Смаргонскі раён: розьніца паміж вэрсіямі
абнаўленьне зьвестак |
абнаўленьне зьвестак |
||
Радок 15: | Радок 15: | ||
|Кіраўнік = |
|Кіраўнік = |
||
|Назва пасады кіраўніка = |
|Назва пасады кіраўніка = |
||
|Насельніцтва = 52 |
|Насельніцтва = 52 166<ref name="belstat2017" /> |
||
|Год перапісу = |
|Год перапісу = 2017 |
||
|Адсотак ад насельніцтва = |
|Адсотак ад насельніцтва = |
||
|Месца паводле насельніцтва = |
|Месца паводле насельніцтва = |
||
|Шчыльнасьць = 35 |
|Шчыльнасьць = 35 |
||
|Месца паводле шчыльнасьці = |
|Месца паводле шчыльнасьці = |
||
|Нацыянальны склад = |
|Нацыянальны склад = |
||
Радок 32: | Радок 32: | ||
|Мапа = Harodnia province, Smarhoń district.svg |
|Мапа = Harodnia province, Smarhoń district.svg |
||
|Памер мапы = 200 |
|Памер мапы = 200 |
||
|Часавы пас = [[UTC]] + |
|Часавы пас = [[UTC]] +3 |
||
|Скарачэньне = |
|Скарачэньне = |
||
|ISO = |
|ISO = |
||
Радок 40: | Радок 40: | ||
|Інтэрнэт-дамэн = |
|Інтэрнэт-дамэн = |
||
|Код аўтамабільных нумароў = |
|Код аўтамабільных нумароў = |
||
|Сайт = http://smorgon.grodno-region.by/ |
|Сайт = http://smorgon.grodno-region.by/by/ |
||
|Парамэтар1 = |
|Парамэтар1 = |
||
|Назва парамэтру 1 = |
|Назва парамэтру 1 = |
||
Радок 47: | Радок 47: | ||
|Колер фону герб-сьцяг = |
|Колер фону герб-сьцяг = |
||
}} |
}} |
||
'''Смарго́нскі раён''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] на паўночным усходзе [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Плошча раёну складае 1,5 тыс. км². Насельніцтва — 52 |
'''Смарго́нскі раён''' — [[адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел|адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка]] на паўночным усходзе [[Гарадзенская вобласьць|Гарадзенскай вобласьці]] [[Беларусь|Беларусі]]. Плошча раёну складае 1,5 тыс. км². Насельніцтва на 2017 год — 52 166 чалавек<ref name="belstat2017" />. Адміністрацыйны цэнтар — [[места]] [[Смаргонь]]. |
||
Смаргонскі раён мяжуе з [[Ашмянскі раён|Ашмянскім]] і [[Астравецкі раён|Астравецкім]] раёнамі Гарадзенскай вобласьці, [[Валожынскі раён|Валожынскім]], [[Вялейскі раён|Вялейскім]] і [[Маладэчанскі раён|Маладэчанскім]] раёнамі [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. |
Смаргонскі раён мяжуе з [[Ашмянскі раён|Ашмянскім]] і [[Астравецкі раён|Астравецкім]] раёнамі Гарадзенскай вобласьці, [[Валожынскі раён|Валожынскім]], [[Вялейскі раён|Вялейскім]] і [[Маладэчанскі раён|Маладэчанскім]] раёнамі [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]]. |
||
Радок 54: | Радок 54: | ||
== Гісторыя == |
== Гісторыя == |
||
Утвораны 15 студзеня 1940 году ў складзе [[Вялейская вобласьць|Вялейскай вобласьці]], у верасьні 1944 году раён увайшоў у склад [[Маладэчанская вобласьць|Маладэчанскай вобласьці]], з 20 студзеня 1960 году — у складзе Гарадзенскай вобласьці. |
|||
* верасень 1944: раён увайшоў у склад [[Маладэчанская вобласьць|Маладэчанскай вобласьці]]. |
|||
⚫ | У 1985 годзе места [[Смаргонь]] было вылучанае ў асобную адміністрацыйную адзінку абласнога падпарадкаваньня. 5 лістапада 1996 году Смаргонскі раён і места Смаргонь былі аб’яднаныя ў адну адміністрацыйную адзінку раённага падпарадкаваньня.<ref>[http://old.bankzakonov.com/d2008/time74/lav74553.htm Указ Президента Республики Беларусь от 5 ноября 1996 г. №454 «Об объединении Сморгонского района и города Сморгони в одну административную единицу»]</ref> |
||
* 20 студзеня 1960: раён — у складзе Гарадзенскай вобласьці. |
|||
* 1985: места [[Смаргонь]] было вылучанае ў асобную адміністрацыйную адзінку абласнога падпарадкаваньня. |
|||
⚫ | |||
== Прырода == |
== Прырода == |
||
Радок 79: | Радок 77: | ||
* 2009 год — 55 296 чалавек<ref name="belstat">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-4.pdf Перепись населения — 2009. Гродненская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс) |
* 2009 год — 55 296 чалавек<ref name="belstat">[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-4.pdf Перепись населения — 2009. Гродненская область]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> (перапіс) |
||
* 2016 год — 52 608 чалавек<ref name="belstat2016">[http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> |
* 2016 год — 52 608 чалавек<ref name="belstat2016">[http://www.belstat.gov.by/upload/iblock/567/567f8a4ac45cd80a949bb7bd7a839ca7.zip Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> |
||
* 2017 год — 52 166 чалавек<ref name="belstat2017">[http://www.belstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/publications/izdania/public_bulletin/index_7192/ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref> |
|||
Нацыянальны склад насельніцтва паводле перапісу 2009 году<ref>[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/publications/national_structure_grodno.rar Перепись населения — 2009. Гродненская область. Национальный состав населения]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>: |
Нацыянальны склад насельніцтва паводле перапісу 2009 году<ref>[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/publications/national_structure_grodno.rar Перепись населения — 2009. Гродненская область. Национальный состав населения]{{Ref-ru}} [[Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь]]</ref>: |
||
Радок 117: | Радок 116: | ||
* Касьцёл Сьв. Тадэвуша ў в. [[Вішнеў (Гарадзенская вобласьць)|Вішнеў]] (1811—1820) |
* Касьцёл Сьв. Тадэвуша ў в. [[Вішнеў (Гарадзенская вобласьць)|Вішнеў]] (1811—1820) |
||
* Капліца ў в. [[Вішнеў (Гарадзенская вобласьць)|Вішнеў]] (кан. ХІХ ст.) |
* Капліца ў в. [[Вішнеў (Гарадзенская вобласьць)|Вішнеў]] (кан. ХІХ ст.) |
||
* Касьцёл Найсьв. Тройцы ў в. [[ |
* Касьцёл Найсьв. Тройцы ў в. [[Войстам]] (1911) |
||
* Прыдарожная капліца ў в. [[ |
* Прыдарожная капліца ў в. [[Войстам]] (пач. ХХ ст.) |
||
* Касьцёл Сьв. Яна Хрысьціцеля ў в. [[Выгаляненты]] (1929) |
* Касьцёл Сьв. Яна Хрысьціцеля ў в. [[Выгаляненты]] (1929) |
||
* Царква ў в. [[Выгаляненты]] (кан. ХІХ ст.) |
* Царква ў в. [[Выгаляненты]] (кан. ХІХ ст.) |
||
Радок 162: | Радок 161: | ||
== Літаратура == |
== Літаратура == |
||
* Сморгонский район // {{Літаратура/Турыстычная энцыкляпэдыя Беларусі}} |
|||
* Сморгонский район // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г.П. Пашков [и др.] ; под общ. ред. И.И. Пирожника. — Мн., 2007. — 648 с. {{ISBN|978-985-11-0384-9}} |
|||
== Вонкавыя спасылкі == |
== Вонкавыя спасылкі == |
||
{{Commons}} |
{{Commons}} |
||
* [http://smorgon.grodno-region.by/by/ Сайт раённага выканкаму] |
|||
* [http://grodno-region.gov.by/by/oblast/regions/smorgon Смаргонскі раён // Гродзенскі аблвыканкам] |
* [http://grodno-region.gov.by/by/oblast/regions/smorgon Смаргонскі раён // Гродзенскі аблвыканкам] |
||
* [http://radzima.org/be/rayon/smargonski.html Здымкі на Radzima.org] |
* [http://radzima.org/be/rayon/smargonski.html Здымкі на Radzima.org] |
Вэрсія ад 12:43, 11 траўня 2017
Смаргонскі раён | |
Агульныя зьвесткі | |
---|---|
Краіна | Беларусь |
Статус | раён Беларусі |
Уваходзіць у | Гарадзенская вобласьць |
Адміністрацыйны цэнтар | Смаргонь |
Дата ўтварэньня | 15 студзеня 1940 |
Кіраўнік | Генадзь Харужык[d][1] |
Насельніцтва (2017) | 52 166[2] |
Шчыльнасьць | 35 чал./км² |
Плошча | 1487,5[3] км² |
Вышыня па-над узр. м. · сярэдняя вышыня | 149 м[4] |
Месцазнаходжаньне Смаргонскага раёну | |
Мэдыя-зьвесткі | |
Часавы пас | UTC +3 |
Тэлефонны код | +375-15-92 |
Паштовыя індэксы | 231 0хх |
Афіцыйны сайт | |
Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы |
Смарго́нскі раён — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на паўночным усходзе Гарадзенскай вобласьці Беларусі. Плошча раёну складае 1,5 тыс. км². Насельніцтва на 2017 год — 52 166 чалавек[2]. Адміністрацыйны цэнтар — места Смаргонь.
Смаргонскі раён мяжуе з Ашмянскім і Астравецкім раёнамі Гарадзенскай вобласьці, Валожынскім, Вялейскім і Маладэчанскім раёнамі Менскай вобласьці.
Раён выцягнуты з поўначы на поўдзень на 67 км і з захаду на ўсход на 35 км. Найвялікшая працягласьць тэрыторыі раёну — з паўднёвага захаду на паўночны ўсход — 68 км.
Гісторыя
Утвораны 15 студзеня 1940 году ў складзе Вялейскай вобласьці, у верасьні 1944 году раён увайшоў у склад Маладэчанскай вобласьці, з 20 студзеня 1960 году — у складзе Гарадзенскай вобласьці.
У 1985 годзе места Смаргонь было вылучанае ў асобную адміністрацыйную адзінку абласнога падпарадкаваньня. 5 лістапада 1996 году Смаргонскі раён і места Смаргонь былі аб’яднаныя ў адну адміністрацыйную адзінку раённага падпарадкаваньня.[5]
Прырода
Рэльеф
Значная частка раёну занятая Нарачанска-Вялейскай нізінай, на поўдні — частка Ашмянскага ўзвышша. Пераважаюць вышыні 140—200 м. Каля 30 % тэрыторыі раёну разьмешчаныя вышэй за 200 м над узроўнем мора, максымальны пункт — 320 м (гара Мілідаўская), мінімальны — 121 м — разьмешчаны на поўначы раёну.
Карысныя выкапні
На тэрыторыі раёну разьмешчаны паклады торфу, пяскова-жвіровага матэрыялу, пяскоў, глінаў і суглінак для грубай керамікі, бузаў.
Клімат
Клімат умерана кантынэнтальны. Сярэдняя тэмпэратура студзеня -6,3 °С, ліпеня 17 °С. Сярэднярочная колькасьць ападкаў складае 645 мм. Працягласьць вэгетацыйнага пэрыяду 189 дзён.
Гідраграфія
Усе рэкі і вадаёмы на тэрыторыі раёну належаць басэйну ракі Нёман, а ў яго складзе — да басэйну Балтыйскага мора. Найбуйнейшая рака — Вяльля з прытокамі Ашмянка, Оксна. Найвялікшыя азёры ў раёне — Сьвірскае і Вішнеўскае.
Расьліннасьць
Лясы (38 % тэрыторыі раёну) пераважна хваёвыя, яловыя, бярозавыя. Балоты займаюць 3,8 % тэрыторыі раёну. На тэрыторыі раёну знаходзіцца частка нацыянальнага парку Нарачанскі, біялягічны заказьнік дзяржаўнага значэньня Дубатоўскае.
Насельніцтва
Нацыянальны склад насельніцтва паводле перапісу 2009 году[8]:
У Смаргонскім раёне зарэгістраваныя і дзейнічаюць 21 рэлігійная суполка пяці канфэсіяў: 9 рымска-каталіцкіх; 9 праваслаўных; 1 Сьведак Еговы; 1 Хрысьціянаў Веры Эвангельскай; 1 Эвангельскіх Хрысьціянаў-баптыстаў.[9]
Адукацыя
У сыстэме адукацыі функцыянуе 57 установаў. Атрыманьне агульнай сярэдняй адукацыі забясьпечваюць 34 установы. Сярод іх спэцыялізаваныя ўстановы і ўстановы новага тыпу. Пасьпяховай рэалізацыі творчых здольнасьцяў дзяцей і навучэнскай моладзі, адаптацыі да навакольнага соцыюму садзейнічаюць установы адукацыі «Смаргонскі раённы цэнтар творчасьці дзяцей і моладзі», «Міжшкольны вучэбна-вытворчы камбінат»,« Смаргонская дзіцячая юнацкая спартовая школа алімпійскага рэзэрву». Для наданьня своечасовай карэкцыйна-рэабілітацыйнай, псыхоляга-пэдагагічнай дапамогі і адукацыйна-выхаваўчых паслугаў дзецям і іх бацькам працуюць установы «Смаргонскі сацыяльна-пэдагагічны цэнтар», «Смаргонскі цэнтар карэкцыйна-разьвіваючага навучаньня і рэабілітацыі».
Мэдыцына
Насельніцтва раёну атрымлівае амбуляторна-паліклінічную дапамогу ў раённай паліклініцы, у лекарскіх амбулаторыях і амбулаторыях участковых лякарань, 22 ФАПах. У раённай паліклініцы надаецца дапамога па 20 спэцыяльнасьцях. У месьце разгорнутыя 13 тэрапэўтычных і 13 пэдыятрычных дзялянак. Функцыянуюць 3 пункты здароўя на прадпрыемствах. У сельскай мясцовасьці працуюць 2 участковыя лякарні.
Культура
Культурная сетка раёну прадстаўленая 61 установай культуры: мескі Дом культуры, 25 установаў клюбнага тыпу, цэнтральная раённая, 2 мескія, 2 дзіцячыя і 26 сельскіх бібліятэкаў, 2 дзіцячыя музычныя школы, дзіцячая школа мастацтваў, гісторыка-краязнаўчы музэй. 17 калектываў мастацкай самадзейнасьці маюць званьні «народны» і «ўзорны».
Спорт
Для арганізацыі і правядзеньня фізкультурна-аздараўленчай і спартова-масавай работы ў раёне ёсьць: стадыён на 3,5 тыс. месцаў, два 25-мэтровыя і 9 міні-басэйнаў, 30 спартовых і 5 трэнажорных заляў, 7 стралковых ціраў, 42 іншыя прыстасаваныя памяшканьні, 27 комплексных спартовых пляцовак, 2 хакейныя каробкі. Асноўнай базай для правядзеньня фізкультурна-аздараўленчай і спартова-масавай работы ў месьце зьяўляецца фізкультурна-аздараўленчы комплекс «Юнацтва». На базе фізкультурна-аздараўленчага комплексу займаюцца тры ДЮСШ, футбольны клюб. Насельніцтву надаюцца платныя фізкультурна-аздараўленчыя паслугі.
Гаспадарчая дзейнасьць
Пад сельскагаспадарчыя землі занятыя 49,3 % тэрыторыі. Асноўныя галіны сельскай гаспадаркі — мяса-малочная жывёлагадоўля, вырошчваюць збожжавыя і кармавыя культуры, бульбу, лён.
Прадпрыемствы: будаўнічых матэрыялаў, харчовай, дрэваапрацоўчай і мэталаапрацоўчай прамысловасьці. Цэнтар промыслаў знаходзіцца ў вёсцы Крэва.
Па тэрыторыі раёну праходзіць чыгуначная лінія і аўтадарога Менск — Вільня, места Смаргонь зьвязанае аўтадарогамі са Сьвірам, Вялейкай, Маладэчна, Ашмянамі.
Інфармацыя для турыстаў
Музэі
- Музэй-сядзіба Францішка Багушэвіча «Кушляны»
- Літаратурны музэй-сядзіба Міхала Клеафаса Агінскага ў в. Залесьсе
Гісторыка-архітэктурныя каштоўнасьці
- Капліца ў в. Алянец (XIX ст.)
- Касьцёл Сьв. Тадэвуша ў в. Вішнеў (1811—1820)
- Капліца ў в. Вішнеў (кан. ХІХ ст.)
- Касьцёл Найсьв. Тройцы ў в. Войстам (1911)
- Прыдарожная капліца ў в. Войстам (пач. ХХ ст.)
- Касьцёл Сьв. Яна Хрысьціцеля ў в. Выгаляненты (1929)
- Царква ў в. Выгаляненты (кан. ХІХ ст.)
- Сядзібна-паркавы комплекс Гюнтэраў у в. Дабраўляны (XVIII ст.)
- Капліца ў в. Дабраўляны (XIX ст.)
- Касьцёл Найсьв. Тройцы ў в. Данюшава (1809)
- Капліца ў в. Данюшава (1920-я)
- Касьцёл Найсьв. Тройцы ў в. Жодзішкі (1612)
- Млын у в. Жодзішкі (XIX ст.)
- Сядзібна-паркавы комплекс Мілашэўскіх у в. Жодзішкі (XVIII—XIX стст.)
- Палацава-паркавы комплекс Агінскіх у в. Залесьсе (1802—1822)
- Царква Ўсіх Смуткуючых у в. Кеўлы (1862)
- Руіны вялікалітоўскага замку ў в. Крэва (XIV ст.)
- Царква Сьв. Аляксандра Неўскага ў в. Крэва (1854)
- Сядзібна-паркавы комплекс Багушэвічаў у в. Кушляны (XIX ст.)
- Парк пры былой сядзібе Маркоўскіх у в. Кушляны (XIX ст.)
- Царква Покрыва Прасьв. Багародзіцы ў в. Міхневічы (1866)
- Руіны вуніяцкай царквы ў в. Новы Спаск (XVIII)
- Касьцёл Найсьв. Панны Марыі ў в. Нястанішкі (1905)
- Прыдарожная капліца ў в. Расла (пач. ХХ ст.)
- Касьцёл Маці Божай Ружанцовай у в. Солы (1926—1934)
- Сядзіба Пазьнякоў у в. Совы (XVIII—XIX стст.)
- Царква Сьвв. апп. Пятра й Паўла ў в. Сьвятляны (1936)
- Касьцёл Сьв. Міхала Арханёла ў месьце Смаргонь (1606—1612)
Страчаная спадчына
- Сядзібна-паркавы комплекс Сулістроўскіх у в. Вішнеў (XVIII ст.)
- Касьцёл у в. Войстам (1811)
- Палац Гюнтэраў у в. Дубаўляны (XIX ст.)
- Сядзібна-паркавы комплекс Аскеркаў у в. Данюшава (XIX ст.)
- Мячэт у в. Даўбуцішкі (1588)
- Сядзібна-паркавы комплекс Ходзькаў у в. Дзявятні (XVIII ст.)
- Сядзібна-паркавы комплекс Сулістроўскіх у в. Кушляны (XVIII ст.)
- Касьцёл у в. Нястанішкі (XIX ст.)
- Касьцёл у месьце Смаргонь (пачатак ХХ ст.)
- Сынагога ў в. Солы
Асобы
- Алесь Салагуб (1906—1934) — беларускі паэт, літаратуразнавец, публіцыст
Крыніцы
- ^ http://smorgon.grodno-region.by/ru/rayispolkom-ru/
- ^ а б в Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Государственный земельный кадастр Республики Беларусь (рас.) (па стане на 1 студзеня 2010 г.)
- ^ GeoNames (анг.) — 2005.
- ^ Указ Президента Республики Беларусь от 5 ноября 1996 г. №454 «Об объединении Сморгонского района и города Сморгони в одну административную единицу»
- ^ Перепись населения — 2009. Гродненская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Перепись населения — 2009. Гродненская область. Национальный состав населения (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Рэлігія // Сайт Смаргонскага райвыканкаму
Літаратура
- Сморгонский район // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн., 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9.
Вонкавыя спасылкі
Смаргонскі раён — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў