Хрыстафор Калюмб: розьніца паміж вэрсіямі

Хрыстафор Калюмб
	Хрыстафор Калюмб
	Хрыстафор Калюмб
Род дзейнасьці	мараплавец
Дата нараджэньня	27 кастрычніка 1451
Месца нараджэньня	Генуэская рэспубліка
Дата сьмерці	20 траўня 1506
Месца сьмерці	Вальядалід, Гішпанія
Прычына сьмерці	сэрцавая няздатнасьць
Месца пахаваньня	Сэвільскі катэдральны сабор;
Грамадзянства	Гішпанія
Занятак	падарожнік-дасьледнік, марак, мараплавец, падарожнік, вынаходнік
Навуковая сфэра	марскі транспарт[d], marine transportation[d] і майстэрства мараходзтва[d]
Бацька	Дамэніка Калёмба
Маці	Сузанна Фонтанароса
Жонка	Фэліпа Маніс дэ Алестрэльлё
Дзеці	Дыега Калюмб, Фэрнанда Калюмб
Подпіс
	Хрыстафор Калюмб у Вікісховішчы

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

← Папярэдняя зьмена Наступная зьмена →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Вэрсія ад 21:59, 6 студзеня 2020

Хрыстафо́р Калю́мб (па-італьянску: Cristoforo Colombo, па-гішпанску: Cristóbal Colón, па-партугальску: Cristóvão Colombo: каля 1451 — 20 траўня 1506) — італьянскі мараплаўца на службе Гішпанскай кароны, якому прыпісваецца першаадкрыцьцё Амэрыкі ў 1492 годзе. Калюмб першым з пэўна вядомых вандроўцаў перасёк Атлянтычны акіян у субтрапічнай і трапічнай паласе паўночнага паўшар’я й першым з эўрапейцаў дасягнуў Карыбскае мора. Ён паклаў пачатак дасьледаваньню Паўднёвай і Цэнтральнай Амэрыцы. Ён адкрыў усе Вялікія Антыльскія астравы — цэнтральную частку Багамаў, Малыя Антыльскія астравы, ад Дамінікі да Віргінскіх астравоў уключна, а таксама шэраг дробных астравоў у Карыбскім моры і востраў Трынідад ля берагоў Паўднёвай Амэрыцы. Калюмб за жыцьцё выправіўся ў тры падарожжы ў Новы Сьвет, адкрыўшы Малыя Антыльскія астравы ў 1493 годзе, Трынідад і паўночнае ўзьбярэжжа Паўднёвай Амэрыцы ў 1498 годзе, а таксама ўсходняе ўзьбярэжжа Цэнтральнай Амэрыцы ў 1502 годзе. Ён даваў імёны шматлікім геаграфічным аб’ектам, асабліва астравам, гэтыя імёны шырока ўжываюцца ў наш час. Напружаныя адносіны Калюмба з гішпанскай каронай і прызначанай каралямі каляніяльнай адміністрацыяў у Амэрыцы прывялі да ягонага арышту і выдаленьня з вострава Эспаньёлы ў 1500 годзе, а пазьней да зацяжных судовых справах аб разглядзе прывілеяў, якія ён і ягоны спадчыньнікі патрабавалі ад кароны. Экспэдыцыі Калюмба распачалі пэрыяд дасьледаваньняў, заваяваньняў і калянізацыі, які доўжыўся стагодзьдзямі, цалкам ператварыючы Амэрыку. Зьмяненьні, якія адбыліся пасьля ягонага першага плаваньня па сёньня зьмянілі аблічча Амэрыкі, а пэрыяд пражываньня людзей у Амэрыцы да ягонага прыезду называюць дакалюмбавай эпохай.

Спадчына Калюмба працягвае абмяркоўвацца. Ён быў шырока ўшанаваны на працягу шматлікіх стагодзьдзяў пасьля сваёй сьмерці, але грамадзкія ўяўленьні зьмяніліся, калі апошнія навукоўцы надалі большае ўвагі негатыўным аспэктам ягонага жыцьця. Гэтак Калюмб вядомы заняволеньнем карэннага насельніцтва ў імкненьні да атрыманьня золату і жорсткае падначаленьне яму народаў таіна, што прывяло амаль да поўнага іхнага выміраньня, а таксама абвінавачваньні ў тыраніі ў дачыненьні да гішпанскіх каляністаў. Тым ня менш, многія славутасьці і ўстановы Заходняга паўшар’я носяць ягонае імя, у тым ліку краіна Калюмбія.

Першаадкрывальнікам Амэрыкі Калюмба можна назваць з агаворкамі, бо яшчэ ў Сярэднія стагодзьдзі на тэрыторыі Паўночнай Амэрыкі бывалі эўрапейцы ў асобе ісьляндзкіх вікінгаў. Паколькі за межамі Скандынавіі зьвестак аб гэтых паходах не было, менавіта экспэдыцыі Калюмба ўпершыню зрабілі зьвесткі аб землях на захадзе ўсеагульным здабыткам і паклалі пачатак калянізацыі Амэрыкі эўрапейцамі.

Падарожжы Калюмба

Паміж 1492 і 1504 гадамі Хрыстафор Калюмб зладзіў чатыры навуковыя экспэдыцыі па загадзе гішпанскага караля.

Першае падарожжа

У першае свае падарожжа Калюмб падрыхтаваў тры караблі — «Санта-Марыя» (флягман), «Пінта» и «Ніньня». Склад каманды быў усяго 90 чалавек. У выніку гэтае экспэдыцыі была «адкрыта» Амэрыка. Нага эўрапейца ўпершыню зрабіла крок на астравы Карыбскага мора — Хуанахані (Багамскія астравы), Эспаньёла (Гаіці), Хуана (Куба). Гэтым падарожжам пачалася экспансія Гішпаніі ў Новы Сьвет.

Другое падарожжа

Калюмб пакінуў порт Кадыс 24 верасьня 1493 году. Ягоны флёт складаўся з 17 караблёў, якія перавозілі 1200 чалавек і прыпасы для стварэньня сталых калёніяў у Новым Сьвеце. Сярод людзей, хто выправіўся ў падарожжа, былі сьвятары, сяляне і жаўнеры, якія мусілі былі стаць новымі асаднікамі. Гэта адлюстроўвала новую палітыку стварэньня ня толькі «калёніяў эксплюатацыі», але і «калёніяў расьсяленьня», зь якіх можна было б пачынаць місіі, прысьвечаныя зьвяртаньню тубыльцаў у хрысьціянства^[2].

Трэцяе падарожжа

Згодна з анатацыяй журналу Калюмба, зробленай Барталямэ дэ Ляс-Касасам, мэтай трэцяга падарожжа была праверка існаваньня кантынэнту, які як выказаўся партугальскі кароль Жуан II, разьмешчаны на паўднёвым захадзе ад Каба-Вэрдэ.

Чацьвертае падарожжа

Хрыстафор Калюмб ўсё ж такі хацеў знайсьці новы шлях ад адкрытых ім земляў у Паўднёвую Азію, да крыніцы прысмакаў. Ён быў упэўнены, што такі шлях існуе, бо ён назіраў ля берагоў Кубы моцную марскую плынь, якая ідзе на захад праз Карыбскае мора. Кароль, у рэшце рэшт, даў Калюмбу дазвол на новую экспэдыцыю.

Крыніцы

^ ^а ^б Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
^ Baccus, M. Kazim (2000). «Utilization, Misuse, and Development of Human Resources in the Early West Indian Colonies». Wilfrid Laurier University Press. — С. 6—7. — ISBN 978-0-88920-982-4.

Вонкавыя спасылкі

Хрыстафор Калюмб — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Людзі, якія паўплывалі на лёсы сьвету: Хрыстафор Калюмб. Polskie Radio.
Хрыстафор Калюмб. Праект Gutenberg (анг.).
Працы Хрыстафора Калюмбі і пра яго. Internet Archive (анг.).

[_a40db198957198e9-1] а ^б Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі

[2] Baccus, M. Kazim (2000). «Utilization, Misuse, and Development of Human Resources in the Early West Indian Colonies». Wilfrid Laurier University Press. — С. 6—7. — ISBN 978-0-88920-982-4.

[1]

[2]

@@ Радок 10: / Радок 10: @@
 |падданства          =
 |дата сьмерці        = [[20 траўня]] [[1506]]
-|месца сьмерці       = [[Вальядалід]] [[Гішпанія]]
+|месца сьмерці       = [[Вальядалід]], [[Гішпанія]]
 |бацька              = Дамэніка Калёмба
 |маці                = Сузанна Фонтанароса
@@ Радок 21: / Радок 21: @@
 |commons             =
 }}
-'''Хрыстафо́р Калю́мб''' ({{мова-it|Cristoforo Colombo}}, {{мова-es|Cristóbal Colón}}, {{мова-pt|Cristóvão Colombo}}: каля [[1451]] — [[20 траўня]] [[1506]]) — італьянскі мараплаўца на службе Гішпанскай кароны, якому прыпісваецца першаадкрыцьцё [[Амэрыка|Амэрыкі]] ў 1492 годзе. Калюмб першым з пэўна вядомых вандроўцаў перасёк [[Атлянтычны акіян]] у субтрапічнай і трапічнай паласе паўночнага паўшар’я й першым з эўрапейцаў дасягнуў [[Карыбскае мора]]. Ён паклаў пачатак дасьледаваньню [[Паўднёвая Амэрыка|Паўднёвай]] і [[Цэнтральная Амэрыка|Цэнтральнай Амэрыцы]]. Ён адкрыў усе [[Вялікія Антыльскія астравы]] — цэнтральную частку [[Багамы|Багамаў]], [[Малыя Антыльскія астравы]], ад [[Дамініка|Дамінікі]] да [[Амэрыканскія Віргінскія астравы|Віргінскіх астравоў]] уключна, а таксама шэраг дробных астравоў у Карыбскім моры і востраў [[Трынідад]] ля берагоў [[Паўднёвая Амэрыка|Паўднёвай Амэрыцы]].
+'''Хрыстафо́р Калю́мб''' ({{мова-it|Cristoforo Colombo}}, {{мова-es|Cristóbal Colón}}, {{мова-pt|Cristóvão Colombo}}: каля [[1451]] — [[20 траўня]] [[1506]]) — італьянскі мараплаўца на службе Гішпанскай кароны, якому прыпісваецца першаадкрыцьцё [[Амэрыка|Амэрыкі]] ў 1492 годзе. Калюмб першым з пэўна вядомых вандроўцаў перасёк [[Атлянтычны акіян]] у субтрапічнай і трапічнай паласе паўночнага паўшар’я й першым з эўрапейцаў дасягнуў [[Карыбскае мора]]. Ён паклаў пачатак дасьледаваньню [[Паўднёвая Амэрыка|Паўднёвай]] і [[Цэнтральная Амэрыка|Цэнтральнай Амэрыцы]]. Ён адкрыў усе [[Вялікія Антыльскія астравы]] — цэнтральную частку [[Багамы|Багамаў]], [[Малыя Антыльскія астравы]], ад [[Дамініка|Дамінікі]] да [[Амэрыканскія Віргінскія астравы|Віргінскіх астравоў]] уключна, а таксама шэраг дробных астравоў у Карыбскім моры і востраў [[Трынідад]] ля берагоў [[Паўднёвая Амэрыка|Паўднёвай Амэрыцы]]. Калюмб за жыцьцё выправіўся ў тры падарожжы ў Новы Сьвет, адкрыўшы Малыя Антыльскія астравы ў 1493 годзе, Трынідад і паўночнае ўзьбярэжжа Паўднёвай Амэрыцы ў 1498 годзе, а таксама ўсходняе ўзьбярэжжа Цэнтральнай Амэрыцы ў 1502 годзе. Ён даваў імёны шматлікім геаграфічным аб’ектам, асабліва астравам, гэтыя імёны шырока ўжываюцца ў наш час. Напружаныя адносіны Калюмба з гішпанскай каронай і прызначанай каралямі каляніяльнай адміністрацыяў у Амэрыцы прывялі да ягонага арышту і выдаленьня з вострава [[Гаіці (востраў)|Эспаньёлы]] ў 1500 годзе, а пазьней да зацяжных судовых справах аб разглядзе прывілеяў, якія ён і ягоны спадчыньнікі патрабавалі ад кароны. Экспэдыцыі Калюмба распачалі пэрыяд дасьледаваньняў, заваяваньняў і калянізацыі, які доўжыўся стагодзьдзямі, цалкам ператварыючы Амэрыку. Зьмяненьні, якія адбыліся пасьля ягонага першага плаваньня па сёньня зьмянілі аблічча Амэрыкі, а пэрыяд пражываньня людзей у Амэрыцы да ягонага прыезду называюць дакалюмбавай эпохай.
+Спадчына Калюмба працягвае абмяркоўвацца. Ён быў шырока ўшанаваны на працягу шматлікіх стагодзьдзяў пасьля сваёй сьмерці, але грамадзкія ўяўленьні зьмяніліся, калі апошнія навукоўцы надалі большае ўвагі негатыўным аспэктам ягонага жыцьця. Гэтак Калюмб вядомы заняволеньнем карэннага насельніцтва ў імкненьні да атрыманьня золату і жорсткае падначаленьне яму народаў [[таіна]], што прывяло амаль да поўнага іхнага выміраньня, а таксама абвінавачваньні ў тыраніі ў дачыненьні да гішпанскіх каляністаў. Тым ня менш, многія славутасьці і ўстановы Заходняга паўшар’я носяць ягонае імя, у тым ліку краіна [[Калюмбія]].
 Першаадкрывальнікам Амэрыкі Калюмба можна назваць з агаворкамі, бо яшчэ ў [[Сярэднявечча|Сярэднія стагодзьдзі]] на тэрыторыі Паўночнай Амэрыкі бывалі эўрапейцы ў асобе ісьляндзкіх [[вікінгі|вікінгаў]]. Паколькі за межамі [[Скандынавія|Скандынавіі]] зьвестак аб гэтых паходах не было, менавіта экспэдыцыі Калюмба ўпершыню зрабілі зьвесткі аб землях на захадзе ўсеагульным здабыткам і паклалі пачатак калянізацыі Амэрыкі эўрапейцамі.
 == Падарожжы Калюмба ==
-Паміж [[1492]] і [[1504]] гадамі Хрыстафор /Крыштаф/ Калюмб зрабіў чатыры навуковыя экспэдыцыі па загадзе гішпанскага караля.
+Паміж [[1492]] і [[1504]] гадамі Хрыстафор Калюмб зладзіў чатыры навуковыя экспэдыцыі па загадзе гішпанскага караля.
 === Першае падарожжа ===
-У першае свае падарожжа Калюмб падрыхтаваў тры караблі — «Санта-Марыя» (флягман), «Пінта» и «Нінья». Склад каманды быў усяго 90 чалавек. У выніку гэтае экспэдыцыі была «адкрыта» Амэрыка. Нага эўрапейца ўпершыню зрабіла крок на [[востраў|астравы]] [[Карыбскае мора|Карыбскага мора]] — Хуанахані ([[Багамскія выспы]]), Эспаньёла ([[Гаіці]]), Хуана ([[Куба]]). Гэтым падарожжам пачалася экспансія [[Гішпанія|Гішпаніі]] ў [[Новы Сьвет (Амэрыка)|Новы Сьвет]].
+У першае свае падарожжа Калюмб падрыхтаваў тры караблі — «Санта-Марыя» (флягман), «Пінта» и «Ніньня». Склад каманды быў усяго 90 чалавек. У выніку гэтае экспэдыцыі была «адкрыта» Амэрыка. Нага эўрапейца ўпершыню зрабіла крок на [[востраў|астравы]] [[Карыбскае мора|Карыбскага мора]] — Хуанахані ([[Багамскія астравы]]), Эспаньёла ([[Гаіці]]), Хуана ([[Куба]]). Гэтым падарожжам пачалася экспансія [[Гішпанія|Гішпаніі]] ў [[Новы Сьвет]].
 === Другое падарожжа ===
+Калюмб пакінуў порт [[Кады]]с 24 верасьня 1493 году. Ягоны флёт складаўся з 17 караблёў, якія перавозілі 1200 чалавек і прыпасы для стварэньня сталых калёніяў у Новым Сьвеце. Сярод людзей, хто выправіўся ў падарожжа, былі сьвятары, сяляне і жаўнеры, якія мусілі былі стаць новымі асаднікамі. Гэта адлюстроўвала новую палітыку стварэньня ня толькі «калёніяў эксплюатацыі», але і «калёніяў расьсяленьня», зь якіх можна было б пачынаць місіі, прысьвечаныя зьвяртаньню тубыльцаў у [[хрысьціянства]]<ref>Baccus, M. Kazim (2000). ''«Utilization, Misuse, and Development of Human Resources in the Early West Indian Colonies»''. Wilfrid Laurier University Press. — С. 6—7. — {{ISBN|978-0-88920-982-4}}.</ref>.
 === Трэцяе падарожжа ===
+Згодна з анатацыяй журналу Калюмба, зробленай [[Барталямэ дэ Ляс-Касас]]ам, мэтай трэцяга падарожжа была праверка існаваньня кантынэнту, які як выказаўся партугальскі кароль [[Жуан II]], разьмешчаны на паўднёвым захадзе ад [[Каба-Вэрдэ]].
 === Чацьвертае падарожжа ===
+Хрыстафор Калюмб ўсё ж такі хацеў знайсьці новы шлях ад адкрытых ім земляў у [[Паўднёвая Азія|Паўднёвую Азію]], да крыніцы [[прысмак]]аў. Ён быў упэўнены, што такі шлях існуе, бо ён назіраў ля берагоў Кубы моцную марскую плынь, якая ідзе на захад праз Карыбскае мора. Кароль, у рэшце рэшт, даў Калюмбу дазвол на новую экспэдыцыю.
+== Крыніцы ==
-== Вонкавыя спасылкі ==
+{{Крыніцы}}
-{{Commons|Christophorus_Columbus|выгляд=міні}}
-* [http://aiv.by/czasopisy/mat.php?cz_h=2003&cz_n=05&mat_id1=05200313 Адкрыцьцё Новага Сьвету]
+== Вонкавыя спасылкі ==
-{{Накід:Чалавек}}
+{{Commons}}
+* [http://www2.polskieradio.pl/eo/dokument.aspx?iid=158381 Людзі, якія паўплывалі на лёсы сьвету: Хрыстафор Калюмб]. Polskie Radio.
+* [https://www.gutenberg.org/author/Columbus,+Christopher Хрыстафор Калюмб]. Праект Gutenberg{{ref-en}}.
+* [https://archive.org/search.php?query=%28%28subject%3A%22Columbus%2C%20Christopher%22%20OR%20subject%3A%22Christopher%20Columbus%22%20OR%20creator%3A%22Columbus%2C%20Christopher%22%20OR%20creator%3A%22Christopher%20Columbus%22%20OR%20creator%3A%22Columbus%2C%20C%2E%22%20OR%20title%3A%22Christopher%20Columbus%22%20OR%20description%3A%22Columbus%2C%20Christopher%22%20OR%20description%3A%22Christopher%20Columbus%22%29%20OR%20%28%221451-1506%22%20AND%20Columbus%29%29%20AND%20%28-mediatype:software%29 Працы Хрыстафора Калюмбі і пра яго]. Internet Archive{{ref-en}}.
+{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Калюмб, Хрыстафор}}
 [[Катэгорыя:Асобы Італіі]]
 [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]