Час: розьніца паміж вэрсіямі
д афармленьне |
крыніца — https://en.wikipedia.org/wiki/Time?oldid=836700431 |
||
| Радок 1: | Радок 1: | ||
[[Файл:Wooden hourglass 3.jpg|міні|Паток пяску ў пясочным гадзіньніку можа быць выкарыстаны для вымярэньня часу. Ён таксама канкрэтна ўяўляе сабой сувязь часу паміж мінулым і будучыняй.]] |
|||
'''Час''' вызначае і/ці характарызуе інтэрвал паміж падзеямі, або працягласьць падзеі. Час таксама можа азначацца, як [[вымярэньне]], у якім кожная падзея мае канкрэтную (але не абавязкова адзіную) пазыцыю ў [[лінейная пасьлядоўнасьць|лінейнай пасьлядоўнасьці]]. Але час адрозьніваецца ад [[прастора]]вых вымярэньняў тым, што «[[рух]]» у часе мае строга аднабаковую накіраванасьць. |
'''Час''' вызначае і/ці характарызуе інтэрвал паміж падзеямі, або працягласьць падзеі. Час таксама можа азначацца, як [[вымярэньне]], у якім кожная падзея мае канкрэтную (але не абавязкова адзіную) пазыцыю ў [[лінейная пасьлядоўнасьць|лінейнай пасьлядоўнасьці]]. Але час адрозьніваецца ад [[прастора]]вых вымярэньняў тым, што «[[рух]]» у часе мае строга аднабаковую накіраванасьць. Гэты погляд вельмі зручны й дастатковы для штодзённага ўжываньня і нават для дакладных вымераў. Аднак, навуковае разуменьне часу абумоўлена рэвалюцыяй у [[фізыка|фізыцы]], што адбылася на пачатку XX стагодзьдзя і разьвіцьцём [[Агульная тэорыя рэлятыўнасьці|агульнай тэорыі адноснасьці]]. Сучасная фізыка ўспрымае час як характарыстыку [[часапрастора|часапрасторы]], што кідае выклік інтуітыўным уяўленьням аб адначасовасьці і лінейнаму ўспрыйманьню часу. |
||
Час ужо даўно зьяўляецца важным прадметам дасьледаваньняў у галіне [[рэлігія|рэлігіі]], [[філязофія|філязофіі]] і [[навука|навуцы]], аднак вызначэньне часу такім чынам, каб яно было дастасавальным да ўсіх абласьцях пакуль не атрымліваецца ў навукоўцаў і мысьляроў<ref>Le Poidevin, Robin (Winter 2004). [http://plato.stanford.edu/archives/win2004/entries/time-experience ''«The Experience and Perception of Time»'']. In Edward N. Zalta. The Stanford Encyclopedia of Philosophy.</ref><ref>Sean M Carroll (2009). [https://books.google.com/?id=Uak1wtcXrjwC ''«From Eternity to Here: The Quest for the Ultimate Theory of Time»'']. Dutton. {{ISBN|978-0-525-95133-9}}.</ref>. Тым ня менш, у многіх сфэрах, як то бізнэс, прамысловасьць, [[спорт]], навука і выканальніцкае мастацтва панятак часу ўключае некаторыя ўяўленьні пра час як адзінку вымяральнай сыстэмы<ref>Zeigler, Kenneth (2008). [https://books.google.com/?id=acPPD6lCCxcC&printsec=frontcover&dq=Getting+organized+at+work+:+24+lessons+to+set+goals,+establish+priorities,+and+manage+your+time#v=onepage&q=Getting%20organized%20at%20work%20%3A%2024%20lessons%20to%20set%20goals%2C%20establish%20priorities%2C%20and%20manage%20your%20time&f=false ''«Getting organized at work: 24 lessons to set goals, establish priorities, and manage your time»'']. McGraw-Hill. {{ISBN|9780071591386}}.</ref>. |
|||
Гэты погляд вельмі зручны й дастатковы для штодзённага ўжываньня і нават для дакладных вымераў. Аднак, навуковае разуменьне часу абумоўлена рэвалюцыяй у [[фізыка|фізыцы]], што адбылася на пачатку [[20 стагодзьдзе|20 стагодзьдзя]] і разьвіцьцём [[Агульная тэорыя рэлятыўнасьці|агульнай тэорыі адноснасьці]]. Сучасная фізыка ўспрымае час як характарыстыку [[часапрастора|часапрасторы]], што кідае выклік інтуітыўным уяўленьням аб адначасовасьці і лінейнаму ўспрыйманьню часу. |
|||
Існуюць два кантрасныя пункты гледжаньня на час сярод выбітных філёзафаў. Да першай плыні адносяцца ўяўленьні часу як частцы фундамэнтальнай структуры [[Сусьвет]]у, то бок памернасьці, якая не залежыць ад падзеяў, а наадварот, у якой падзеі адбываюцца ў паслядоўнасьці. Выбітным прадсташнікоў гэтага лягеру зьяўляецца [[Ісак Ньютан]], такім чынам час з таког пункту гледжаньня часам называюць ньютанаўскім часам<ref>[http://plato.stanford.edu/entries/newton-stm/ ''«Newton's Views on Space, Time, and Motion»'']. Stanford Encyclopedia of Philosophy.</ref>. Супрацьлеглая кропка гледжаньня абапіраецца на меркаваньне, што час не зьяўляецца якім-небудзь «кантэйнэрам» для падзеяў, або што падзеі і аб’екты не рухацца праз час. Замест гэтага час зьяўляецца часткай фундамэнтальнай інтэлектуальнай структуры, як то [[прастора]] і [[лік]]. Пасьлядоўнікі такога пункту гледжаньня лічаць, што час не зьяўляецца ані падзеяй, ані рэчу, і, такім чынам, само па сабе ня можа быць вымерана або пройдзена. Ментавіта, [[Готфрыд Ляйбніц]] і [[Імануіл Кант]] зьяўляюцца прадстаўнікамі другой плыні<ref>[http://www.iep.utm.edu/leib-met/#H7 «Gottfried Leibniz: Metaphysics»]. The Internet Encyclopedia of Philosophy.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20050314201600/http://www-philosophy.ucdavis.edu/mattey/kant/TIMELEC.HTM «Critique of Pure Reason»]. University of California, Davis Campus.</ref>. |
