:

1. у шырокім сэнсе — мастацкі мэтад, які палягае ў сыстэматычным карыстаньні дзеля выражэньня пэўнае ідэі вобразамі ці знакамі (сымбалямі), асацыяванымі з гэтай ідэяй (у гэтым сэнсе сымбалізм распаўсюджаны, напрыклад, у мастацтве Сярэднявечча ды Рэнэсансу);
2. у больш вузкім сэнсе — напрамак у літаратуры й выяўленчым мастацтве другой паловы XIX стагодзьдзя, ў якім мэтад сымбалізму зьяўляецца базавым.

Сымбалізм як мастацкі стыль узьнік у сярэдзіне XIX стагодзьдзя як альтэрнатыва рэалізму ды натуралізму. Непасрэднымі яго папярэднікамі лічацца Ш. Бадлер ды Э. По, першымі сымбалістамі — францускія паэты П. Вэрлен, А. Рэмбо, С. Малярмэ. У 1886 годзе Жан Марэа апублікаваў «Маніфэст сымбалізму», у якім дэкляруе непрыманьне простага апісаньня фактаў, імкненьне адлюстраваць ідэальнае, знайсьці форму, якая здолее максымальна раскрыць гэты ідэал. Тэксты паэтаў-сымбалістаў шматзначныя, багатыя на мэтафары, у іх часта сустракаюцца містычныя матывы, тэмы сьмерці, нематэрыяльнага сьвету. Першым сымбалістам уласьцівая дэкадэнцкая эстэтыка, у пазьнейшых аўтараў гэта менш прыкметна.

Да сымбалізму належыць, альбо адчула яго моцны ўплыў, творчасьць такіх аўтараў, як М. Мэтэрлінк, Э. Вэрхэрн, П. Адам, Ў. Блэйк, О. Ўайльд, Ў. Ейтс, Т. Эліёт, К. Бальмонт, В. Брусаў, Д. Меражкоўскі, А. Блок і шмат іншых. Рысы сымбалізму можна заўважыць у творчай спадчыне беларускіх паэтаў — Я. Купалы, М. Багдановіча, А. Гаруна.

Нарадзіўшыся ў межах літаратуры, сымбалізм пранік і ў іншыя галіны мастацтва. Вядомыя мастакі-сымбалісты — Г. Маро, А. Рэдон, А. Фантэн-Лятур, Л. Бакст... Да сымбалізму часам адносяць скульптуру А. Радэна і жывапіс Э. Мунка. У музыцы адбітак сымбалізму нясуць творы К. Дэбюсі, Р. Вагнэра. У першыя гады XX стагодзьдзя сымбалізм паступова губляе папулярнасьць, і да пачатку першай сусьветнай вайны (1914) фактычна саступае месца новым, мадэрністычным мастацкім плыням.