Эсўатыні: розьніца паміж вэрсіямі
абнаўленьне зьвестак |
|||
Радок 1: | Радок 1: | ||
{{Краіна |
{{Краіна |
||
Назва = |
|Назва = Эсўатыні |
||
НазваЎРоднымСклоне = |
|НазваЎРоднымСклоне = Эсўатыні |
||
НазваНаДзяржаўнайМове = Umbuso weSwatini<br />Kingdom of |
|НазваНаДзяржаўнайМове = Umbuso weSwatini<br />Kingdom of Eswatini |
||
Сьцяг = Flag of |
|Сьцяг = Flag of Eswatini.svg |
||
Герб = Coat of arms of |
|Герб = Coat of arms of Eswatini.svg |
||
НацыянальныДэвіз = «Siyinqaba» («Мы — крэпасьць») |
|НацыянальныДэвіз = «Siyinqaba» («Мы — крэпасьць») |
||
Месцазнаходжаньне = LocationSwaziland.svg |
|Месцазнаходжаньне = LocationSwaziland.svg |
||
АфіцыйнаяМова = [[Ангельская мова|ангельская]], [[Мова сўаці|сўаці]] |
|АфіцыйнаяМова = [[Ангельская мова|ангельская]], [[Мова сўаці|сўаці]] |
||
Сталіца = [[Мбабанэ]] (адміністрацыйная), [[Лабамба]] (каралеўская рэзыдэнцыя) |
|Сталіца = [[Мбабанэ]] (адміністрацыйная), [[Лабамба]] (каралеўская рэзыдэнцыя) |
||
НайбуйнейшыГорад = [[Мбабанэ]] |
|НайбуйнейшыГорад = [[Мбабанэ]] |
||
ТыпУраду = [[абсалютная манархія]] |
|ТыпУраду = [[абсалютная манархія]] |
||
ПасадыКіраўнікоў = [[кароль]] |
|ПасадыКіраўнікоў = [[кароль]] |
||
ІмёныКіраўнікоў = [[ |
|ІмёныКіраўнікоў = [[Мсўаці III]] |
||
Плошча = 17 364 |
|Плошча = 17 364 |
||
МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 157-е |
|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 157-е |
||
АдсотакВады = 0,9 |
|АдсотакВады = 0,9 |
||
ГодАцэнкіНасельніцтва = |
|ГодАцэнкіНасельніцтва = 2016 |
||
МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 154-е |
|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 154-е |
||
Насельніцтва = 1 |
|Насельніцтва = 1 343 098 |
||
ШчыльнасьцьНасельніцтва = 68,2 |
|ШчыльнасьцьНасельніцтва = 68,2 |
||
ГодАцэнкіСУП = 2008 |
|ГодАцэнкіСУП = 2008 |
||
МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 146 |
|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 146 |
||
СУП = $5,878 млрд |
|СУП = $5,878 млрд |
||
СУПНаДушуНасельніцтва = $5749 |
|СУПНаДушуНасельніцтва = $5749 |
||
Валюта = [[Лілангені]] |
|Валюта = [[Лілангені]] |
||
КодВалюты = SZL |
|КодВалюты = SZL |
||
ЧасавыПас = |
|ЧасавыПас = |
||
ЧасРозьніцаUTC = +2 |
|ЧасРозьніцаUTC = +2 |
||
ЧасавыПасУлетку = |
|ЧасавыПасУлетку = |
||
ЧасРозьніцаUTCУлетку = |
|ЧасРозьніцаUTCУлетку = |
||
НезалежнасьцьПадзеі= — ад [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] |
|НезалежнасьцьПадзеі= — ад [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] |
||
НезалежнасьцьДаты = <br /> |
|НезалежнасьцьДаты = <br />6 верасьня 1968 |
||
ДзяржаўныГімн = Nkulunkulu Mnikati wetibusiso temaSwati |
|ДзяржаўныГімн = Nkulunkulu Mnikati wetibusiso temaSwati |
||
АўтамабільныЗнак = SD |
|АўтамабільныЗнак = SD |
||
ДамэнВерхнягаЎзроўню = sz |
|ДамэнВерхнягаЎзроўню = sz |
||
ТэлефонныКод = 268 |
|ТэлефонныКод = 268 |
||
Дадаткі = [[Файл:Swaziland map be.png|цэнтар|250пкс|Мапа |