|||
Неўважаючы на дасягненьні навукі, будзённае азначэньне часу залежыць ад яго сацыяльнай значнасьці, яго эканамічнай вартасьці і ўсьведамленьня яго абмежаванасьці. |
Неўважаючы на дасягненьні навукі, будзённае азначэньне часу залежыць ад яго сацыяльнай значнасьці, яго эканамічнай вартасьці і ўсьведамленьня яго абмежаванасьці. |
||
| Радок 16: | Радок 19: | ||
* [[стагодзьдзе]] |
* [[стагодзьдзе]] |
||
* [[тысячагодзьдзе]] |
* [[тысячагодзьдзе]] |
||
== Крыніцы == |
|||
{{Крыніцы}} |
|||
== Вонкавыя спасылкі == |
== Вонкавыя спасылкі == |
||
{{Commons}} |
{{Commons}} |
||
* [http://www.iep.utm.edu/time/ Час]. Internet Encyclopedia of Philosophy. |
|||
* [http://www.bbc.co.uk/programmes/p005465z Час]. BBC. |
|||
* [http://www.dmoz.org/Reference/Time/ Час] на праекце Open Directory |
|||
[[Катэгорыя:Час| ]] |
[[Катэгорыя:Час| ]] |
||
Вэрсія ад 12:01, 6 траўня 2018
Час вызначае і/ці характарызуе інтэрвал паміж падзеямі, або працягласьць падзеі. Час таксама можа азначацца, як вымярэньне, у якім кожная падзея мае канкрэтную (але не абавязкова адзіную) пазыцыю ў лінейнай пасьлядоўнасьці. Але час адрозьніваецца ад прасторавых вымярэньняў тым, што «рух» у часе мае строга аднабаковую накіраванасьць. Гэты погляд вельмі зручны й дастатковы для штодзённага ўжываньня і нават для дакладных вымераў. Аднак, навуковае разуменьне часу абумоўлена рэвалюцыяй у фізыцы, што адбылася на пачатку XX стагодзьдзя і разьвіцьцём агульнай тэорыі адноснасьці. Сучасная фізыка ўспрымае час як характарыстыку часапрасторы, што кідае выклік інтуітыўным уяўленьням аб адначасовасьці і лінейнаму ўспрыйманьню часу.
Час ужо даўно зьяўляецца важным прадметам дасьледаваньняў у галіне рэлігіі, філязофіі і навуцы, аднак вызначэньне часу такім чынам, каб яно было дастасавальным да ўсіх абласьцях пакуль не атрымліваецца ў навукоўцаў і мысьляроў[1][2]. Тым ня менш, у многіх сфэрах, як то бізнэс, прамысловасьць, спорт, навука і выканальніцкае мастацтва панятак часу ўключае некаторыя ўяўленьні пра час як адзінку вымяральнай сыстэмы[3].
Існуюць два кантрасныя пункты гледжаньня на час сярод выбітных філёзафаў. Да першай плыні адносяцца ўяўленьні часу як частцы фундамэнтальнай структуры Сусьвету, то бок памернасьці, якая не залежыць ад падзеяў, а наадварот, у якой падзеі адбываюцца ў паслядоўнасьці. Выбітным прадсташнікоў гэтага лягеру зьяўляецца Ісак Ньютан, такім чынам час з таког пункту гледжаньня часам называюць ньютанаўскім часам[4]. Супрацьлеглая кропка гледжаньня абапіраецца на меркаваньне, што час не зьяўляецца якім-небудзь «кантэйнэрам» для падзеяў, або што падзеі і аб’екты не рухацца праз час. Замест гэтага час зьяўляецца часткай фундамэнтальнай інтэлектуальнай структуры, як то прастора і лік. Пасьлядоўнікі такога пункту гледжаньня лічаць, што час не зьяўляецца ані падзеяй, ані рэчу, і, такім чынам, само па сабе ня можа быць вымерана або пройдзена. Ментавіта, Готфрыд Ляйбніц і Імануіл Кант зьяўляюцца прадстаўнікамі другой плыні[5][6].
Неўважаючы на дасягненьні навукі, будзённае азначэньне часу залежыць ад яго сацыяльнай значнасьці, яго эканамічнай вартасьці і ўсьведамленьня яго абмежаванасьці.
Адзінкі вымярэньня часу
Крыніцы
- ^ Le Poidevin, Robin (Winter 2004). «The Experience and Perception of Time». In Edward N. Zalta. The Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- ^ Sean M Carroll (2009). «From Eternity to Here: The Quest for the Ultimate Theory of Time». Dutton. ISBN 978-0-525-95133-9.
- ^ Zeigler, Kenneth (2008). «Getting organized at work: 24 lessons to set goals, establish priorities, and manage your time». McGraw-Hill. ISBN 9780071591386.
- ^ «Newton's Views on Space, Time, and Motion». Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- ^ «Gottfried Leibniz: Metaphysics». The Internet Encyclopedia of Philosophy.
- ^ «Critique of Pure Reason». University of California, Davis Campus.
Вонкавыя спасылкі
Час — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў