Літаратура: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Вэрсія ад 10:19, 1 верасьня 2018

Літарату́ра (па-лацінску: litteratura, што значыць напісанае) — творы пісьменства, сукупнасьць пісьмовых і друкаваных тэкстаў, адзін з асноўных відаў мастацтва. Слова літаратура літаральна азначае «знаёмства зь літарамі». Літаратура паводле асноўнай клясыфікацыі падзяляецца на паэзію й прозу. У шырокім сэнсе панятак уключае ў сябе ўсе пісьмовыя тэксты, аднак паводле розных крытэраў панятак може не ахопліваць усе тэксты, напрыклад, па прычыне слабога альбо няспраўнага стылю, выкарыстаньня слэнгу, дрэннай характарыстыцы й павярхоўнай альбо надуманай будовы. Некаторыя крытыкі выключаюць з панятка «літаратура» жанры, як то раман, злачыннасьць і таямніца, навуковая фантастыка, жахі й фэнтэзі. Поп-песьні, тэхнічна зьяўляючыся пісьмовым тэкстам, таксама маюць спрэчны статус. 3 XVIII стагодзьдзя тэрмін літаратура замацаваўся за прыгожым пісьменствам — відам мастацтва, дзе вобразнасць ствараецца з дапамогаю слова.

Літаратура можа быць клясыфікавана ў адпаведнасці з гістарычнасьцю, то бок вынікам ліататуры могуць быць мастацкі твор ці гістарычны твор, а таксама паводле формы, як то паэзія ці проза. Творы таксама могуць мець свае формы, як то аповесьць, апавяданьне, раман і гэтак далей. Літаратурныя працы часьцяком таксама клясыфікуюцца ў адпаведнасьці з гістарычнымі пэрыядамі або пэўнымі эстэтычнымі асаблівасьцямі ці жанрамі.

Формы

Паэзія

Асноўны артыкул: Паэзія

Каліграма Гіёма Апалінэра. Яна ўяўляе сабой тып верша, у якім напісаныя словы разьмешчаны такім чынам, каб стварыць візуальны вобраз.

Паэзія ёсьць формай літаратурнага мастацтва, якая выкарыстоўвае эстэтычныя й рытмічныя ўласьцівасьці мовы. Паэзія традыцыйна адрозьніваецца ад прозы тым, што звычайна падаецца ў вершах. У той час як проза абапіраецца на сказы, паэзія базуецца на вершаваных радках. Сынтакс прозы дыктуецца сэнсам, тады як паэзія абапіраецца на паэтычны рытм, памер і рыфму, але не заўсёды^[1]. Раней паэзія звычайна разумелася як нешта ўсталяванае ў паэтычных рытмах, аднак на сёньня вызначэньнем паэзіі ёсьць любы від суб’екта, які зьяўляецца рытмічным або выкананы ў вершаванай форме. Як форма літаратуры паэзія можа папярэднічаць пісьменству, бо раньнія працы складаліся і падтрымліваліся вуснай традыцыяй^[2], такім чынам, паэзія зьяўляецца адной з самых раньніх формаў літаратуры.

Проза

Асноўны артыкул: Проза

Проза зьяўляецца формай літаратуры, якая вызначаецца ўжываньнем звычайнага сынтакса й натуральнай прамовай замест рытмічных структураў. Проза вымяраецца ў сказах, чым адрозьніваецца ад паэзіі^[1]^[3]. Паводле гістарычнаму разьвіцьцю прозы, Рычард Граф адзначае, што згодна з апошнімі дасьледваньнямі падкрэсліваецца той факт, што фармальная проза атрымала параўнальна позьняе разьвіцьцё й часьцяком асацыюецца з клясычным пэрыядам гісторыі Старажытнае Грэцыі^[4].

Клясыфікацыі літаратуры

Паводле зьместу:

мастацкая
інфармацыйна-даведачная
навукова-тэхнічная

Паводле прызначэньня:

навучальная
тэхнічная
публіцыстычная і інш.

Крыніцы

^ ^а ^б Preminger, Alex; et al. (1993). «The New Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics». US: Princeton University Press. — С. 938. — ISBN 0-691-02123-6.
^ Finnegan, Ruth H. (1977). «Oral poetry: its nature, significance, and social context». Indiana University Press. — С. 66.
^ Alison Booth; Kelly J. Mays. «Glossary: P». LitWeb, the Norton Introduction to Literature Studyspace.
^ Graff, Richard (2005). «Prose versus Poetry in Early Greek Theories of Style». Rhetorica: A Journal of the History of Rhetoric. 23 (4): 303–335. doi:10.1525/rh.2005.23.4.303.

Вонкавыя спасылкі

Літаратура — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Літаратура.org — мастацкія тэксты й пераклады на беларускай мове
Літэратура на Open Encyclopedia Project
Ангельскі літэратурны форум

[Preminger-1] а ^б Preminger, Alex; et al. (1993). «The New Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics». US: Princeton University Press. — С. 938. — ISBN 0-691-02123-6.

[2] Finnegan, Ruth H. (1977). «Oral poetry: its nature, significance, and social context». Indiana University Press. — С. 66.

[3] Alison Booth; Kelly J. Mays. «Glossary: P». LitWeb, the Norton Introduction to Literature Studyspace.