|Дадаткі = [[Файл:Swaziland map be.png|цэнтар|250пкс|Мапа Эсўатыні]] |
||
}} |
}} |
||
''' |
'''Эсўатыні''' (да 2018 году — ''Сўазілэ́нд''; ''Umbuso we Swatini'', ''Kingdom of Eswatini'') — невялікая краіна ў [[Паўднёвая Афрыка|Паўднёвай Афрыцы]]. Ня мае выхаду да [[мора]], мяжуе з [[ПАР|Паўднёва-Афрыканскай Рэспублікай]] і [[Мазамбік]]ам. Назва краіны мае паходжаньне ад племені [[сўазі]] з групы [[банту]], якое засяляе гэтыя тэрыторыі. |
||
== Гісторыя == |
== Гісторыя == |
||
У І тысячагодзьдзі на тэрыторыю сучаснага |
У І тысячагодзьдзі на тэрыторыю сучаснага Эсўатыні прыбылі [[бушмэны]]. У VII стагодзьдзі яны былі выцесьненыя народам [[банту]]. У XVI стагодзьдзі тут была створаная племянная дзяржава народу сўазі. Гэтая краіна ваявала за незалежнасьць з [[буры|бурамі]], а потым з [[Вялікабрытанія|брытанцамі]]. |
||
У |
У 1894 годзе тэрыторыя Эсўатыні ўвайшла ў склад брытанскага пратэктарату Брытанскай Паўднёваафрыканскай Рэспублікі. У 1903 годзе Вялікабрытаніяй былі анэксаваныя бурскія рэспублікі разам з Эсўатыні. |
||
У |
У 1929 годзе ўзьнікла першая сўазілэндзкая палітычная арганізацыя, мэтай дзейнасьці якой было атрыманьне незалежнасьці Эсўатыні. Мэта была дасягнутая ў 1968 годзе. |
||
У |
У 1973 годзе кароль прыпыніў дзейнасьць канстытуцыі, забараніў дзейнасьць палітычных партыяў і распусьціў парлямэнт. У 1978 годзе была прынятая канстытуцыя, якая ўсталёўвала ў краіне абсалютную манархію. |
||
Пасьля сьмерці караля [[Сабхуз ІІ|Сабхуза ІІ]] у |
Пасьля сьмерці караля [[Сабхуз ІІ|Сабхуза ІІ]] у 1982 годзе, уладу атрымала каралева [[Дзелівэ]]. Але каралеўская сям’я не згадзілася з гэтым, разьвязаўшы грамадзянскую вайну. |
||
Сытуацыя стабілізавалася ў |
Сытуацыя стабілізавалася ў 1986 годзе, калі каралём стаў [[Мсўаці ІІІ]]. З 1989 году распачаўся працэс дэмакратызацыі краіны. У 1992 годзе кароль згадзіўся ўнесьці папраўкі ў канстытуцыю, была зьмененая сыстэма выбараў. У 1993 годзе адбыліся першыя з 1973 году шматпартыйныя выбары. У 2001 годзе былі спробы вярнуць былую канстытуцыю, аднак яны былі няўдалымі. Два гады пазьней зноў прайшлі выбары, у якіх перамогу атрымаў [[Народны Рух Імбакодва]], які ў 2005 годзе забараніў дзейнасьць іншых партыяў. |
||
== Палітыка == |
== Палітыка == |
||
Эсўатыні — гэта [[канстытуцыйная манархія]]. Сучасная канстытуцыя была прынятая ў 1978 годзе, папраўкі былі ўнесеныя ў 1992 годзе. Згодна з канстытуцыяй, кіраўніком дзяржавы зьяўляецца [[кароль]], [[выканаўчая ўлада]] належыць [[урад]]у, на чале з [[прэм’ер-міністар|прэм’ер-міністрам]]. Прэм’ер-міністра назначае кароль. [[Заканадаўчая ўлада]] належыць дзьвюхпалатнаму [[парлямэнт]]у. Ніжняя палата складаецца з 65 дэпутатаў (10 назначаецца каралём, 55 выбіраецца на ўсеагульных выбарах), верхняя палата складаецца з 30 дэпутатаў (20 назначае кароль, 10 выбірае ніжняя палата). Дэпутаты парлямэнту выбіраюцца на пяцігадовы тэрмін. |
|||
Дзейны кароль [[ |
Дзейны кароль [[Мсўаці ІІІ]] кіруе краінай з 25 красавіка 1986 году. З 1976 году дзейнічае забарона на дзеяньне палітычных партыяў. Дазвол на дзейнасьць атрымала толькі партыя [[Народны Рух Імбакодва]]. На нелегальным становішчы існуе партыя Аб’яднаны дэмакратычны рух. |
||
== Адміністрацыйны падзел == |
== Адміністрацыйны падзел == |
||
Эсўатыні дзеліцца на 4 акругі: |
|||
* [[Хохо]] |
* [[Хохо]] |
||
* [[Лубомба]] |
* [[Лубомба]] |
||
Радок 74: | Радок 74: | ||
== Дэмаграфія == |
== Дэмаграфія == |
||
Насельніцтва |
Насельніцтва Эсўатыні складаецца з [[сўазі]], і невялікай колькасьці [[зулусы|зулусаў]], эўрапейцаў і мазамбікцаў. Афіцыйнымі мовамі зьяўляюцца сўазі і ангельская. Асноўная рэлігія — гэта [[хрысьціянства]], якое вызнаецца ў спалучэньні зь мясцовымі верамі. Існуць невялікія абшчыны [[іслам|мусульманаў]]. |
||
У |
У Эсўатыні самая маленькая [[працягласьць жыцьця]] ў сьвеце — 34,1 году. |
||
== Адукацыя і культура == |
== Адукацыя і культура == |
||
У краіне дзейнічае адзін з [[Каледжы |
У краіне дзейнічае адзін з [[Каледжы аб’яднанага сьвету|каледжаў міжнароднай супольнасьці]] — Паўднёваафрыканскі. |
||
== Вонкавыя спасылкі == |
== Вонкавыя спасылкі == |
||
{{Commons}} |
|||
{{Партал|Афрыка}} |
|||
{{Commons|Category:Swaziland|выгляд=міні}} |
|||
{{Краіны Афрыкі}} |
{{Краіны Афрыкі}} |
Вэрсія ад 12:44, 19 лютага 2019
Эсўатыні Umbuso weSwatini Kingdom of Eswatini | |||||
| |||||
Нацыянальны дэвіз: «Siyinqaba» («Мы — крэпасьць») | |||||
Дзяржаўны гімн: «Nkulunkulu Mnikati wetibusiso temaSwati» | |||||
Афіцыйная мова | ангельская, сўаці | ||||
Сталіца | Мбабанэ (адміністрацыйная), Лабамба (каралеўская рэзыдэнцыя) | ||||
Найбуйнейшы горад | Мбабанэ | ||||
Форма кіраваньня | абсалютная манархія Мсўаці III | ||||
Плошча • агульная • адсотак вады |
157-е месца ў сьвеце 17 364 км² 0,9 | ||||
Насельніцтва • агульнае (2016) • шчыльнасьць |
154-е месца ў сьвеце 1 343 098 68,2/км² | ||||
СУП • агульны (2008) • на душу насельніцтва |
146 месца ў сьвеце $5,878 млрд $5749 | ||||
Валюта | Лілангені (SZL) | ||||
Незалежнасьць — ад Вялікабрытаніі |
6 верасьня 1968 | ||||
Аўтамабільны знак | SD | ||||
Дамэн верхняга ўзроўню | .sz | ||||
Тэлефонны код | +268 | ||||
Эсўатыні (да 2018 году — Сўазілэ́нд; Umbuso we Swatini, Kingdom of Eswatini) — невялікая краіна ў Паўднёвай Афрыцы. Ня мае выхаду да мора, мяжуе з Паўднёва-Афрыканскай Рэспублікай і Мазамбікам. Назва краіны мае паходжаньне ад племені сўазі з групы банту, якое засяляе гэтыя тэрыторыі.
Гісторыя
У І тысячагодзьдзі на тэрыторыю сучаснага Эсўатыні прыбылі бушмэны. У VII стагодзьдзі яны былі выцесьненыя народам банту. У XVI стагодзьдзі тут была створаная племянная дзяржава народу сўазі. Гэтая краіна ваявала за незалежнасьць з бурамі, а потым з брытанцамі.
У 1894 годзе тэрыторыя Эсўатыні ўвайшла ў склад брытанскага пратэктарату Брытанскай Паўднёваафрыканскай Рэспублікі. У 1903 годзе Вялікабрытаніяй былі анэксаваныя бурскія рэспублікі разам з Эсўатыні.
У 1929 годзе ўзьнікла першая сўазілэндзкая палітычная арганізацыя, мэтай дзейнасьці якой было атрыманьне незалежнасьці Эсўатыні. Мэта была дасягнутая ў 1968 годзе.
У 1973 годзе кароль прыпыніў дзейнасьць канстытуцыі, забараніў дзейнасьць палітычных партыяў і распусьціў парлямэнт. У 1978 годзе была прынятая канстытуцыя, якая ўсталёўвала ў краіне абсалютную манархію.
Пасьля сьмерці караля Сабхуза ІІ у 1982 годзе, уладу атрымала каралева Дзелівэ. Але каралеўская сям’я не згадзілася з гэтым, разьвязаўшы грамадзянскую вайну.
Сытуацыя стабілізавалася ў 1986 годзе, калі каралём стаў Мсўаці ІІІ. З 1989 году распачаўся працэс дэмакратызацыі краіны. У 1992 годзе кароль згадзіўся ўнесьці папраўкі ў канстытуцыю, была зьмененая сыстэма выбараў. У 1993 годзе адбыліся першыя з 1973 году шматпартыйныя выбары. У 2001 годзе былі спробы вярнуць былую канстытуцыю, аднак яны былі няўдалымі. Два гады пазьней зноў прайшлі выбары, у якіх перамогу атрымаў Народны Рух Імбакодва, які ў 2005 годзе забараніў дзейнасьць іншых партыяў.
Палітыка
Эсўатыні — гэта канстытуцыйная манархія. Сучасная канстытуцыя была прынятая ў 1978 годзе, папраўкі былі ўнесеныя ў 1992 годзе. Згодна з канстытуцыяй, кіраўніком дзяржавы зьяўляецца кароль, выканаўчая ўлада належыць ураду, на чале з прэм’ер-міністрам. Прэм’ер-міністра назначае кароль. Заканадаўчая ўлада належыць дзьвюхпалатнаму парлямэнту. Ніжняя палата складаецца з 65 дэпутатаў (10 назначаецца каралём, 55 выбіраецца на ўсеагульных выбарах), верхняя палата складаецца з 30 дэпутатаў (20 назначае кароль, 10 выбірае ніжняя палата). Дэпутаты парлямэнту выбіраюцца на пяцігадовы тэрмін.
Дзейны кароль Мсўаці ІІІ кіруе краінай з 25 красавіка 1986 году. З 1976 году дзейнічае забарона на дзеяньне палітычных партыяў. Дазвол на дзейнасьць атрымала толькі партыя Народны Рух Імбакодва. На нелегальным становішчы існуе партыя Аб’яднаны дэмакратычны рух.
Адміністрацыйны падзел
Эсўатыні дзеліцца на 4 акругі:
Геаграфія
Геаграфія краіны вельмі разнастайная, ад гор уздоўж мяжы з Мазамбікам, да саваннаы на ўсходзе і трапічных лясоў на паўночным захадзе. Самай вялікай ракой краіны зьяўляецца рака Лусутфу. Клімат субэкватарыяльны, вільготны. Пэрыяд дажджоў цягнецца з сакавіка да красавіка.
Эканоміка
Будова эканомікі выглядае наступным чынам: прамысловасьць — 43%, паслугі — 41%, сельская гаспадарка — 16%. Беспрацоўе дасягае ўзроўню 40% працаздольнага насельніцтва. У краіне існуюць распрацаваныя радовішчы дыямэнтаў.
Сўазілэнд экспартуе ў асноўным цукар, мяса, дрэва, дыямэнты, каменны вугаль.
Дэмаграфія
Насельніцтва Эсўатыні складаецца з сўазі, і невялікай колькасьці зулусаў, эўрапейцаў і мазамбікцаў. Афіцыйнымі мовамі зьяўляюцца сўазі і ангельская. Асноўная рэлігія — гэта хрысьціянства, якое вызнаецца ў спалучэньні зь мясцовымі верамі. Існуць невялікія абшчыны мусульманаў.
У Эсўатыні самая маленькая працягласьць жыцьця ў сьвеце — 34,1 году.
Адукацыя і культура
У краіне дзейнічае адзін з каледжаў міжнароднай супольнасьці — Паўднёваафрыканскі.
Вонкавыя спасылкі
Эсўатыні — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў