Буйнічы: розьніца паміж вэрсіямі
д (GR) File renamed: File:Bujničy. Буйнічы (XX) .jpg → File:Bujničy. Буйнічы (1930-49).jpg name unfication by uploader |
д афармленьне |
||
Радок 46: | Радок 46: | ||
|Пазыцыя подпісу на мапе = |
|Пазыцыя подпісу на мапе = |
||
|Водступ подпісу на мапе = |
|Водступ подпісу на мапе = |
||
|Commons = Category:Bujničy |
|||
|Сайт = |
|Сайт = |
||
}} |
}} |
||
'''Бу́йнічы'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Магілёўская вобласьць}}</ref> — вёска і паўднёвае [[прадмесьце]] [[Магілёў|Магілёва]], на правым беразе [[Дняпро|Дняпра]]. Цэнтар [[Буйніцкі сельсавет|Буйніцкага сельсавету]] [[Магілёўскі раён|Магілёўскага раёну]]. Насельніцтва на |
'''Бу́йнічы'''<ref>{{Літаратура/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Магілёўская вобласьць}} С. 242</ref> — вёска і паўднёвае [[прадмесьце]] [[Магілёў|Магілёва]], на правым беразе [[Дняпро|Дняпра]]. Цэнтар [[Буйніцкі сельсавет|Буйніцкага сельсавету]] [[Магілёўскі раён|Магілёўскага раёну]]. Насельніцтва на 2010 год — 1596 чалавек. Знаходзяцца за 3 км на поўдзень ад [[Магілёў|Магілёва]], за 2 км ад чыгуначнай станцыі Буйнічы (лінія [[Магілёў]] — [[Жлобін]]), на аўтамагістралі [[Магілёў]] — [[Бабруйск]]. |
||
Буйнічы — даўняе мястэчка [[Аршанскі павет|гістарычнай Аршаншчыны]] (частка [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебшчыны]]), адзін з рэлігійных цэнтраў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. |
Буйнічы — даўняе мястэчка [[Аршанскі павет|гістарычнай Аршаншчыны]] (частка [[Віцебскае ваяводзтва|Віцебшчыны]]), адзін з рэлігійных цэнтраў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. |
||
Радок 56: | Радок 55: | ||
=== Вялікае Княства Літоўскае === |
=== Вялікае Княства Літоўскае === |
||
Упершыню Буйнічы ўпамінаюцца ў XV |
Упершыню Буйнічы ўпамінаюцца ў XV стагодзьдзі як цэнтар буйнога ўладаньня, што належала князям [[Фёдар Талочкавіч-Буйніцкі|Фёдару]] і [[Леў Талочкавіч-Буйніцкі|Льву]] Талочкавічам-Буйніцкім<ref name="Памяць">{{Літаратура/Памяць/Магілёўскі раён|к}}</ref>. У пачатку XVI ст. [[маёнтак]] знаходзіўся ў валоданьні [[Кіева-Пячэрская лаўра|Кіева-Пячорскага манастыра]]. У сьнежні 1595 году Буйніцкае поле стала месцам пераможнае [[Буйніцкая бітва|бітвы]] войска Вялікага Княства Літоўскага на чале з старостам рэчыцкім М. Буйвідам над [[казакі|казакамі]] на чале зь [[Севярын Налівайка|Севярынам Налівайкам]]<ref name="vkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 354.</ref>. |
||
У XVII—XVIII стагодзьдзях Буйнічы былі прыватнаўласьніцкім [[мястэчка]]м у [[Аршанскі павет|Аршанскім павеце]], якое належала Саламярэцкім, [[Статкевічы|Статкевічам]], князю і старосту [[Жамойць|жамойцкаму]] А. Г. Палубінскаму, князям [[Сапегі|Сапегам]]<ref name="Памяць"/>. З 1633 году на поўдзень ад паселішча існаваў [[Буйніцкі манастыр Святога Духа|манастыр Святога Духа]], які заснавалі [[Багдан Статкевіч]] і яго жонка [[Алена Саламярэцкая]]. За падтрымку вялікага князя [[Ян Казімер|Яна І Казімера Вазы]] ў абарончай [[Вайна Расеі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|вайне супраць Маскоўскай дзяржавы]] 1654—1667 гадоў буйніцкія манахі атрымалі прывілей на [[млын]]<ref name="vkl"/>. Пры манастыры дзейнічала друкарня<ref>Jaroszewicz-Pieresławcew Z. [http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bha/11-1-2/16.htm Druki cyrylickie z oficyn Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI—XVIII wieku (пераклад Ігара Клімава)] // [[Беларускі Гістарычны Агляд]]. Том 11 Сшытак 1—2 (20—21) сьнежань 2004 г.</ref>. |
У XVII—XVIII стагодзьдзях Буйнічы былі прыватнаўласьніцкім [[мястэчка]]м у [[Аршанскі павет|Аршанскім павеце]], якое належала Саламярэцкім, [[Статкевічы|Статкевічам]], князю і старосту [[Жамойць|жамойцкаму]] А. Г. Палубінскаму, князям [[Сапегі|Сапегам]]<ref name="Памяць"/>. З 1633 году на поўдзень ад паселішча існаваў [[Буйніцкі манастыр Святога Духа|манастыр Святога Духа]], які заснавалі [[Багдан Статкевіч]] і яго жонка [[Алена Саламярэцкая]]. За падтрымку вялікага князя [[Ян Казімер|Яна І Казімера Вазы]] ў абарончай [[Вайна Расеі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|вайне супраць Маскоўскай дзяржавы]] 1654—1667 гадоў буйніцкія манахі атрымалі прывілей на [[млын]]<ref name="vkl"/>. Пры манастыры дзейнічала друкарня<ref>Jaroszewicz-Pieresławcew Z. [http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bha/11-1-2/16.htm Druki cyrylickie z oficyn Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI—XVIII wieku (пераклад Ігара Клімава)] // [[Беларускі Гістарычны Агляд]]. Том 11 Сшытак 1—2 (20—21) сьнежань 2004 г.</ref>. |
||
Радок 72: | Радок 71: | ||
На 1970 год у Буйнічах было 272 двары, на 1995 год — 309, на 2007 год — 468. 17 ліпеня 2006 году сельсавет, у які ўваходзіць вёска, перайменавалі зь Цішоўскага ў [[Буйніцкі сельсавет|Буйніцкі]], а цэнтар сельсавету перанесьлі зь вёскі [[Цішоўка|Цішоўкі]] ў Буйнічы<ref>[http://www.pravo.by/pdf/2006-140/2006-140(003-066).pdf «О переименовании сельсовета». Решение Могилевского областного Совета депутатов от 17 июля 2006 г. № 18-12]{{Ref-ru}}</ref>. 28 сьнежня 2010 году ліквідаваная станцыя [[Буйнічы (станцыя)|Буйнічы]], а яе тэрыторыя ўвайшла ў склад вёскі Буйнічы<ref>[http://www.pravo.by/pdf/2011-50/2011_50_9_40567.pdf «Об упразднении сельского населенного пункта станция Буйничи и преобразовании деревень Могилевского района в агрогородки». Решение Могилевского районного Совета депутатов от 28.12.2010 г. № 7-18]{{Ref-ru}}</ref>. |
На 1970 год у Буйнічах было 272 двары, на 1995 год — 309, на 2007 год — 468. 17 ліпеня 2006 году сельсавет, у які ўваходзіць вёска, перайменавалі зь Цішоўскага ў [[Буйніцкі сельсавет|Буйніцкі]], а цэнтар сельсавету перанесьлі зь вёскі [[Цішоўка|Цішоўкі]] ў Буйнічы<ref>[http://www.pravo.by/pdf/2006-140/2006-140(003-066).pdf «О переименовании сельсовета». Решение Могилевского областного Совета депутатов от 17 июля 2006 г. № 18-12]{{Ref-ru}}</ref>. 28 сьнежня 2010 году ліквідаваная станцыя [[Буйнічы (станцыя)|Буйнічы]], а яе тэрыторыя ўвайшла ў склад вёскі Буйнічы<ref>[http://www.pravo.by/pdf/2011-50/2011_50_9_40567.pdf «Об упразднении сельского населенного пункта станция Буйничи и преобразовании деревень Могилевского района в агрогородки». Решение Могилевского районного Совета депутатов от 28.12.2010 г. № 7-18]{{Ref-ru}}</ref>. |
||
<gallery widths=150 heights=150 caption="Мястэчка на старых здымках" class="center"> |
|||
Bujničy. Буйнічы (1905) (2).jpg|Манастыр, 1905 г. |
Bujničy. Буйнічы (1905) (2).jpg|Манастыр, 1905 г. |
||
Bujničy. Буйнічы (1905) (3).jpg|Манастыр. Паштоўка, да 1918 г. |
Bujničy. Буйнічы (1905) (3).jpg|Манастыр. Паштоўка, да 1918 г. |
||
Bujničy. Буйнічы (1905).jpg|Бяленьне воску пад сонцам на эпархіяльным сьвечачным заводзе, 1905 г. |
Bujničy. Буйнічы (1905).jpg|Бяленьне воску пад сонцам на эпархіяльным сьвечачным заводзе, 1905 г. |
||
Bujničy. Буйнічы (1930-49).jpg|Царква Раства Багародзіцы за савецкім часам |
Bujničy. Буйнічы (1930-49).jpg|Царква Раства Багародзіцы за савецкім часам |
||
</gallery |
</gallery> |
||
== Насельніцтва == |
== Насельніцтва == |
||
Радок 83: | Радок 82: | ||
=== Дэмаграфія === |
=== Дэмаграфія === |
||
* '''XIX стагодзьдзе''': 1880 год — 356 чал., зь іх 115 юдэяў<ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.1/269 269].</ref>; 1897 год — 450 чал. у ''мястэчку Буйнічах'', 34 чал. у ''маёнтку Буйнічах'' і 117 чал. у ''манастыры Буйнічах'' |
* '''XIX стагодзьдзе''': 1880 год — 356 чал., зь іх 115 юдэяў<ref>{{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-1к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.1/269 269].</ref>; 1897 год — 450 чал. у ''мястэчку Буйнічах'', 34 чал. у ''маёнтку Буйнічах'' і 117 чал. у ''манастыры Буйнічах'' |
||
* '''XX стагодзьдзе''': 1909 год — 427 чал. у ''мястэчку Буйнічах'', 6 чал. у ''маёнтку Буйнічах''<ref>{{Літаратура/ |
* '''XX стагодзьдзе''': 1909 год — 427 чал. у ''мястэчку Буйнічах'', 6 чал. у ''маёнтку Буйнічах''<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|6-2к}} С. 467.</ref>; 1940 год — 765 чал.; 1970 год — 881 чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|11к}} С. 323.</ref>; 1990 год — 910 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|6-2к}} С. 468.</ref>; 1995 год — 910 чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|11к}} С. 322.</ref>; 1999 год — 1209 чал. |
||
* '''XXI стагодзьдзе''': 2007 год — 1538 чал.<ref>{{Літаратура/ |
* '''XXI стагодзьдзе''': 2007 год — 1538 чал.<ref>{{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|6-2к}} С. 466.</ref>; 2010 год — 1596 чал. |
||
=== Інфраструктура === |
=== Інфраструктура === |
||
Радок 94: | Радок 93: | ||
У 1995 годзе адкрыўся ''мэмарыяльны комплекс'' «Буйніцкае поле», архітэктарамі якога зьяўляюцца Ўладзімер Чапенка і Алег Бараноўскі. Былі пабудаваныя чырвоная [[капліца]] вышынёй у 27 мэтраў, а недалёка ад яе возера «Сьлёз». Праз кожныя паўгадзіны ў капліцы гучыць музычная кампазыцыя, прысьвечаная ўдзельнікам абароны Магілёва. Дэпартамэнт па ахове гісторыка-культурнай спадчыны [[Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь|Міністэрства культуры]] ў 2002 годзе прысвоіў Мэмарыяльнаму комплексу статус гісторыка-культурнай каштоўнасьці трэцяй катэгорыі. |
У 1995 годзе адкрыўся ''мэмарыяльны комплекс'' «Буйніцкае поле», архітэктарамі якога зьяўляюцца Ўладзімер Чапенка і Алег Бараноўскі. Былі пабудаваныя чырвоная [[капліца]] вышынёй у 27 мэтраў, а недалёка ад яе возера «Сьлёз». Праз кожныя паўгадзіны ў капліцы гучыць музычная кампазыцыя, прысьвечаная ўдзельнікам абароны Магілёва. Дэпартамэнт па ахове гісторыка-культурнай спадчыны [[Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь|Міністэрства культуры]] ў 2002 годзе прысвоіў Мэмарыяльнаму комплексу статус гісторыка-культурнай каштоўнасьці трэцяй катэгорыі. |
||
Паводле задумы кіраўніка Магілёва [[Віктар Шорыкаў|Віктара Шорыкава]], 2 лістапада 2004 году ў капліцы адбылося адкрыцьцё маятніка [[Жан Фуко|Фуко]] (найвышэйшы ў Беларусі, у гонар францускага фізыка, які давёў факт вярчэньня Зямлі вакол сваёй восі). Яго распрацоўнікам выступіў дацэнт Беларуска-расейскага ўнівэрсытэту А. Ляпін, а вытворцам — інжынэр завода «Тэхнапрыбор» А. Нікалаеў. Маятнік уяўляе зь сябе шаснаццацікіляграмовы шар зь нержавеючай сталі ды алюміневы цыфэрблят на вышыні 14 мэтраў. Амплітуда яго ваганьняў 1 м, пэрыяд ваганьняў 7 сэкундаў. Маятнік вядзе адлік часу<ref>[http://www.mlib.basnet.by/kray/Culture/r16p7.html Мемарыяльныя комплексы, манументы, помнікі архітэктуры (Магілёўскага раёна)] // Сайт Магілеўскай абласной бібліятэкі. Дата доступу: |
Паводле задумы кіраўніка Магілёва [[Віктар Шорыкаў|Віктара Шорыкава]], 2 лістапада 2004 году ў капліцы адбылося адкрыцьцё маятніка [[Жан Фуко|Фуко]] (найвышэйшы ў Беларусі, у гонар францускага фізыка, які давёў факт вярчэньня Зямлі вакол сваёй восі). Яго распрацоўнікам выступіў дацэнт Беларуска-расейскага ўнівэрсытэту А. Ляпін, а вытворцам — інжынэр завода «Тэхнапрыбор» А. Нікалаеў. Маятнік уяўляе зь сябе шаснаццацікіляграмовы шар зь нержавеючай сталі ды алюміневы цыфэрблят на вышыні 14 мэтраў. Амплітуда яго ваганьняў 1 м, пэрыяд ваганьняў 7 сэкундаў. Маятнік вядзе адлік часу<ref>[http://www.mlib.basnet.by/kray/Culture/r16p7.html Мемарыяльныя комплексы, манументы, помнікі архітэктуры (Магілёўскага раёна)] // Сайт Магілеўскай абласной бібліятэкі. Дата доступу: 22 траўня 2009</ref>. |
||
У 2006 годзе пры каледжы заснавалі ''заасад'', на 75 [[гектар]]ах якога разводзяць [[дзік]]оў, [[зубр]]оў, плямістых і паўночных [[алень|аленяў]]<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Ілона Іванова|Іванова І.]]|загаловак=У Новы год з Магілёва — на паўночных аленях|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=26087|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=31 сьнежня 2008|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2008-12-31 245 (26358)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/26076/31sne-7.pdf 7]|issn=1990-763x}}</ref>. У вальерах трымаюць [[барсук]]оў, [[воўк|ваўкоў]], [[касуля]]ў, [[Звычайная лісіца|лісаў]], [[Лось|ласёў]], мядзьведзяў, пясцоў, [[тыгр]]аў і [[янот]]аў, а таксама шэраг відаў птушак. Заасаду таксама належаць 2 дзясяткі [[канкур]]ных коней<ref>{{Артыкул|аўтар=Іванова І.|загаловак=Навыперадкі з мядзведзіцай|спасылка=http://old2.zviazda.by/second.html?r=40&p=36&archiv=21072006|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=21 ліпеня 2006|нумар=161 (25750)|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref>. У 2011 годзе заасад прыняў звыш 200 тыс. наведнікаў з 15 краінаў і меў звыш 200 жывёлаў<ref>{{Артыкул|аўтар=Іванова І.|загаловак=Ціхі прыстанак для турыстаў|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=94249|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=6 сакавіка 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-03-06 44 (27159)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/94255/6sak-3.indd.pdf 3]|issn=1990-763x}}</ref>. |
У 2006 годзе пры каледжы заснавалі ''заасад'', на 75 [[гектар]]ах якога разводзяць [[дзік]]оў, [[зубр]]оў, плямістых і паўночных [[алень|аленяў]]<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Ілона Іванова|Іванова І.]]|загаловак=У Новы год з Магілёва — на паўночных аленях|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=26087|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=31 сьнежня 2008|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2008-12-31 245 (26358)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/26076/31sne-7.pdf 7]|issn=1990-763x}}</ref>. У вальерах трымаюць [[барсук]]оў, [[воўк|ваўкоў]], [[касуля]]ў, [[Звычайная лісіца|лісаў]], [[Лось|ласёў]], мядзьведзяў, пясцоў, [[тыгр]]аў і [[янот]]аў, а таксама шэраг відаў птушак. Заасаду таксама належаць 2 дзясяткі [[канкур]]ных коней<ref>{{Артыкул|аўтар=Іванова І.|загаловак=Навыперадкі з мядзведзіцай|спасылка=http://old2.zviazda.by/second.html?r=40&p=36&archiv=21072006|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=21 ліпеня 2006|нумар=161 (25750)|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref>. У 2011 годзе заасад прыняў звыш 200 тыс. наведнікаў з 15 краінаў і меў звыш 200 жывёлаў<ref>{{Артыкул|аўтар=Іванова І.|загаловак=Ціхі прыстанак для турыстаў|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=94249|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=6 сакавіка 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-03-06 44 (27159)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/94255/6sak-3.indd.pdf 3]|issn=1990-763x}}</ref>. |
||
=== Славутасьці === |
|||
=== Выдатныя мясьціны === |
|||
На паўднёвай ускраіне Буйнічаў захавалася стаянка эпохі [[мэзаліт]]у (8—5 тысячагодзьдзі да н. э.), ува [[урочышча|ўрочышчы]] Благадаці — гарадзішча раньняга [[Жалезны век|жалезнага веку]]. |
На паўднёвай ускраіне Буйнічаў захавалася стаянка эпохі [[мэзаліт]]у (8—5 тысячагодзьдзі да н. э.), ува [[урочышча|ўрочышчы]] Благадаці — гарадзішча раньняга [[Жалезны век|жалезнага веку]]. |
||
Радок 106: | Радок 105: | ||
== Крыніцы == |
== Крыніцы == |
||
{{Крыніцы| |
{{Крыніцы|2}} |
||
== Літаратура == |
== Літаратура == |
||
* {{Літаратура/БелЭн|11}} |
* {{Літаратура/БелЭн|11}} |
||
* {{Літаратура/ |
* {{Літаратура/Гарады і вёскі Беларусі|6-2}} |
||
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-1}} |
* {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|15-1}} |
||
== Вонкавыя спасылкі == |
== Вонкавыя спасылкі == |
||
{{Commons |
{{Commons}} |
||
* [http://www.radzima.org/be/miesca/buynichy.html мяст. Буйнічы], [[Radzima.org]] |
* [http://www.radzima.org/be/miesca/buynichy.html мяст. Буйнічы], [[Radzima.org]] |
||
* [http://agrocollege.by/ Агралесатэхнічны каледж імя Кірылы Арлоўскага]{{ref-ru}} |
* [http://agrocollege.by/ Агралесатэхнічны каледж імя Кірылы Арлоўскага]{{ref-ru}} |
||
Радок 130: | Радок 129: | ||
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Магілёўскага раёну]] |
[[Катэгорыя:Населеныя пункты Магілёўскага раёну]] |
||
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XV стагодзьдзі]] |
[[Катэгорыя:Населеныя пункты, згаданыя ў XV стагодзьдзі]] |
||
[[Катэгорыя:Аграгарадкі Беларусі]] |
Вэрсія ад 13:12, 8 сьнежня 2018
Буйнічы | |
трансьліт. Bujničy | |
Буйніцкае поле | |
Краіна: | Беларусь |
Вобласьць: | Магілёўская |
Раён: | Магілёўскі |
Сельсавет: | Буйніцкі |
Насельніцтва: | 1596 чал. (2010) |
Часавы пас: | UTC+3 |
Тэлефонны код: | +375 222 |
Паштовы індэкс: | 213134 |
СААТА: | 7244860011 |
Нумарны знак: | 6 |
Геаграфічныя каардынаты: | 53°51′15.77″ пн. ш. 30°15′59.00″ у. д. / 53.8543806° пн. ш. 30.2663889° у. д.Каардынаты: 53°51′15.77″ пн. ш. 30°15′59.00″ у. д. / 53.8543806° пн. ш. 30.2663889° у. д. |
± Буйнічы | |
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы |
Бу́йнічы[1] — вёска і паўднёвае прадмесьце Магілёва, на правым беразе Дняпра. Цэнтар Буйніцкага сельсавету Магілёўскага раёну. Насельніцтва на 2010 год — 1596 чалавек. Знаходзяцца за 3 км на поўдзень ад Магілёва, за 2 км ад чыгуначнай станцыі Буйнічы (лінія Магілёў — Жлобін), на аўтамагістралі Магілёў — Бабруйск.
Буйнічы — даўняе мястэчка гістарычнай Аршаншчыны (частка Віцебшчыны), адзін з рэлігійных цэнтраў Вялікага Княства Літоўскага.
Гісторыя
Вялікае Княства Літоўскае
Упершыню Буйнічы ўпамінаюцца ў XV стагодзьдзі як цэнтар буйнога ўладаньня, што належала князям Фёдару і Льву Талочкавічам-Буйніцкім[2]. У пачатку XVI ст. маёнтак знаходзіўся ў валоданьні Кіева-Пячорскага манастыра. У сьнежні 1595 году Буйніцкае поле стала месцам пераможнае бітвы войска Вялікага Княства Літоўскага на чале з старостам рэчыцкім М. Буйвідам над казакамі на чале зь Севярынам Налівайкам[3].
У XVII—XVIII стагодзьдзях Буйнічы былі прыватнаўласьніцкім мястэчкам у Аршанскім павеце, якое належала Саламярэцкім, Статкевічам, князю і старосту жамойцкаму А. Г. Палубінскаму, князям Сапегам[2]. З 1633 году на поўдзень ад паселішча існаваў манастыр Святога Духа, які заснавалі Багдан Статкевіч і яго жонка Алена Саламярэцкая. За падтрымку вялікага князя Яна І Казімера Вазы ў абарончай вайне супраць Маскоўскай дзяржавы 1654—1667 гадоў буйніцкія манахі атрымалі прывілей на млын[3]. Пры манастыры дзейнічала друкарня[4].
У час Вялікай Паўночнай вайны ў ліпені 1708 году каля Буйнічаў месьціўся лягер швэдзкага войска на чале з Карлам ХІІ (г. зв. Карлава даліна). Швэдзкія жаўнеры абрабавалі манастыр, аднак пазьней на загад швэдзкага караля іконы былі вернуты ў пусты манастыр, а два швэдзкія жаўнеры — павешаны[5]. Побач зь мястэчкам існаваў фальварак, які здаваўся ў арэнду. На 1758 год — 35 двароў, уваходзілі ў склад Быхаўскага графства.
Пад уладай Расейскай імпэрыі
У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год) Буйнічы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Магілёўскім павеце Магілёўскай губэрні. Расейская імпэратрыца Кацярына II канфіскавала маёнтак у Сапегаў і перадала яго беларускаму намесьніку генэрал-аншэфу П. Б. Пасеку. У 1878 годзе фальварак набыў зямянін М. Марачэўскі. Апошняй уладальніцай маёнтку ў пачатку XX ст. была Г. К. Радкевіч[2].
На 1880 год у Буйнічах было 64 двары, дзейнічалі 2 царквы, працавалі жаночая вучэльня пры манастыры і юдэйская малітоўная школа. Таксама існаваў аднайменны фальварак. У 1896 годзе ў Буйнічах адкрылася царкоўнапрыходзкая школа. Паводле вынікаў перапісу (1897), у мястэчку быў 81 двор, у маёнтку — 5 двароў, працавалі завод сушкі садавіны і гародніны, у жаночым манастыры — 21 двор, дзейнічалі царква і капліца, працаваў сьвечачны завод. На 1909 год у мястэчку Буйнічах быў 81 двор, дзейнічала царква, працавалі царкоўнапрыходзкая і юдэйская малітоўная школы, скарбовая вінная крама, у аднайменным маёнтку — 2 двары.
Найноўшы час
25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Буйнічы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 годзе Буйнічы вярнулі БССР. У 1933 годзе вёска атрымала электрычнае сьвятло. На 1940 год — 141 двор. У Другую сусьветную вайну Буйніцкае поле сталася месцам бітвы ў 1941 годзе.
На 1970 год у Буйнічах было 272 двары, на 1995 год — 309, на 2007 год — 468. 17 ліпеня 2006 году сельсавет, у які ўваходзіць вёска, перайменавалі зь Цішоўскага ў Буйніцкі, а цэнтар сельсавету перанесьлі зь вёскі Цішоўкі ў Буйнічы[6]. 28 сьнежня 2010 году ліквідаваная станцыя Буйнічы, а яе тэрыторыя ўвайшла ў склад вёскі Буйнічы[7].
-
Манастыр, 1905 г.
-
Манастыр. Паштоўка, да 1918 г.
-
Бяленьне воску пад сонцам на эпархіяльным сьвечачным заводзе, 1905 г.
-
Царква Раства Багародзіцы за савецкім часам
Насельніцтва
Дэмаграфія
- XIX стагодзьдзе: 1880 год — 356 чал., зь іх 115 юдэяў[8]; 1897 год — 450 чал. у мястэчку Буйнічах, 34 чал. у маёнтку Буйнічах і 117 чал. у манастыры Буйнічах
- XX стагодзьдзе: 1909 год — 427 чал. у мястэчку Буйнічах, 6 чал. у маёнтку Буйнічах[9]; 1940 год — 765 чал.; 1970 год — 881 чал.[10]; 1990 год — 910 чал.[11]; 1995 год — 910 чал.[12]; 1999 год — 1209 чал.
- XXI стагодзьдзе: 2007 год — 1538 чал.[13]; 2010 год — 1596 чал.
Інфраструктура
У Буйнічах працуюць Дом культуры і бібліятэка, сярэдняя і музычная школы, агралесатэхнічны каледж (1944—1998 гады — вучэльня) імя Кірылы Арлоўскага, пошта. Каледжу належыць 860 га зямлі, зь якіх 80 га адведзеныя пад заасад.
Турыстычная інфармацыя
Інфраструктура
У 1995 годзе адкрыўся мэмарыяльны комплекс «Буйніцкае поле», архітэктарамі якога зьяўляюцца Ўладзімер Чапенка і Алег Бараноўскі. Былі пабудаваныя чырвоная капліца вышынёй у 27 мэтраў, а недалёка ад яе возера «Сьлёз». Праз кожныя паўгадзіны ў капліцы гучыць музычная кампазыцыя, прысьвечаная ўдзельнікам абароны Магілёва. Дэпартамэнт па ахове гісторыка-культурнай спадчыны Міністэрства культуры ў 2002 годзе прысвоіў Мэмарыяльнаму комплексу статус гісторыка-культурнай каштоўнасьці трэцяй катэгорыі.
Паводле задумы кіраўніка Магілёва Віктара Шорыкава, 2 лістапада 2004 году ў капліцы адбылося адкрыцьцё маятніка Фуко (найвышэйшы ў Беларусі, у гонар францускага фізыка, які давёў факт вярчэньня Зямлі вакол сваёй восі). Яго распрацоўнікам выступіў дацэнт Беларуска-расейскага ўнівэрсытэту А. Ляпін, а вытворцам — інжынэр завода «Тэхнапрыбор» А. Нікалаеў. Маятнік уяўляе зь сябе шаснаццацікіляграмовы шар зь нержавеючай сталі ды алюміневы цыфэрблят на вышыні 14 мэтраў. Амплітуда яго ваганьняў 1 м, пэрыяд ваганьняў 7 сэкундаў. Маятнік вядзе адлік часу[14].
У 2006 годзе пры каледжы заснавалі заасад, на 75 гектарах якога разводзяць дзікоў, зуброў, плямістых і паўночных аленяў[15]. У вальерах трымаюць барсукоў, ваўкоў, касуляў, лісаў, ласёў, мядзьведзяў, пясцоў, тыграў і янотаў, а таксама шэраг відаў птушак. Заасаду таксама належаць 2 дзясяткі канкурных коней[16]. У 2011 годзе заасад прыняў звыш 200 тыс. наведнікаў з 15 краінаў і меў звыш 200 жывёлаў[17].
Славутасьці
На паўднёвай ускраіне Буйнічаў захавалася стаянка эпохі мэзаліту (8—5 тысячагодзьдзі да н. э.), ува ўрочышчы Благадаці — гарадзішча раньняга жалезнага веку.
Страчаная спадчына
- Манастыр Сьвятога Духа (1633—1918)
- Царква Раства Багародзіцы (XIX ст.)
Крыніцы
- ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. Лемцюговай. — Менск: Тэхналогія, 2007. — 406 с. ISBN 978-985-458-159-0. (djvu). С. 242
- ^ а б в Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Магілёўскага р-на / Уклад. У. Ф. Агурцоў, М. П. Хобатаў. — Мн.: Полымя, 1996.
- ^ а б ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 354.
- ^ Jaroszewicz-Pieresławcew Z. Druki cyrylickie z oficyn Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI—XVIII wieku (пераклад Ігара Клімава) // Беларускі Гістарычны Агляд. Том 11 Сшытак 1—2 (20—21) сьнежань 2004 г.
- ^ Агеев А.Г., Климуть Я.И., Пушкин И.А. Перекрёстки Могилёвской истории. — Минск: Туринфо, 2004. — С. 48—49. — ISBN 985900124–3
- ^ «О переименовании сельсовета». Решение Могилевского областного Совета депутатов от 17 июля 2006 г. № 18-12 (рас.)
- ^ «Об упразднении сельского населенного пункта станция Буйничи и преобразовании деревень Могилевского района в агрогородки». Решение Могилевского районного Совета депутатов от 28.12.2010 г. № 7-18 (рас.)
- ^ Słownik geograficzny... T. XV, cz. 1. — Warszawa, 1900. S. 269.
- ^ Гарады і вёскі Беларусі. Энцыкл. Т. 6. Кн. 2. — Менск, 2009. С. 467.
- ^ БЭ. — Мн.: 2000 Т. 11. С. 323.
- ^ Гарады і вёскі Беларусі. Энцыкл. Т. 6. Кн. 2. — Менск, 2009. С. 468.
- ^ БЭ. — Мн.: 2000 Т. 11. С. 322.
- ^ Гарады і вёскі Беларусі. Энцыкл. Т. 6. Кн. 2. — Менск, 2009. С. 466.
- ^ Мемарыяльныя комплексы, манументы, помнікі архітэктуры (Магілёўскага раёна) // Сайт Магілеўскай абласной бібліятэкі. Дата доступу: 22 траўня 2009
- ^ Іванова І. У Новы год з Магілёва — на паўночных аленях // Зьвязда : газэта. — 31 сьнежня 2008. — № 245 (26358). — С. 7. — ISSN 1990-763x.
- ^ Іванова І. Навыперадкі з мядзведзіцай // Зьвязда : газэта. — 21 ліпеня 2006. — № 161 (25750). — ISSN 1990-763x.
- ^ Іванова І. Ціхі прыстанак для турыстаў // Зьвязда : газэта. — 6 сакавіка 2012. — № 44 (27159). — С. 3. — ISSN 1990-763x.
Літаратура
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2000. — Т. 11: Мугір — Паліклініка. — 560 с. — ISBN 985-11-0188-5
- Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 6, кн. 2. Магілёўская вобласць / рэдкал.: Т.У. Бялова (дырэктар) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2009. — 592 с. ISBN 978-985-11-0440-2.
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XV, cz. 1: Abablewo — Januszowo. — Warszawa, 1900.
Вонкавыя спасылкі
Буйнічы — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- мяст. Буйнічы, Radzima.org
- Агралесатэхнічны каледж імя Кірылы Арлоўскага (рас.)
- Здымкі на Globus.tut.by
|