Арлан-белахвост: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д артаграфія
Jarash (гутаркі | унёсак)
6950 правак
дапаўненьне
Радок 13: Радок 13:
|Род =
|Род =
|Від = Арлан-белахвост
|Від = Арлан-белахвост
|Лацінская назва = Haliaeetus albicilla
|Лацінская назва = Haliaeetus albicilla (Linnaeus, 1758)
}}
}}
'''Арлан-белахвост''' ({{мова-la|Haliaeetus albicilla}}) — [[драпежная птушка]] з [[атрад]]у [[сокалападобныя|сокалападобных]] (''Falconiformes''), [[сямейства]] [[ястрабіныя|ястрабіных]] (''Accipitridae''). Занесены ў [[Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь|Чырвоную кнігу Беларусі]]<ref>[http://redbook.minpriroda.gov.by/animalsinfo.html?id=34 Красная книга Республики Беларусь. Орлан-белохвост]{{Ref-ru}}</ref>.
'''Арлан-белахвост''' ({{мова-la|Haliaeetus albicilla}}) — [[драпежная птушка]] з [[атрад]]у [[сокалападобныя|сокалападобных]] (''Falconiformes''), [[сямейства]] [[ястрабіныя|ястрабіных]] (''Accipitridae''). Занесены ў [[Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь|Чырвоную кнігу Беларусі]]<ref>{{Спасылка|аўтар=Ивановский, В. В.; Домбровский, В. Ч.|url=http://redbook.minpriroda.gov.by/animalsinfo.html?id=34|загаловак=Красная книга Республики Беларусь. Орлан-белохвост|мова=ru|копія=http://web.archive.org/web/20151031033335/http://redbook.minpriroda.gov.by/animalsinfo.html?id=34|дата копіі=31 кастрычніка 2015}}</ref>.


== Апісаньне ==
== Апісаньне ==
Даўжыня цела арлана-белахвоста — ад 70 да 90 сантымэтраў, [[размах крылаў]] — ад 200 да 240 сантымэтраў, маса — ад 4 да 7 кіляграм. [[Хвост]] кароткі, клінавіднай формы. [[Пер’е]] дарослай птушкі бурага колеру, [[галава]] й [[шыя]] з жаўтаватым, колеру [[ахра|ахры]] асьвятленьнем, хвост белы. [[Дзюба]] ў параўнаньні да іншых драпежных птушак вельмі вялікая й моцная, сьветла-жоўтага колеру, таксама як і [[васкавая скура]]. [[Ірыс]] [[вока]] таксама сьветла-жоўты. У адрозьненьне ад [[беркут]]а (''Aquila chrysaetos'') [[лапа|лапы]] арлана-белахвоста не пакрытыя пер’ем да самых [[палец|пальцаў]]. Маладыя птушкі цёмна-бурага колеру, дзюба і васкавая скура цёмна-шэрыя. З кожнай [[лінька]]й маладыя арланы-белахвосты станавяцца ўсё больш падобнымі на дарослых жывёл, а ў пяцігадовым узросьце птушка носіць цалкам дарослую вопратку. [[Самка|Самкі]] арлана-белахвоста значна большыя па памерах і маюць большую масу за [[самец|самцоў]]. У планірумым палёце птушка трымае шырокія, дошкападобныя [[крыло|крылы]] гарызантальна. Пасьля [[чорны грыф|чорнага грыфа]] (''Aegypius monachus''), [[барадача]] (''Gypaetus barbatus'') і [[белагаловы сіп|белагаловага сіпа]] (''Gyps fulvus'') арлан-белахвост зьяўляецца чацьвертай па велічыні птушкай [[Эўропа|Эўропы]].
Даўжыня цела арлана-белахвоста — ад 70 да 100 сантымэтраў, [[размах крылаў]] — ад 200 да 250 сантымэтраў<ref name=БелЭн/>, маса — ад 4 да 7 кіляграм. [[Хвост]] кароткі, клінавіднай формы. [[Пер’е]] дарослай птушкі бурага колеру, [[галава]] й [[шыя]] з жаўтаватым, колеру [[Вохра|вохры]] асьвятленьнем, хвост белы, што дало назву ўсяму віду. [[Дзюба]] ў параўнаньні да іншых драпежных птушак вельмі вялікая й моцная, сьветла-жоўтага колеру, таксама як і васкавая скура. [[Ірыс]] [[вока]] таксама сьветла-жоўты. У адрозьненьне ад беркута (''Aquila chrysaetos'') [[лапа|лапы]] арлана-белахвоста не пакрытыя пер’ем да самых [[палец|пальцаў]]. Маладыя птушкі цёмна-бурага колеру, дзюба і васкавая скура цёмна-шэрыя. З кожнай [[лінька]]й маладыя арланы-белахвосты станавяцца ўсё больш падобнымі на дарослых жывёл, а ў пяцігадовым узросьце птушка носіць цалкам дарослую вопратку. [[Самка|Самкі]] арлана-белахвоста значна большыя па памерах і маюць большую масу за [[самец|самцоў]]. У планірумым палёце птушка трымае шырокія, дошкападобныя [[крыло|крылы]] гарызантальна. Пасьля [[чорны грыф|чорнага грыфа]] (''Aegypius monachus''), барадача (''Gypaetus barbatus'') і белагаловага сіпа (''Gyps fulvus'') арлан-белахвост зьяўляецца чацьвертай па велічыні птушкай [[Эўропа|Эўропы]]. Гнёзды масіўныя, на верхавінах высокіх (15-30 [[мэтар|м]]) дрэў<ref name=БелЭн/><ref name=Китель/>. Утварае верныя пары. Прылятае ў сакавіку-красавіку. Нясе звычайна 2 (радзей 1, 3) белыя яйкі. Птушаныяты вылятаюць напрыканцы чэрвеня - у пачатку жніўня<ref name=БелЭн/>.


== Сыстэматыка ==
== Сыстэматыка ==
Падвіды арлана-белахвоста на сёньняшні час невядомы. Раней арланаў-белахвостаў [[Грэнляндыя|Грэнляндыі]] адрозьнівалі ад намінатнай формы як асобны [[падвід]], але сёньня гэты падзел не вытрымлівае крытыкі. Па сваім зьнешнім выглядзе, паводзінах і [[экалёгія|экалёгіі]] арлан-белахвост вельмі падобны на амэрыканскага [[белагаловы арол|белагаловага арла]] (''Haliaeetus leucocephalus''), што для некаторых аўтараў стала падставай дзеля аб’яднаньня двух відаў у [[супэрвід]].
Падвіды арлана-белахвоста на сёньняшні час невядомы. Раней арланаў-белахвостаў [[Грэнляндыя|Грэнляндыі]] адрозьнівалі ад намінатнай формы як асобны [[падвід]], але сёньня гэты падзел не вытрымлівае крытыкі. Па сваім зьнешнім выглядзе, паводзінах і [[экалёгія|экалёгіі]] арлан-белахвост вельмі падобны на амэрыканскага [[белагаловы арол|белагаловага арла]] (''Haliaeetus leucocephalus''), што для некаторых аўтараў стала падставай дзеля аб’яднаньня двух відаў у супэрвід.


== Голас ==
== Голас ==
[[Ток (біялёгія)|Такавальная]] «песьня» арлана-белахвоста мае аднасна высокія й крыху хрыплаватыя ноткі, якія напрыканцы становяцца ўсё вышэй, пераважна [[дуэт]]ам і нагадваючы «клю, клю, клю, клю, клю»; пры гэтым птушка закідвае галаву ўверх. З адносна вялікай адлегласьці [[крык]] арлана-белахвоста чымсьці нагадвае голас [[чорны дзяцел|чорнага дзятла]] (''Dryocopus martius''). Птушка падае голас амаль што выключна каля непасрэднай блізасьці [[гняздо|гнязда]], пераважна на [[досьвітак|досьвітку]] альбо з надыходам цемнаты. Калі нешта здараецца з гняздом, дарослыя птушкі несупыньна выкрыкваюць хрыплае й абрубленае «ак, ак, ак, ак, ак», такі ж голас падаюць маладыя арланы-белахвосты ў гняздзе пры набліжэньні.
Такавальная «песьня» арлана-белахвоста мае аднасна высокія й крыху хрыплаватыя ноткі, якія напрыканцы становяцца ўсё вышэй, пераважна [[дуэт]]ам і нагадваючы «клю, клю, клю, клю, клю»; пры гэтым птушка закідвае галаву ўверх. З адносна вялікай адлегласьці [[крык]] арлана-белахвоста чымсьці нагадвае голас чорнага дзятла (''Dryocopus martius''). Птушка падае голас амаль што выключна каля непасрэднай блізасьці [[гняздо|гнязда]], пераважна на досьвітку альбо з надыходам цемнаты. Калі нешта здараецца з гняздом, дарослыя птушкі несупыньна выкрыкваюць хрыплае й абрубленае «ак, ак, ак, ак, ак», такі ж голас падаюць маладыя арланы-белахвосты ў гняздзе пры набліжэньні.


== Распаўсюджанасьць і жыцьцёвы арэал ==
== Распаўсюджанасьць і жыцьцёвы арэал ==
[[Файл:Haliaeetus albicilla distr.png|міні|зьлева|220пкс|Зялёны — круглы год, сіні — толькі зімой]]
[[Файл:Haliaeetus albicilla distr.png|міні|зьлева|220пкс|Зялёны — круглы год, сіні — толькі зімой]]
Жыцьцёвы арэал арлана-белахвоста цягнецца доўгай паласой па памераных, таёжных і арктычных зонах Эўропы і [[Азія|Азіі]] ад [[Ісьляндыя|Ісьляндыі]] да [[Камчатка|Камчаткі]]. Распаўсюджаны таксама й у Грэнляндыі. У Эўропе тэрыторыі [[гнездаваньне|гнездаваньня]] арлана-белахвоста прасціраюцца з поўначы на поўдзень ад крайняга поўдня [[Нарвэгія|Нарвэгіі]] да поўдня [[Грэцыя|Грэцыі]]. У Сярэдняй Азіі паўдневая мяжа гнездаваньня праходзіць прыкладна па паўднёвай мяжы [[тайга|тайгі]], на поўначы мяжа жыцьцёвага арэалу праходзіць па [[Ізраіль|Ізраілі]], [[Турэччына|Турэччыне]], [[Іран]]е, [[Ірак]]у й [[Казахстан]]е. Селіцца арлан-белахвост каля вялікіх водных масіваў — на ўзьбярэжжах, непадалёку ад вялікіх [[возера|азёраў]] і [[рака|рэк]]. У Цэнтральнай Эўропе арлан-белахвост засяляе ў першую чаргу «леса-азёрныя ландшафты». У [[Нямеччына|Нямеччыне]], напрыклад, самыя высокая [[шчыльнасьць засяленьня]] тэрыторыяў арланам-белахвостам у асяродзьдзі [[Мюрытц]]а на зямлі [[Мэкленбург — Пярэдняя Памэранія]], а таксама ў рэгіёне [[Обэрлаўзіц]] у [[Саксонія|Саксоніі]].
Жыцьцёвы арэал арлана-белахвоста цягнецца доўгай паласой па ўмераных, таежных і арктычных зонах Эўропы і [[Азія|Азіі]] ад [[Ісьляндыя|Ісьляндыі]] да [[Камчатка (паўвостраў)|Камчаткі]]. Распаўсюджаны таксама й у Грэнляндыі. У Эўропе тэрыторыі [[гнездаваньне|гнездаваньня]] арлана-белахвоста распрасьціраюцца з поўначы на поўдзень ад крайняга поўдня [[Нарвэгія|Нарвэгіі]] да поўдня [[Грэцыя|Грэцыі]]. У Сярэдняй Азіі паўдневая мяжа гнездаваньня праходзіць прыкладна па паўднёвай мяжы [[тайга|тайгі]], на поўначы мяжа жыцьцёвага арэалу праходзіць па [[Ізраіль|Ізраілі]], [[Турэччына|Турэччыне]], [[Іран]]е, [[Ірак]]у й [[Казахстан]]е. Селіцца арлан-белахвост каля вялікіх водных масіваў — на ўзьбярэжжах, непадалёку ад вялікіх [[возера|азёраў]], [[рака|рэк]], на вялікіх балотах<ref name=БелЭн/>. У Цэнтральнай Эўропе арлан-белахвост засяляе ў першую чаргу «леса-азёрныя ландшафты». У [[Нямеччына|Нямеччыне]], напрыклад, самыя высокая шчыльнасьць засяленьня тэрыторыяў арланам-белахвостам у асяродзьдзі Мюрытца на зямлі [[Мэкленбург — Пярэдняя Памэранія]], а таксама ў рэгіёне Обэрлаўзіц у [[Саксонія|Саксоніі]]. Таксама пашыраны ў [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]]<ref name=БелЭн>Арлан-Белахвост // {{Літаратура/БелЭн|1к}} С. 482.</ref>. Занесены ў чырвоную кнігу Беларусі (у 1978 годзе) і Расеі<ref>{{Кніга|аўтар=Фетисов, С. А.|спасылка=https://lib.vsu.by/xmlui/bitstream/handle/123456789/4794/%D0%A4%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%B2%20%D0%A1.%D0%90..pdf?sequence=1&isAllowed=y|частка=Значение национального парка «Себежский» в сохранении редких и исчезающих видов птиц России и Республики Беларусь|загаловак=Экологическая культура и охрана окружающей среды: 1-е Дорофеевские чтения. Витебск, 21—22 ноября 2013 г.|мова=ru|адказны=редколлегия: И. М. Прищепа (ответственный редактор) и др|месца=Витебск|выдавецтва=ВГУ|год=2013|нумар=|старонкі=226}}</ref>. На тэрыторыі Беларусі сустракаецца у ляндшафтным заказьніку «Стронга», батанічным заказьніку рэспубліканскага значэньня «Баранавіцкі»<ref>{{Кніга|аўтар=Рындевич, С. К.|частка=Роль ключевых природных территорий в развитии экологического туризма в Беларуси|спасылка=http://rep.barsu.by/bitstream/handle/data/1222/Rol'%20kljuchevyh%20prirodnyh%20territorij%20v%20razvitii%20jekologicheskogo%20turizma%20v%20Belarusi.pdf?sequence=1|загаловак=Идеи В.В. Докучаева и современные проблемы развития природы и общества: Сборник научных статей|мова=ru|месца=Смоленск|выдавецтва=Универсум|год=2006|старонкі=324}}</ref>. Большая частка гнездаваньняў знаходзіцца ў Віцебскай вобласьці<ref name=БелЭн/>. У 2014 годзе колькасьць пар арлана-белахвоста ў Беларусі ацэньвалася ў 85-105 пар і працягвае павялічвацца<ref>{{Кніга|загаловак=Красная книга Республики Беларусь. Животные: редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды диких животных|адказны=пред. редкол. И. М. Качановский|выданьне=4-е изд|месца=Минск|выдавецтва=Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі|год=2015|старонак=317|мова=ru}}</ref>. Паводле дасьледаваньня, праведзенага ў 2011-2013 гадах, колькасьць пар арлана-белахвоста ў [[Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалягічны запаведнік|Палескім дзяржаўным радыяцыйна-экалягічным запаведніку]] ацэньвалася ў 15-20 пар<ref>{{Артыкул|аўтар=Юрко, В.В.|загаловак=Гнездовая биология орлана-белохвоста в Полесском государственном радиационно-экологическом заповеднике, Беларусь|спасылка=https://cyberleninka.ru/article/n/gnezdovaya-biologiya-orlana-belohvosta-v-polesskom-gosudarstvennom-radiatsionno-ekologicheskom-zapovednike-belarus|выданьне=Пернатые хищники и их охрана|год=2015|том=30|старонкі=94-103|doi=10.19074/1814-8654-2015-30-94-103}}</ref>. У Белавескай пушчы і [[Дзікае балота|Дзікім балоце]] жылі па 1-2 пары<ref>{{Кніга|загаловак=Тэрыторыі, важныя для птушак у Беларусі|адказны=пад агул. рэд. С.В. Левага|месца=Мінск|выдавецтва=Рыф-тур Прынт|год=2015|старонак=152}}</ref>. Упершыню арлан-белахвост быў заўважаны на тэрыторыі беларускай часткі Белавескай пушчы ў 1975 годзе (на возеры Ляцкія)<ref>{{Артыкул|аўтар=Borowski, S.; Okolow, Cz.|загаловак=The birds of the Bialowieza Forest|мова=en|выданьне=Acta zoologii|месца=Krakow|год=1988|volume=31}} — S. 67–114</ref>. У 2002-2003 годах арлан-белахвост быў заўважаны каля возера Хмялеўскае. Пасьля 2004 году пара дарослых і малады арлан назіраліся на азёрах Ляцкія і Перароўскае. У 2017 годзе арлан-белахвост назіраўся паміж вадасховішчам Ляцкае і сажалкай Прамежная. Ад 1993 да 2006 году іншая пара птушак назіралася каля вадасховішча Сіпурка. У 2007 годзе было выяўленае гняздо ў Хвойніцкім лясьніцтве<ref name=Китель>{{Кніга|аўтар=Китель, Д. А.; Черкас, Н. Д.; Кузьмицкий, А. Н.; Журавлёв, Д. В.; Богданович, И. А.|спасылка=https://ptushki.org/wp-content/uploads/Belovezhskaya-pushha-Issledovaniya-15-compressed.pdf#page=181|частка=Статус и распространение орлана-белохвоста (Haliaeetus Albicilla) в Беловежской пуще|загаловак=Беловежская пуща. Исследования|мова=ru|месца=Брест|выдавецтва=Альтернатива|год=2017|выпуск=15|старонкі=190}}</ref>.


== Харчаваньне ==
== Харчаваньне ==
У час вывядзеньня птушанят арлан-белахвост корміцца пераважна [[рыба]]й і вадаплаўнымі птушкамі, [[млекакормчыя]] маюць у яго рацыёне адносна невялікую ролю. Рыбу арлан-белахвост звычайна здабывае сам, але не брыдзіцца таксама мёртвай і напалову стухленай рыбай. Віды, якія насяляюць жыцьцёвы арэал арлана-белахвоста, дамінуюць пераважна таксама й у харчавальным спэктруме птушкі.
У час вывядзеньня птушанят арлан-белахвост корміцца пераважна [[рыба]]й і вадаплаўнымі птушкамі, [[млекакормчыя]] маюць у яго рацыёне адносна невялікую ролю. Рыбу арлан-белахвост звычайна здабывае сам, але не брыдзіцца таксама мёртвай і напалову стухленай рыбай. Віды, якія насяляюць жыцьцёвы арэал арлана-белахвоста, дамінуюць пераважна таксама й у харчавальным спэктруме птушкі.


У зямлі [[Шлезьвіг-Гальштайн]], напрыклад, працэнтныя суадносіны рыбы й вадаплаўчых птушак у рацыёне арлана-белахвоста складаюць адпаведна 73% і 24%. Астатнія 3% прыходзяцца на млекакормчых, у першую чаргу на [[трус]]оў і палявых зайцаў.
У зямлі [[Шлезьвіг-Гальштайн]], напрыклад, працэнтныя суадносіны рыбы й вадаплаўчых птушак у рацыёне арлана-белахвоста складаюць адпаведна 73% і 24%. Астатнія 3% прыходзяцца на млекакормчых, у першую чаргу на [[трус]]оў і палявых зайцаў. У межах Палескага дзяржаўнага радыяцыйна-экалягічнага запаведніка доля рыбы ў рацыёне складае 48,1%, доля птушак - 41,7%<ref>{{Артыкул|аўтар=Юрко, В.В.|спасылка=https://cyberleninka.ru/article/n/pitanie-orlana-belohvosta-v-gnezdovoy-period-v-polesskom-gosudarstvennom-radiatsionnoekologicheskom-zapovednike-belarus|загаловак=Питание орлана-белохвоста в гнездовой период в Полесском государственном радиационно-экологическом заповденике, Беларусь|мова=ru|выданьне=Пернатые хищники и их охрана|год=2016|том=32|старонкі=21-31|doi=10.19074/1814-8654-2016-32-21-31}}</ref>.


Лічыцца, што выява на польскім гербе — стылізаваны арлан-белахвост.
Лічыцца, што выява на [[Герб Польшчы|польскім гербе]] — стылізаваны арлан-белахвост.


== Вандроўніцтвы ==
== Вандроўніцтвы ==
Радок 46: Радок 46:
{{Чырвоная кніга Беларусі|жывёла|34}}
{{Чырвоная кніга Беларусі|жывёла|34}}
{{Commons}}
{{Commons}}
* {{Кніга|аўтар=Іваноўскі, У.|частка=
* [http://slounik.org/146976.html Арлан-белахвост]
Арлан-белахвост|спасылка=http://slounik.org/146976.html|Арлан-белахвост|загаловак=Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь: Рэдкія і тыя, што знаходзяцца пад пагрозай знікнення віды жывёл і раслін|месца=Менск|выдавецтва=Беларуская Энцыклапедыя|год=1993}}
* [http://www.minskzoo.by/griff.html Арлан-белахвост, старонка Менскага заапарку]
* {{Спасылка|url=http://minskzoo.by/about/collection/birds/84-sokoloobraznye/accipitridae/131-haliaeetus-albicilla|загаловак=Орлан-белохвост (Haliaeetus albicilla)|мова=ru|выдавец=Менскі заапарк|копія=http://web.archive.org/web/20170816150242/http://minskzoo.by/about/collection/birds/84-sokoloobraznye/accipitridae/131-haliaeetus-albicilla|дата копіі=16 жніўня 2017}}


[[Катэгорыя:Ястрабіныя]]
[[Катэгорыя:Ястрабіныя]]

Вэрсія ад 18:50, 28 красавіка 2019

Арлан-белахвост
Арлан-белахвост
Клясыфікацыя
ЦарстваЖывёлы
ТыпХордавыя
КлясаПтушкі
АтрадСокалападобныя
СямействаЯстрабіныя
ВідАрлан-белахвост
Бінамінальная намэнклятура
Haliaeetus albicilla (Linnaeus, 1758)

Арлан-белахвост (па-лацінску: Haliaeetus albicilla) — драпежная птушка з атраду сокалападобных (Falconiformes), сямейства ястрабіных (Accipitridae). Занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі[1].

Апісаньне

Даўжыня цела арлана-белахвоста — ад 70 да 100 сантымэтраў, размах крылаў — ад 200 да 250 сантымэтраў[2], маса — ад 4 да 7 кіляграм. Хвост кароткі, клінавіднай формы. Пер’е дарослай птушкі бурага колеру, галава й шыя з жаўтаватым, колеру вохры асьвятленьнем, хвост белы, што дало назву ўсяму віду. Дзюба ў параўнаньні да іншых драпежных птушак вельмі вялікая й моцная, сьветла-жоўтага колеру, таксама як і васкавая скура. Ірыс вока таксама сьветла-жоўты. У адрозьненьне ад беркута (Aquila chrysaetos) лапы арлана-белахвоста не пакрытыя пер’ем да самых пальцаў. Маладыя птушкі цёмна-бурага колеру, дзюба і васкавая скура цёмна-шэрыя. З кожнай лінькай маладыя арланы-белахвосты станавяцца ўсё больш падобнымі на дарослых жывёл, а ў пяцігадовым узросьце птушка носіць цалкам дарослую вопратку. Самкі арлана-белахвоста значна большыя па памерах і маюць большую масу за самцоў. У планірумым палёце птушка трымае шырокія, дошкападобныя крылы гарызантальна. Пасьля чорнага грыфа (Aegypius monachus), барадача (Gypaetus barbatus) і белагаловага сіпа (Gyps fulvus) арлан-белахвост зьяўляецца чацьвертай па велічыні птушкай Эўропы. Гнёзды масіўныя, на верхавінах высокіх (15-30 м) дрэў[2][3]. Утварае верныя пары. Прылятае ў сакавіку-красавіку. Нясе звычайна 2 (радзей 1, 3) белыя яйкі. Птушаныяты вылятаюць напрыканцы чэрвеня - у пачатку жніўня[2].

Сыстэматыка

Падвіды арлана-белахвоста на сёньняшні час невядомы. Раней арланаў-белахвостаў Грэнляндыі адрозьнівалі ад намінатнай формы як асобны падвід, але сёньня гэты падзел не вытрымлівае крытыкі. Па сваім зьнешнім выглядзе, паводзінах і экалёгіі арлан-белахвост вельмі падобны на амэрыканскага белагаловага арла (Haliaeetus leucocephalus), што для некаторых аўтараў стала падставай дзеля аб’яднаньня двух відаў у супэрвід.

Голас

Такавальная «песьня» арлана-белахвоста мае аднасна высокія й крыху хрыплаватыя ноткі, якія напрыканцы становяцца ўсё вышэй, пераважна дуэтам і нагадваючы «клю, клю, клю, клю, клю»; пры гэтым птушка закідвае галаву ўверх. З адносна вялікай адлегласьці крык арлана-белахвоста чымсьці нагадвае голас чорнага дзятла (Dryocopus martius). Птушка падае голас амаль што выключна каля непасрэднай блізасьці гнязда, пераважна на досьвітку альбо з надыходам цемнаты. Калі нешта здараецца з гняздом, дарослыя птушкі несупыньна выкрыкваюць хрыплае й абрубленае «ак, ак, ак, ак, ак», такі ж голас падаюць маладыя арланы-белахвосты ў гняздзе пры набліжэньні.

Распаўсюджанасьць і жыцьцёвы арэал

Зялёны — круглы год, сіні — толькі зімой

Жыцьцёвы арэал арлана-белахвоста цягнецца доўгай паласой па ўмераных, таежных і арктычных зонах Эўропы і Азіі ад Ісьляндыі да Камчаткі. Распаўсюджаны таксама й у Грэнляндыі. У Эўропе тэрыторыі гнездаваньня арлана-белахвоста распрасьціраюцца з поўначы на поўдзень ад крайняга поўдня Нарвэгіі да поўдня Грэцыі. У Сярэдняй Азіі паўдневая мяжа гнездаваньня праходзіць прыкладна па паўднёвай мяжы тайгі, на поўначы мяжа жыцьцёвага арэалу праходзіць па Ізраілі, Турэччыне, Іране, Іраку й Казахстане. Селіцца арлан-белахвост каля вялікіх водных масіваў — на ўзьбярэжжах, непадалёку ад вялікіх азёраў, рэк, на вялікіх балотах[2]. У Цэнтральнай Эўропе арлан-белахвост засяляе ў першую чаргу «леса-азёрныя ландшафты». У Нямеччыне, напрыклад, самыя высокая шчыльнасьць засяленьня тэрыторыяў арланам-белахвостам у асяродзьдзі Мюрытца на зямлі Мэкленбург — Пярэдняя Памэранія, а таксама ў рэгіёне Обэрлаўзіц у Саксоніі. Таксама пашыраны ў Паўночнай Афрыцы[2]. Занесены ў чырвоную кнігу Беларусі (у 1978 годзе) і Расеі[4]. На тэрыторыі Беларусі сустракаецца у ляндшафтным заказьніку «Стронга», батанічным заказьніку рэспубліканскага значэньня «Баранавіцкі»[5]. Большая частка гнездаваньняў знаходзіцца ў Віцебскай вобласьці[2]. У 2014 годзе колькасьць пар арлана-белахвоста ў Беларусі ацэньвалася ў 85-105 пар і працягвае павялічвацца[6]. Паводле дасьледаваньня, праведзенага ў 2011-2013 гадах, колькасьць пар арлана-белахвоста ў Палескім дзяржаўным радыяцыйна-экалягічным запаведніку ацэньвалася ў 15-20 пар[7]. У Белавескай пушчы і Дзікім балоце жылі па 1-2 пары[8]. Упершыню арлан-белахвост быў заўважаны на тэрыторыі беларускай часткі Белавескай пушчы ў 1975 годзе (на возеры Ляцкія)[9]. У 2002-2003 годах арлан-белахвост быў заўважаны каля возера Хмялеўскае. Пасьля 2004 году пара дарослых і малады арлан назіраліся на азёрах Ляцкія і Перароўскае. У 2017 годзе арлан-белахвост назіраўся паміж вадасховішчам Ляцкае і сажалкай Прамежная. Ад 1993 да 2006 году іншая пара птушак назіралася каля вадасховішча Сіпурка. У 2007 годзе было выяўленае гняздо ў Хвойніцкім лясьніцтве[3].

Харчаваньне

У час вывядзеньня птушанят арлан-белахвост корміцца пераважна рыбай і вадаплаўнымі птушкамі, млекакормчыя маюць у яго рацыёне адносна невялікую ролю. Рыбу арлан-белахвост звычайна здабывае сам, але не брыдзіцца таксама мёртвай і напалову стухленай рыбай. Віды, якія насяляюць жыцьцёвы арэал арлана-белахвоста, дамінуюць пераважна таксама й у харчавальным спэктруме птушкі.

У зямлі Шлезьвіг-Гальштайн, напрыклад, працэнтныя суадносіны рыбы й вадаплаўчых птушак у рацыёне арлана-белахвоста складаюць адпаведна 73% і 24%. Астатнія 3% прыходзяцца на млекакормчых, у першую чаргу на трусоў і палявых зайцаў. У межах Палескага дзяржаўнага радыяцыйна-экалягічнага запаведніка доля рыбы ў рацыёне складае 48,1%, доля птушак - 41,7%[10].

Лічыцца, што выява на польскім гербе — стылізаваны арлан-белахвост.

Вандроўніцтвы

Дарослы арлан-белахвост — асёдлая птушка на тэрыторыі амаль што ўсёй Эўропы й застаецца ў сваіх рэўерах круглы год.

Крыніцы

  1. ^ Ивановский, В. В.; Домбровский, В. Ч. Красная книга Республики Беларусь. Орлан-белохвост (рас.) Архіўная копія ад 31 кастрычніка 2015 г.
  2. ^ а б в г д е Арлан-Белахвост // БЭ. — Мн.: 1996 Т. 1. С. 482.
  3. ^ а б Китель, Д. А.; Черкас, Н. Д.; Кузьмицкий, А. Н.; Журавлёв, Д. В.; Богданович, И. А. Статус и распространение орлана-белохвоста (Haliaeetus Albicilla) в Беловежской пуще // Беловежская пуща. Исследования. — Брест: Альтернатива, 2017. — С. 190.
  4. ^ Фетисов, С. А. Значение национального парка «Себежский» в сохранении редких и исчезающих видов птиц России и Республики Беларусь // Экологическая культура и охрана окружающей среды: 1-е Дорофеевские чтения. Витебск, 21—22 ноября 2013 г. / редколлегия: И. М. Прищепа (ответственный редактор) и др. — Витебск: ВГУ, 2013. — С. 226.
  5. ^ Рындевич, С. К. Роль ключевых природных территорий в развитии экологического туризма в Беларуси // Идеи В.В. Докучаева и современные проблемы развития природы и общества: Сборник научных статей. — Смоленск: Универсум, 2006. — С. 324.
  6. ^ Красная книга Республики Беларусь. Животные: редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды диких животных / пред. редкол. И. М. Качановский. — 4-е изд. — Минск: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 2015. — 317 с.
  7. ^ Юрко, В.В. Гнездовая биология орлана-белохвоста в Полесском государственном радиационно-экологическом заповеднике, Беларусь // Пернатые хищники и их охрана. — 2015. — Т. 30. — С. 94-103. — DOI:10.19074/1814-8654-2015-30-94-103
  8. ^ Тэрыторыі, важныя для птушак у Беларусі / пад агул. рэд. С.В. Левага. — Мінск: Рыф-тур Прынт, 2015. — 152 с.
  9. ^ Borowski, S.; Okolow, Cz. The birds of the Bialowieza Forest  (анг.) // Acta zoologii. — Krakow: 1988. — Vol. 31. — S. 67–114
  10. ^ Юрко, В.В. Питание орлана-белохвоста в гнездовой период в Полесском государственном радиационно-экологическом заповденике, Беларусь  (рас.) // Пернатые хищники и их охрана. — 2016. — Т. 32. — С. 21-31. — DOI:10.19074/1814-8654-2016-32-21-31

Вонкавыя спасылкі

Амурскі тыгр Гэты від занесены ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь і ахоўваецца законам.

Арлан-белахвост — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Арлан-белахвост&oldid=2055721»