Уладзіслаў Сыракомля

Уладзіслаў Сыракомля
Ludwik Kondratowicz
Людвік Кандратовіч. Абдон Корзан, 1860
герб «Сыракомля»
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	29 верасьня 1823 Смольгаў Бабруйскага павету
Памёр	15 верасьня 1862 Вільня
Пахаваны	Могілкі Росы
Род	Кандратовічы
Бацькі	Аляксандар Каэтан Кандратовіч Вікторыя з Златкоўскіх
Жонка	Паўліна зь Мітрашэўскіх
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэт, драматург, перакладчык
Гады творчасьці	з 1844
Мова	польская мова, нямецкая, беларуская мова і лацінская мова
Дэбют	верш «Паштальён» (1844) у часопісе «Athenaeum» (Вільня)
Подпіс
Уладзіслаў Сыракомля ў Вікісховішчы
http://www.rv-blr.com/biography/view/712

Уладзісла́ў Сырако́мля (сапраўднае Людвік Уладзіслаў Францішак Кандратовіч, 29 верасьня 1823, фальварак Смольгаў Бабруйскага павету, цяпер Любанскі раён — 15 верасьня 1862, Вільня) — беларускі і польскі паэт, драматург, перакладчык, літаратурны крытык і краязнаўца. Мовамі ягоных твораў былі польская і беларуская.

Творчасьць Уладзіслава Сыракомлі прыкметна паўплывала на фармаваньне беларускай літаратуры новага часу.

Біяграфія

Прадстаўнік шляхецкага роду Кандратовічаў гербу «Сыракомля», назву якога потым узяў за псэўданім. Сын Аляксандра Каятана і Вікторыі з Златкоўскіх. Бацькі былі арандатарамі і часта зьмянялі месца жыхарства.

Смольгаў, месца нараджэньня Л. Кандратовіча. Літаграфія з мал. Н. Орды

У 1833 распачаў навучаньне ў павятовай школе пры дамініканскім кляштары ў Нясьвіжы, якую расейскія ўлады зачынілі ў 1835. Давучваўся ў дамініканскай школе ў Наваградку (1836—1837). У 1840 уладкаваўся на службу ў канцылярыю кіраўніцтва радзівілаўскімі маёнткамі.

Пасьля жаніцьбы з Паўлінай Мітрашэўскай ў 1844 пераехаў у фальварак Залучча (цяпер Стаўпецкі раён). Многа працаваў творча. У верасьні 1852 пераехаў у Вільню, бліжэй да выдавецтваў. У красавіку 1853 пачаў арандаваць фальварак Барэйкаўшчына каля Вільні.

У 1856—1858 неаднаразова выяжджаў у Варшаву і Познань (Прускае каралеўства). Пасьля гэтых паездак расейскія ўлады ўсталявалі за Л. Кандратовічам сакрэтны нагляд. У красавіку 1861 выступіў на патрыятычнай маніфэстацыі ў Коўне зь вершамі. Выехаў у Варшаву, а на зваротным шляху яго арыштавалі і зьняволілі ў віленскай вязьніцы. Знаходзіўся пад арыштам каля месяца. Вызвалены пад нагляд паліцыі. Памёр у часе сьледзтва. Пахавалі паэта на віленскіх могілках Росы ў Вільні.

У Барэйкаўшчыне працуе музэй-бібліятэка Ўладзіслава Сыракомлі, ягонае імя носяць вуліцы ў Менску, Пінску, Гародні, Наваградак, Стоўпцы і Нясьвіжы. У Варшаве у гонар паэта названыя адразу дзьве вуліцы: вуліца Людвіка Кандратовіча і вуліца Ўладзіслава Сыракомлі. Таксама паэт ушанаваны ў шэрагу іншых польскіх гарадоў вуліцамі Людвіка Кандратовіча: Гданьск,Гдыня, Сопат, Лембарк, Познань, Эльблёнг, Кракаў і Уроцлаў, а таксама ў вёсцы Брэзна Лямборскае (Brzeźno Lęborskie).

Літаратурная дзейнасьць

Зьвяртаўся да гісторыі краю, вераваньняў, звычаяў, вуснай паэзіі беларускага народу, паэтызаваў гераічнае мінулае продкаў. Дэбютаваў вершам «Паштальён» (1844), паводле пачутай у Міры гісторыі («народнай гутаркі»). Пераклад «Паштальёна» на расейскую мову паэтам Л. Трэфалевым зрабіўся папулярнай у Расеі народнай песьняй «Когда я на почте служил ямщиком…».

Як добры знаўца фальклёру, вуснай паэзіі беларусаў раскрыўся ў «Кароткім дасьледаваньні мовы і характару паэзіі русінаў Менскай правінцыі» (1856). Вывучэньню Беларусі прысьвяціў гістарычна-краязнаўчыя працы «Вандроўкі па маіх былых ваколіцах» (1853), «Менск: беглы агляд сучаснага стану Менску» (1857), «Нёман ад вытокаў да вусьця» (1861) і інш.

Падтрымліваў цесны зьвязак зь менскім літаратурным асяродзьдзем. За антыцарскія вершы быў арыштаваны. Пісаў па-польску, зь беларускамоўных твораў захаваліся толькі два — верш «Добрыя весьці» (1848, 1861) і лірычная мініятура «Ужо птушкі пяюць усюды».

Зьяўляецца аўтарам некалькіх п’есаў, якія ставіліся віленскім тэатрам. З драматычных твораў У. Сыракомлі найбольшай папулярнасьцю карысталася п’еса «Kasper Kaliński».

Перакладаў на польскую мову творы разнастайных расейскіх, францускіх, украінскіх, нямецкіх і лацінскіх паэтаў. Сярод найбольш значных працаў — пераклады твораў Гётэ, Гайнэ, Лермантава, Шаўчэнкі, Някрасава, Бэранжэ і іншых. Творы У. Сыракомлі лічацца аднымі з найлепшых перакладаў паэзіі ў гісторыі польскай мовы.

Зьяўляецца аўтарам двухтомнай «Гісторыі літаратуры ў Польшчы» (1851—1852) і іншых твораў.

Асноўныя творы

Магіла Уладзіслава Сыракомлі на могілках Росы ў Вільні. Побач зьлева — магіла жонкі, Паўліны Кандратовіч.

• Przekłady poetów polsko-łacińskich epoki zygmuntowskiej
• Gawędy i rymy ulotne (1853)
• Urodzony Jan Dęboróg
• Poezje ostatniej godziny
• Wyzwolenie włościan
• Margier. Poemat z dziejów Litwy (1855)
• Margier Konstantego Gorskiego
• Wielki Czwartek (1856)
• Janko Cmentarnik (1857)
• Kasper Kaliński (1858)
• Chatka w lesie (1855—1856)
• Hrabia na Wątorach (1856)
• Możnowładcy i sierota (1859)
• Wiejscy politycy (1858)
• Wojnarowski
• Podróż swojaka po swojszczyźnie
• Dzieje literatury w Polsce

Галерэя

• Іканаграфія Ўладзіслава Сыракомлі
• 
  У маладосьці, здымак XIX стагодзьдзя
• 
  Мастак M. Fajans, каля 1851—1863
• 
  Мастак А. Шэмеш, 1854
• 
  З часопіса «Kwartalnik Litewski», 1911

Бібліяграфія

Беларускі пераклад:

• Выбр. тв. Мн., 1966;
• Вандроўкі па маіх былых ваколіцах: Успаміны, даследаванні гісторыі і звычаяў. Мн., 1992;
• Мінск. Мн., 1992;
• Добрыя весці: Паэзія, проза, крытыка. Мн., 1993.

Літаратура

• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8
• Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік у 6-ці тамах / АН Беларусі, Інстытут літаратуры ім. Я. Купалы; рэд. А. І. Мальдзіса.Т. 5: Пестрак — Сяўрук. — Мн.: БелЭн, 1995. — 480 с. — ISBN 5-85700-060-2. — ISBN 5-85700-168-4.
• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, 2001. — 576 с.: іл. ISBN 985-6302-33-1.
• Уладзіслаў Сыракомля // Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 1. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9.
• Цвірка К. Слова пра Сыракомлю. — Мн., 1975
• Мархель У. Лірнік вясковы. — Мн., 1983

Вонкавыя спасылкі

Уладзіслаў Сыракомля — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Ludwik Kondratowicz — некаторыя творы У. Сыракомлі