Гісторыя Кіпру: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

← Папярэдняя зьмена Наступная зьмена →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Вэрсія ад 06:22, 2 кастрычніка 2021

Руіны старажытнага гораду Салямін каля Фамагусты.

Гісторыя Кіпру.

Старажытнасьць

Асноўны артыкул: Дагістарычны Кіпр

Гісторыя вострава пачынаецца з эпохі нэаліту (паселішча Хіракітыя)^[1]. Для эпохі халькаліту характэрны статуэткі з раскінутымі рукамі (Памоскі ідал). У раньнім бронзавым веку замест ранейшых круглых хат зьяўляецца новая архітэктура культуры Філія. Неўзабаве пасьля гэтага востраў засялілі мінойцы^[2], дзе яны здабывалі медзь і пакінулі помнікі кіпра-мінойскай пісьменнасьці. Верагодна, пасьля мінойскай катастрофы 15 ст. да н.э. на Кіпры зьявілася дзяржава Алясія, кіраўнік якога называўся ў XIV стагодзьдзі да н. э. братам фараона.

У XIII ст. да н. э. востраў захоплены гетамі^[3] і эгіпцянамі. Неўзабаве пасьля гетаў востраў захапіў адзін з народаў мора, умоўна названы «этэакіпрыётамі». Кіпра-мінойская пісьменнасьць працягвае выкарыстоўвацца захопнікамі, пры гэтым відазьмяняецца форма шэрагу знакаў, а таксама, верагодна, і мова надпісаў. Яны прачытаны (дзякуючы наяўнасьці дзьвюхмоўных надпісаў) толькі найбольш позьнія помнікі этэакіпрскай мовы, якая меркавана граматычна мае падабенства з этрускай мовай. Прыкладна з VII — VI стагодзьдзяў да н. э. на Кіпры зьяўляюцца надпісы на грэцкай мове, выкананыя мясцовай кіпрскай пісьменнасьцю. Паралельна адбывалася фінікійская калянізацыя вострава. Зьявіліся т. зв. дзесяць гарадоў-дзяржаваў Кіпру.

Сярэднявечча

Новы час

Найноўшы час

Агітацыя за аб’яднаньне з Грэцыяй (гл. Энозіс) узмацнілася пасьля Другой сусьветнай вайны. Турэцкая меншасьць рэзка працівілася, дайшло да сутыкненьняў (1955—1956). У 1959 Вялікабрытанія, Грэцыя, Турэччына і лідэры Кіпру ўхвалілі плян утварэньня незалежнай рэспублікі, з канстытуцыйнымі гарантыямі для турэцкай меншасьці, сталым падзелам пасад на этнічнай аснове. Прэзыдэнтам быў выбраны архіяпіскап Макарыяс III, поўная незалежнасьць абвешчана 16 жніўня 1960. Далейшыя канфлікты вымусілі ААН паслаць на Кіпр міратворчыя сілы (1964), іх мандат некалькі разоў працягваўся.

Улада была захоплена Кіпрскай нацыянальнай гвардыяй, на чале з афіцэрамі з грэцкай арміі (15 ліпеня 1974). 20 ліпеня 1974 на востраў высадзіліся турэцкія войскі, да 16 жніўня 1974 занялі да 40% тэрыторыі востраву ў яго паўночна-ўсходняй частцы. Грэцыя мабілізавала свае войскі, але ня ўмешвалася. 8 чэрвеня 1975 турэцкія кіпрыёты прагаласавалі за ўтварэньне асобнай Турэцкай Фэдэратыўнай Дзяржавы Кіпр. У 1976 былі выбраны прэзыдэнт і парлямэнт. Каля 200 тыс. грэкаў былі выселены з турэцкай часткі востраву. 15 лістапада 1983 была абвешчана незалежнасьць Турэцкага Кіпру, пад назвай Турэцкая Рэспубліка Паўночнага Кіпру.

Крыніцы

Вонкавыя спасылкі

[1] Хірокітыя

[2] Гісторыя Грэцыі

[3] Хеты

[1]

[2]

[3]

@@ Радок 26: / Радок 26: @@
 == Вонкавыя спасылкі ==
 * [https://web.archive.org/web/20100122234214/http://www.oncyprus.info/cyprus/history/ Гісторыя Кіпра]
-* [http://www.prometheus-travel.com/Kratkii-ehkskurs-v-istoriju-Kipra.43.0.html Кароткі экскурс у гісторыю Кіпра]
+* [https://web.archive.org/web/20100917233302/http://www.prometheus-travel.com/Kratkii-ehkskurs-v-istoriju-Kipra.43.0.html Кароткі экскурс у гісторыю Кіпра]
 * [https://web.archive.org/web/20090228155753/http://www.vse-na-kipr.ru/hist.html Гісторыя Кіпру]
 * [http://www.warconflict.ru/rus/voengeo/?action=shwprd&id=405 Кіпр. Кароткая ваенна-палітычная гісторыя]

п а р Краіны Эўропы: {{{1}}}
[[{{{1}}} Азэрбайджану\|Азэрбайджан]]¹ [[{{{1}}} Альбаніі\|Альбанія]] [[{{{1}}} Андоры\|Андора]] [[{{{1}}} Армэніі\|Армэнія]]¹ [[{{{1}}} Аўстрыі\|Аўстрыя]] [[{{{1}}} Баўгарыі\|Баўгарыя]] [[{{{1}}} Беларусі\|Беларусь]] [[{{{1}}} Босьніі і Герцагавіны\|Босьнія і Герцагавіна]] [[{{{1}}} Бэльгіі\|Бэльгія]] [[{{{1}}} Ватыкану\|Ватыкан]] [[{{{1}}} Вугоршчыны\|Вугоршчына]] [[{{{1}}} Вялікабрытаніі\|Вялікабрытанія]] [[{{{1}}} Гішпаніі\|Гішпанія]] [[{{{1}}} Грузіі\|Грузія]]¹ [[{{{1}}} Грэцыі\|Грэцыя]] [[{{{1}}} Даніі\|Данія]] [[{{{1}}} Ірляндыі\|Ірляндыя]] [[{{{1}}} Ісьляндыі\|Ісьляндыя]] [[{{{1}}} Італіі\|Італія]] [[{{{1}}} Казахстану\|Казахстан]]¹ [[{{{1}}} Кіпру\|Кіпр]] [[{{{1}}} Латвіі\|Латвія]] [[{{{1}}} Летувы\|Летува]] [[{{{1}}} Ліхтэнштайну\|Ліхтэнштайн]] [[{{{1}}} Люксэмбургу\|Люксэмбург]] [[{{{1}}} Малдовы\|Малдова]] [[{{{1}}} Мальты\|Мальта]] [[{{{1}}} Манака\|Манака]] [[{{{1}}} Нарвэгіі\|Нарвэгія]] [[{{{1}}} Нідэрляндаў\|Нідэрлянды]] [[{{{1}}} Нямеччыны\|Нямеччына]] [[{{{1}}} Партугаліі\|Партугалія]] [[{{{1}}} Паўночнай Македоніі\|Паўночная Македонія]] [[{{{1}}} Польшчы\|Польшча]] [[{{{1}}} Расеі\|Расея]]¹ [[{{{1}}} Румыніі\|Румынія]] [[{{{1}}} Сан-Марына\|Сан-Марына]] [[{{{1}}} Славаччыны\|Славаччына]] [[{{{1}}} Славеніі\|Славенія]] [[{{{1}}} Сэрбіі\|Сэрбія]] [[{{{1}}} Турэччыны\|Турэччына]]¹ [[{{{1}}} Украіны\|Украіна]] [[{{{1}}} Фінляндыі\|Фінляндыя]] [[{{{1}}} Францыі\|Францыя]] [[{{{1}}} Харватыі\|Харватыя]] [[{{{1}}} Чарнагорыі\|Чарнагорыя]] [[{{{1}}} Чэхіі\|Чэхія]] [[{{{1}}} Швайцарыі\|Швайцарыя]] [[{{{1}}} Швэцыі\|Швэцыя]] [[{{{1}}} Эстоніі\|Эстонія]]
Залежныя тэрыторыі	[[{{{1}}} Аляндзкіх астравоў\|Аляндзкія астравы]] [[{{{1}}} Гернсі\|Гернсі]] [[{{{1}}} Гібральтару\|Гібральтар]] [[{{{1}}} Джэрзі\|Джэрзі]] [[{{{1}}} Вострава Мэн\|Востраў Мэн]] [[{{{1}}} Фарэрскіх астравоў\|Фарэрскія астравы]] [[{{{1}}} Шпіцбэргену\|Шпіцбэрген]] [[{{{1}}} Ян-Маену\|Ян-Маен]]
Непрызнаныя дзяржавы	[[{{{1}}} Абхазіі\|Абхазія]]¹ [[{{{1}}} Нагорна-Карабаскай Рэспублікі\|Арцах]]¹ [[{{{1}}} Косава\|Косава і Мэтохія]] [[{{{1}}} Паўднёвай Асэтыі\|Паўднёвая Асэтыя]]¹ [[{{{1}}} Паўночнага Кіпру\|Паўночны Кіпр]] [[{{{1}}} Прыднястроўскай Малдаўскай Рэспублікі\|Прыднястроўе]]
¹ У асноўным у Азіі