Валеры Антоні Ўрублеўскі: розьніца паміж вэрсіямі

Валеры Антоні Ўрублеўскі
	Сьлепаўрон
	; Герб Сьлепаворан
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	15 сьнежня 1836; Жалудок, Лідзкі павет, Гарадзенская губэрня, Расейская імпэрыя
Памёр	5 жніўня 1908; Уарвіль, Францыя
Пахаваны	Пэр-Ляшэз; Grave of Walery Wroblewski[d];
Род	Урублеўскія
Бацькі	Антон Урублеўскі; Разалія зь Юроўскіх
Рэлігія	рыма-каталік
Дзейнасьць	рэвалюцыянэр, палітык, вайсковец, камунар, ліхтарнік, друкар

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

← Папярэдняя зьмена Наступная зьмена →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Вэрсія ад 00:48, 5 лютага 2020

Валеры Антоні Ўрублеўскі (15 сьнежня 1836 — 5 жніўня 1908) — дзяяч беларускага, польскага і міжнароднага рэвалюцыйнага руху.

Біяграфія

Нарадзіўся ў мястэчку Жалудку Лідзкага павету (цяпер у Шчучынскім раёне Беларусі) у сям’і мясцовага безьзямельнага шляхціца Антонія Ўрублеўскага і Разаліі з роду Юроўскіх. Бацька яго працаваў лесьніком, потым скарбнікам у графа Тызэнгаўза.

Скончыўшы ў 1853 годзе Віленскую гімназію, паступіў у Пецярбурскі лясны інстытут. У час навучаньня ўдзельнічаў у студэнцкім руху, быў сябрам нелегальнага рэвалюцыйнага гуртка, якім кіравалі польскія рэвалюцыянэры-дэмакраты Зыгмунт Серакоўскі і Яраслаў Дамброўскі. У 1861 годзе накіраваны інспэктарам лясной школы ў Саколку Гарадзенскай губэрні (цяпер Польшча). У 1861—1862 гадах актыўна ўдзельнічаў у стварэньні нелегальнай рэвалюцыйнай арганізацыі на Гарадзеншчыне, вёў прапаганду сярод навучэнцаў школы. Разам з Кастусём Каліноўскім рэдагаваў, друкаваў і распаўсюджваў нелегальную рэвалюцыйна-дэмакратычную газэту «Мужыцкая праўда».

У час паўстаньня 1863—1864 гадоў кіраваў паўстанцкімі аддзеламі. Ён быў прыхільнікам левага крыла «чырвоных» — найбольш актыўных змагароў, якія прытрымліваліся рэвалюцыйных поглядаў, — апоры на сялянскія масы, ліквідацыі абшарніцкага землеўладаньня, роўных правоў усіх народаў краю. У час бою з казакамі 7 жніўня 1864 году быў пасечаны шаблямі.

Крыху падлячыўшыся, эмігрыраваў у Францыю. У Парыжы кіраваў дэмакратычнымі арганізацыямі беларуска-польскіх эмігрантаў. Калі 18 сакавіка 1871 году ў Францыі адбылася рэвалюцыя і быў створаны першы ў гісторыі чалавецтва рабочы ўрад Парыская камуна, як і многія іншыя яго суайчыньнікі, актыўна падтрымаў рэвалюцыйныя памкненьні парыжан. У гэтым выступленьні бачыў «сацыяльную рэвалюцыю, якая пры посьпеху можа перавярнуць увесь парадак, што існуе цяпер у Эўропе...». У званьні палкоўніка (атрымаў напярэдадні паўстаньня) прапанаваў камунарам свае паслугі і плян ваенных дзеяў. Неўзабаве атрымаў званьне генэрала і узначаліў адну з трох рэвалюцыйных армій, якая абараняла паўднёвую частку Парыжа. У баях Урублеўскі паказаў сябе ўмелым, разважлівым і прадбачлівым палкаводцам і змагаўся на чале арміі да апошняга дня існаваньня Парыскай камуны. Вэрсальцы завочна выраклі яго да пакараньня сьмерцю. З фальшывым пашпартам пераехаў у Вялікую Брытанію, дзе блізка пазнаёміўся з Карлам Марксам і Фрыдрыхам Энгельсам. У гэты ж час здароўе ў выніку шматлікіх раненьняў моцна пахіснулася, яму зь цяжкасьцю ўдалося пазьбегнуць ампутацыі рукі.

Падлячыўшыся ў лякарні Лёнданскага ўнівэрсытэту, уступіў у I Інтэрнацыянал. У кастрычніку 1871 году яго абралі сябрам Генэральнай рады I Інтэрнацыянала, сакратаром-карэспандэнтам для Польшчы. Ідэі Інтэрнацыянала прапаведаваў у эмігранцкай арганізацыі «Люд польскі», створанай у Лёндане зь яго ініцыятывы. У 1871—1872 гадох быў старшынём судовай («трацейскай») камісіі, якая разьбірала канфлікты паміж сябрамі I Інтэрнацыянала. Па распадзе I Інтэрнацыянала і арганізацыі «Люд польскі» (1876 год) перабраўся ў Жэнэву. У 1878 годзе нелегальна прыяжджаў у Расею (Адэса, Пецярбург), сустракаўся з народнікамі-землявольцамі. Калі францускі ўрад абвясьціў амністыю ўдзельнікам Парыскай камуны, у 1885 годзе пераехаў у Францыю і пасяліўся ў горадзе Ніцца. У 1901 годзе францускі ўрад нават прызначыў яму пэнсію. Апошнія гады жыцьця правёў ва Ўарвілі (каля Парыжу) у хаце былога камунара земляка Г. Геншынскага. Пахаваны ў Парыжы на могілках Пэр-Ляшэз, ля сьцяны Камунараў.

Памяць ў Беларусі

У Горадні імем Урублеўскага названа вуліца.

Вонкавыя спасылкі

Гісторыя Беларусі. Асобы. Валеры Антоні Ўрублеўскі

Крыніцы

Літаратура

Чырвінскі В. Генерал Урублеўскі: каліновец, камунар, інтэрнацыяналіст // Наша гісторыя. №2, 2018. С. 16-17. ISBN 2617-2305

@@ Радок 30: / Радок 30: @@
 |Колер загалоўку     =
 }}
-'''Валеры Антоні Ўрублеўскі''' (15 сьнежня 1836 — 5 жніўня 1908) — дзяяч [[Польшча|польскага]], [[Беларусь|беларускага]] і міжнароднага рэвалюцыйнага руху.
+'''Валеры Антоні Ўрублеўскі''' (15 сьнежня 1836 — 5 жніўня 1908) — дзяяч [[Беларусь|беларускага]], [[Польшча|польскага]] і міжнароднага рэвалюцыйнага руху.
 == Біяграфія ==
+[[Файл:Valery Antoni Ŭrubleŭski. Валеры Антоні Ўрублеўскі (1860-69).jpg|150px|зьлева|значак|В. А. Урублеўскі]]
-Нарадзіўся ў мястэчку [[Жалудок]] [[Лідзкі павет|Лідзкага павету]] (цяпер [[гарадзкі пасёлак]] у [[Шчучынскі раён|Шчучынскім раёне]] [[Беларусь|Беларусі]]) у сям’і польскага па паходжаньні безмаянтковага шляхціца Антона Ўрублеўскага і Разаліі з роду Юроўскіх. Бацька яго працаваў лесьніком, потым скарбнікам у графа [[Тызэнгаўз]]а.
+Нарадзіўся ў мястэчку [[Жалудок|Жалудку]] [[Лідзкі павет|Лідзкага павету]] (цяпер у [[Шчучынскі раён|Шчучынскім раёне]] [[Беларусь|Беларусі]]) у сям’і мясцовага безьзямельнага шляхціца Антонія Ўрублеўскага і Разаліі з роду Юроўскіх. Бацька яго працаваў лесьніком, потым скарбнікам у графа [[Тызэнгаўз]]а.
-Скончыўшы ў [[1853]] годзе [[Вільня|Віленскую]] гімназію, паступіў у [[Пецярбурскі лясны інстытут]]. У час вучобы ўдзельнічаў у студэнцкім руху, быў чальцом нелегальнага рэвалюцыйнага гуртка, якім кіравалі польскія рэвалюцыянэры-дэмакраты [[Зыгмунт Серакоўскі]] і [[Яраслаў Дамброўскі]]. У [[1861]] годзе Ўрублеўскі накіраваны інспэктарам лясной школы ў вёску [[Саколка (горад)|Саколка]] [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]] (цяпер [[Польшча]]). У [[1861]]—[[1862]] гадах ён актыўна ўдзельнічаў у стварэньні нелегальнай рэвалюцыйнай арганізацыі на Гарадзеншчыне, вёў прапаганду сярод навучэнцаў школы. Разам з [[Кастусь Каліноўскі|Кастусём Каліноўскім]] рэдагаваў, друкаваў і распаўсюджваў нелегальную рэвалюцыйна-дэмакратычную газэту «[[Мужыцкая праўда]]».
+Скончыўшы ў 1853 годзе [[Вільня|Віленскую]] гімназію, паступіў у [[Пецярбурскі лясны інстытут]]. У час навучаньня ўдзельнічаў у студэнцкім руху, быў сябрам нелегальнага рэвалюцыйнага гуртка, якім кіравалі польскія рэвалюцыянэры-дэмакраты [[Зыгмунт Серакоўскі]] і [[Яраслаў Дамброўскі]]. У 1861 годзе накіраваны інспэктарам лясной школы ў [[Саколка (горад)|Саколку]] [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]] (цяпер [[Польшча]]). У 1861—1862 гадах актыўна ўдзельнічаў у стварэньні нелегальнай рэвалюцыйнай арганізацыі на Гарадзеншчыне, вёў прапаганду сярод навучэнцаў школы. Разам з [[Кастусь Каліноўскі|Кастусём Каліноўскім]] рэдагаваў, друкаваў і распаўсюджваў нелегальную рэвалюцыйна-дэмакратычную газэту «[[Мужыцкая праўда]]».
-У час [[паўстаньне 1863—1864 гадоў|паўстаньня 1863—1864 гадоў]] Урублеўскі кіраваў паўстанцкімі атрадамі. Ён быў прыхільнікам левага крыла «чырвоных» — найбольш актыўных барацьбітоў, якія прытрымліваліся рэвалюцыйных поглядаў, — апоры на сялянскія масы, ліквідацыі памешчыцкага землеўладаньня, роўных правоў усіх народаў краю. У час бою з казакамі [[7 жніўня]] [[1864]] году Ўрублеўскі быў пасечаны шаблямі.
+У час [[паўстаньне 1863—1864 гадоў|паўстаньня 1863—1864 гадоў]] кіраваў паўстанцкімі аддзеламі. Ён быў прыхільнікам левага крыла «чырвоных» — найбольш актыўных змагароў, якія прытрымліваліся рэвалюцыйных поглядаў, — апоры на сялянскія масы, ліквідацыі абшарніцкага землеўладаньня, роўных правоў усіх народаў краю. У час бою з казакамі 7 жніўня 1864 году быў пасечаны шаблямі.
-Крыху падлячыўшыся, ён эмігрыраваў у [[Францыя|Францыю]]. У [[Парыж]]ы кіраваў дэмакратычнымі арганізацыямі беларуска-польскіх эмігрантаў. Калі [[18 сакавіка]] [[1871]] у Францыі адбылася рэвалюцыя і быў створаны першы ў гісторыі чалавецтва рабочы ўрад [[Парыская камуна]], Урублеўскі, як і многія іншыя яго суайчыньнікі, актыўна падтрымаў рэвалюцыйныя памкненьні парыжан. У гэтым выступленьні ён бачыў «''сацыяльную рэвалюцыю, якая пры посьпеху можа перавярнуць увесь парадак, што існуе цяпер у Эўропе...''». У званьні палкоўніка (атрымаў напярэдадні паўстаньня) Урублеўскі прапанаваў камунарам свае паслугі і плян ваенных дзеяў. Неўзабаве яму было прысвоена званьне генэрала і ён узначаліў адну з трох рэвалюцыйных армій, якая абараняла паўднёвую частку Парыжа. У баях Урублеўскі паказаў сябе ўмелым, разважлівым і прадбачлівым палкаводцам і змагаўся на чале арміі да апошняга дня існаваньня Парыскай камуны. Вэрсальцы завочна прыгаварылі яго да пакараньня сьмерцю. З фальшывым пашпартам Урублеўскі пераехаў у [[Вялікая Брытанія|Вялікую Брытанію]], дзе блізка пазнаёміўся з [[Карл Маркс|Карлам Марксам]] і [[Фрыдрых Энгельс|Фрыдрыхам Энгельсам]]. У гэты ж час здароўе яго ў выніку шматлікіх раненьняў моцна пахіснулася, яму зь цяжкасьцю ўдалося пазьбегнуць ампутацыі рукі.
+Крыху падлячыўшыся, эмігрыраваў у [[Францыя|Францыю]]. У [[Парыж]]ы кіраваў дэмакратычнымі арганізацыямі беларуска-польскіх эмігрантаў. Калі 18 сакавіка 1871 году ў Францыі адбылася рэвалюцыя і быў створаны першы ў гісторыі чалавецтва рабочы ўрад [[Парыская камуна]], як і многія іншыя яго суайчыньнікі, актыўна падтрымаў рэвалюцыйныя памкненьні парыжан. У гэтым выступленьні бачыў «''сацыяльную рэвалюцыю, якая пры посьпеху можа перавярнуць увесь парадак, што існуе цяпер у Эўропе...''». У званьні палкоўніка (атрымаў напярэдадні паўстаньня) прапанаваў камунарам свае паслугі і плян ваенных дзеяў. Неўзабаве атрымаў званьне генэрала і узначаліў адну з трох рэвалюцыйных армій, якая абараняла паўднёвую частку Парыжа. У баях Урублеўскі паказаў сябе ўмелым, разважлівым і прадбачлівым палкаводцам і змагаўся на чале арміі да апошняга дня існаваньня Парыскай камуны. Вэрсальцы завочна выраклі яго да пакараньня сьмерцю. З фальшывым пашпартам пераехаў у [[Вялікая Брытанія|Вялікую Брытанію]], дзе блізка пазнаёміўся з [[Карл Маркс|Карлам Марксам]] і [[Фрыдрых Энгельс|Фрыдрыхам Энгельсам]]. У гэты ж час здароўе ў выніку шматлікіх раненьняў моцна пахіснулася, яму зь цяжкасьцю ўдалося пазьбегнуць ампутацыі рукі.
-Падлячыўшыся ў бальніцы [[Лёнданскі ўнівэрсытэт|Лёнданскага ўнівэрсытэту]], Урублеўскі ўступіў у [[I Інтэрнацыянал]]. У кастрычніку [[1871]] году яго абралі чальцом Генэральнай рады I Інтэрнацыянала, сакратаром-карэспандэнтам для [[Польшча|Польшчы]]. Ідэі Інтэрнацыянала Ўрублеўскі прапаведаваў у эмігранцкай арганізацыі «Люд польскі», створанай у [[Лёндан]]е па яго ініцыятыве. У [[1871]]—[[1872]] гадах Урублеўскі быў старшынём судовай («трацейскай») камісіі, якая разьбірала канфлікты паміж чальцамі I Інтэрнацыянала. Пасьля распаду I Інтэрнацыянала і арганізацыі «Люд польскі» ([[1876]]) Урублеўскі перабраўся ў [[Жэнэва|Жэнэву]]. У [[1878]] годзе ён нелегальна прыяжджаў у [[Расея|Расею]] ([[Адэса]], [[Пецярбург]]), сустракаўся з [[народнікі-землявольцы|народнікамі-землявольцамі]]. Калі францускі ўрад абвясьціў амністыю ўдзельнікам Парыскай камуны, у [[1885]] годзе Ўрублеўскі пераехаў у Францыю і пасяліўся ў горадзе [[Ніцца]]. У [[1901]] годзе францускі ўрад нават прызначыў яму пэнсію. Апошнія гады жыцьця ён правёў ва Ўарвілі (каля Парыжу) у хаце былога камунара земляка Г. Геншынскага. Пахаваны ў Парыжы на могілках [[Пэр-Ляшэз]], ля сьцяны Камунараў.
+Падлячыўшыся ў лякарні [[Лёнданскі ўнівэрсытэт|Лёнданскага ўнівэрсытэту]], уступіў у [[I Інтэрнацыянал]]. У кастрычніку 1871 году яго абралі сябрам Генэральнай рады I Інтэрнацыянала, сакратаром-карэспандэнтам для [[Польшча|Польшчы]]. Ідэі Інтэрнацыянала прапаведаваў у эмігранцкай арганізацыі «Люд польскі», створанай у [[Лёндан]]е зь яго ініцыятывы. У 1871—1872 гадох быў старшынём судовай («трацейскай») камісіі, якая разьбірала канфлікты паміж сябрамі I Інтэрнацыянала. Па распадзе I Інтэрнацыянала і арганізацыі «Люд польскі» (1876 год) перабраўся ў [[Жэнэва|Жэнэву]]. У 1878 годзе нелегальна прыяжджаў у [[Расея|Расею]] ([[Адэса]], [[Пецярбург]]), сустракаўся з [[народнікі-землявольцы|народнікамі-землявольцамі]]. Калі францускі ўрад абвясьціў амністыю ўдзельнікам Парыскай камуны, у 1885 годзе  пераехаў у Францыю і пасяліўся ў горадзе [[Ніцца]]. У 1901 годзе францускі ўрад нават прызначыў яму пэнсію. Апошнія гады жыцьця правёў ва Ўарвілі (каля Парыжу) у хаце былога камунара земляка Г. Геншынскага. Пахаваны ў Парыжы на могілках [[Пэр-Ляшэз]], ля сьцяны Камунараў.
 == Памяць ў Беларусі ==
@@ Радок 48: / Радок 50: @@
 == Вонкавыя спасылкі ==
 * [http://asoby.belinter.net/cont.php?x=vw Гісторыя Беларусі. Асобы. Валеры Антоні Ўрублеўскі]
+== Крыніцы ==
+{{Крыніцы}}
 == Літаратура ==
-* Чырвінскі В., Генерал Урублеўскі: каліновец, камунар, інтэрнацыяналіст // Наша гісторыя, №2, 2018, с. 16-17. ISBN 2617-2305
+* Чырвінскі В. Генерал Урублеўскі: каліновец, камунар, інтэрнацыяналіст // Наша гісторыя. №2, 2018. С. 16-17. ISBN 2617-2305
 {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Урублеўскі, Валеры Антоні}}