[4] Graff, Richard (2005). «Prose versus Poetry in Early Greek Theories of Style». Rhetorica: A Journal of the History of Rhetoric. 23 (4): 303–335. doi:10.1525/rh.2005.23.4.303.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
 [[Файл:Old book bindings.jpg|міні|250пкс|справа|Старыя кнігі на палічцы]]
 '''Літарату́ра''' ({{мова-la|litteratura}}, што значыць ''напісанае'') — творы [[пісьменства]], сукупнасьць пісьмовых і друкаваных тэкстаў, адзін з асноўных відаў [[мастацтва]]. Слова літаратура літаральна азначае «знаёмства зь літарамі». Літаратура паводле асноўнай клясыфікацыі падзяляецца на [[паэзія|паэзію]] й [[проза|прозу]]. У шырокім сэнсе панятак уключае ў сябе ўсе пісьмовыя тэксты, аднак паводле розных крытэраў панятак може не ахопліваць усе тэксты, напрыклад, па прычыне слабога альбо няспраўнага стылю, выкарыстаньня [[слэнг]]у, дрэннай характарыстыцы й павярхоўнай альбо надуманай будовы. Некаторыя крытыкі выключаюць з панятка «літаратура» жанры, як то [[раман]], злачыннасьць і таямніца, [[навуковая фантастыка]], жахі й [[фэнтэзі]]. Поп-песьні, тэхнічна зьяўляючыся пісьмовым тэкстам, таксама маюць спрэчны статус. 3 [[XVIII стагодзьдзе|XVIII стагодзьдзя]] тэрмін літаратура замацаваўся за прыгожым пісьменствам — відам мастацтва, дзе вобразнасць ствараецца з дапамогаю слова.
+Літаратура можа быць клясыфікавана ў адпаведнасці з гістарычнасьцю, то бок вынікам ліататуры могуць быць [[мастацкі твор]] ці гістарычны твор, а таксама паводле формы, як то паэзія ці проза. Творы таксама могуць мець свае формы, як то [[аповесьць]], [[апавяданьне]], [[раман]] і гэтак далей. Літаратурныя працы часьцяком таксама клясыфікуюцца ў адпаведнасьці з гістарычнымі пэрыядамі або пэўнымі эстэтычнымі асаблівасьцямі ці жанрамі.
+== Формы ==
+=== Паэзія ===
+{{Асноўны артыкул|Паэзія}}
+[[Файл:Calligramme.jpg|міні|[[Каліграма]] [[Гіём Апалінэр|Гіёма Апалінэра]]. Яна ўяўляе сабой тып верша, у якім напісаныя словы разьмешчаны такім чынам, каб стварыць візуальны вобраз.]]
+Паэзія ёсьць формай літаратурнага мастацтва, якая выкарыстоўвае эстэтычныя й рытмічныя ўласьцівасьці мовы. Паэзія традыцыйна адрозьніваецца ад прозы тым, што звычайна падаецца ў [[верш|вершах]]. У той час як проза абапіраецца на [[сказ]]ы, паэзія базуецца на вершаваных радках. Сынтакс прозы дыктуецца сэнсам, тады як паэзія абапіраецца на паэтычны рытм, памер і рыфму, але не заўсёды<ref name="Preminger">Preminger, Alex; et al. (1993). ''«The New Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics»''. US: Princeton University Press. — С. 938. — {{ISBN|0-691-02123-6}}.</ref>. Раней паэзія звычайна разумелася як нешта ўсталяванае ў паэтычных рытмах, аднак на сёньня вызначэньнем паэзіі ёсьць любы від суб’екта, які зьяўляецца рытмічным або выкананы ў вершаванай форме. Як форма літаратуры паэзія можа папярэднічаць [[пісьменства|пісьменству]], бо раньнія працы складаліся і падтрымліваліся вуснай традыцыяй<ref>Finnegan, Ruth H. (1977). ''«Oral poetry: its nature, significance, and social context»''. Indiana University Press. — С. 66.</ref>, такім чынам, паэзія зьяўляецца адной з самых раньніх формаў літаратуры.
+=== Проза ===
+{{Асноўны артыкул|Проза}}
+Проза зьяўляецца формай літаратуры, якая вызначаецца ўжываньнем звычайнага сынтакса й натуральнай прамовай замест рытмічных структураў. Проза вымяраецца ў сказах, чым адрозьніваецца ад паэзіі<ref name="Preminger"/><ref>Alison Booth; Kelly J. Mays. [http://www.wwnorton.com/college/english/litweb10/glossary/P.aspx ''«Glossary: P»'']. LitWeb, the Norton Introduction to Literature Studyspace.</ref>. Паводле гістарычнаму разьвіцьцю прозы, Рычард Граф адзначае, што згодна з апошнімі дасьледваньнямі падкрэсліваецца той факт, што фармальная проза атрымала параўнальна позьняе разьвіцьцё й часьцяком асацыюецца з клясычным пэрыядам гісторыі [[Старажытная Грэцыя|Старажытнае Грэцыі]]<ref>Graff, Richard (2005). ''«Prose versus Poetry in Early Greek Theories of Style»''. Rhetorica: A Journal of the History of Rhetoric. 23 (4): 303–335. doi:10.1525/rh.2005.23.4.303.</ref>.
 == Клясыфікацыі літаратуры ==
@@ Радок 12: / Радок 24: @@
 * тэхнічная
 * публіцыстычная і інш.
+== Крыніцы ==
+{{Крыніцы}}
 == Вонкавыя спасылкі ==
-{{Commons|Category:Literature}}
+{{Commons}}
 * [http://litaratura.org/ Літаратура.org] — мастацкія тэксты й пераклады на беларускай мове
 * [http://open-site.org/International/Russian/%D0%98%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%81%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE/%D0%9B%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0 Літэратура] на Open Encyclopedia Project
 * [http://www.englishliteratureforum.com/ Ангельскі літэратурны форум]
-{{Накід:Літаратура}}
 [[Катэгорыя:Літаратура| ]]