Літар: розьніца паміж вэрсіямі
https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Litre&oldid=583406481 |
д выдаленая Катэгорыя:Адзінкі вымярэньня аб'ёму; дададзеная Катэгорыя:Адзінкі вымярэньня аб’ёму з дапамогай [[Вікіпэдыя:Прылады/HotCat|Ho… |
||
| Радок 1: | Радок 1: | ||
[[Файл:CubeLitre.svg|міні|220пкс|Літар аб’ёму зьмяшчае ў сябе куб, з даўжынёй кожнага боку 10 см]] |
[[Файл:CubeLitre.svg|міні|220пкс|Літар аб’ёму зьмяшчае ў сябе куб, з даўжынёй кожнага боку 10 см]] |
||
'''Літар''' (л, l, L, ℓ) |
'''Літар''' (л, l, L, ℓ) — [[адзінкі вымярэньня|адзінка вымярэньня]] [[аб’ём]]у, дапушчальная да ўжываньня нараўне з адзінкамі [[Міжнародная сыстэма СІ|СІ]], аднак якая не зьяўляецца базавай. Паводле СІ літар зьяўляецца адзінкай аб’ёму роўнай 1 кубічнаму [[дэцымэтар|дэцымэтру]] (дм³), 1000 кубічных [[сантымэтар|сантымэтраў]] (см³) або 1/1000 кубічных [[мэтар|мэтраў]]. Кубічны дэцымэтар (або літар) займае аб’ём 10×10×10 сантымэтраў і, такім чынам, роўны адной тысячнай кубічнага мэтру. |
||
Арыгінальная француская мэтрычная сыстэма выкарыстоўвала літар як базавую адзінку вымярэньня аб’ёму. Слова літар паходзіць ад старафранцускага ''litron'', якое прыйшло ў [[француская мова|францускую]] з [[грэцкая мова|грэцкай]] праз [[лацінская мова|лацінскую мовы]], і які складаў каля 0,831 літраў. Літар быў таксама выкарыстаны ў некалькіх наступных вэрсіях мэтрычнай сыстэмы й зараз прымаецца як адна з магчымых адзінак вымярэньня ў СІ<ref>[http://www.bipm.org/utils/common/pdf/si_brochure_8_en.pdf Bureau International des Poids et Mesures], 2006, p. 124.</ref>, хоць афіцыйнай адзінкай аб’ёму СІ зьяўляецца [[кубічны мэтар]] (м³). |
Арыгінальная француская мэтрычная сыстэма выкарыстоўвала літар як базавую адзінку вымярэньня аб’ёму. Слова літар паходзіць ад старафранцускага ''litron'', якое прыйшло ў [[француская мова|францускую]] з [[грэцкая мова|грэцкай]] праз [[лацінская мова|лацінскую мовы]], і які складаў каля 0,831 літраў. Літар быў таксама выкарыстаны ў некалькіх наступных вэрсіях мэтрычнай сыстэмы й зараз прымаецца як адна з магчымых адзінак вымярэньня ў СІ<ref>[http://www.bipm.org/utils/common/pdf/si_brochure_8_en.pdf Bureau International des Poids et Mesures], 2006, p. 124.</ref>, хоць афіцыйнай адзінкай аб’ёму СІ зьяўляецца [[кубічны мэтар]] (м³). |
||
| Радок 6: | Радок 6: | ||
Адзін літар вадкай [[вада|вады]] мае масу амаль роўную [[кіляграм]]у, у сувязі з гэтым у [[1795]] годзе [[грам]] быў вызначаны як адзін кубічны сантымэтар вады пры тэмпэратуры раставаньня [[лёд]]у. Наступныя пераазначэньні мэтру й кіляграму прывялі да таго, што такія супастаўленьні адзінам аб’ёму й масы зьяўляюцца ўжо недакладнымі паводле азначэньня<ref>[http://www.metrodiff.org/cmsms/index.php?page=18_germinal_an_3 Décret relatif aux poids et aux mesures du 18 germinal an 3 (7 avril 1795)]. Association Métrodiff.</ref>. |
Адзін літар вадкай [[вада|вады]] мае масу амаль роўную [[кіляграм]]у, у сувязі з гэтым у [[1795]] годзе [[грам]] быў вызначаны як адзін кубічны сантымэтар вады пры тэмпэратуры раставаньня [[лёд]]у. Наступныя пераазначэньні мэтру й кіляграму прывялі да таго, што такія супастаўленьні адзінам аб’ёму й масы зьяўляюцца ўжо недакладнымі паводле азначэньня<ref>[http://www.metrodiff.org/cmsms/index.php?page=18_germinal_an_3 Décret relatif aux poids et aux mesures du 18 germinal an 3 (7 avril 1795)]. Association Métrodiff.</ref>. |
||
== Аб’ём літру== |
== Аб’ём літру == |
||
У |
У 1901 годзе рашэньнем 3-й [[Генэральная канфэрэнцыя па мерах і вагах|Генэральнай канфэрэнцыі па мерах і вагам]] літар быў вызначаны як аб’ём 1 [[кіляграм|кг]] чыстай [[вада|вады]] пры нармальным [[атмасфэрны ціск|атмасфэрным ціску]] (760 [[мілімэтар ртутнага слупа|мм рт. сл.]]) і [[тэмпэратура|тэмпэратуры]] найбольшай [[шчыльнасьць|шчыльнасьці]] вады (4 °С). Такім чынам, аб’ём 1 літра быў прыняты за 1,000028 [[дэцымэтар|дм]]³. У 1964 годзе 12-я Генэральная канфэрэнцыя па мерах і вагам адмяніла гэтае азначэньне й прыняла, што 1 л = 1 дм³. |
||
1 л = 10<sup>−3</sup> м |
1 л = 10<sup>−3</sup> м³ = 1 [[дэцымэтар|дм]]³ = 10³ [[сантымэтар|см]]³ |
||
Вытворныя ад літра адзінкі |
Вытворныя ад літра адзінкі — мілілітар (мл, ml), мікралітар і дэкалітар (дал, dal). |
||
1 мл = 10<sup>−3</sup> л = 10<sup>−6</sup> м |
1 мл = 10<sup>−3</sup> л = 10<sup>−6</sup> м³ = 1 см³ |
||
1 дал = 10 л = 10<sup>−2</sup> м |
1 дал = 10 л = 10<sup>−2</sup> м³ |
||
== Крыніцы == |
== Крыніцы == |
||
| Радок 23: | Радок 23: | ||
* [http://www.bipm.org/utils/common/pdf/si_brochure_8_en.pdf The International System of Units (SI)] {{ref-en}} |
* [http://www.bipm.org/utils/common/pdf/si_brochure_8_en.pdf The International System of Units (SI)] {{ref-en}} |
||
[[Катэгорыя:Адзінкі вымярэньня |
[[Катэгорыя:Адзінкі вымярэньня аб’ёму]] |
||
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]] |
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]] |
||
Вэрсія ад 09:38, 6 верасьня 2016
Літар (л, l, L, ℓ) — адзінка вымярэньня аб’ёму, дапушчальная да ўжываньня нараўне з адзінкамі СІ, аднак якая не зьяўляецца базавай. Паводле СІ літар зьяўляецца адзінкай аб’ёму роўнай 1 кубічнаму дэцымэтру (дм³), 1000 кубічных сантымэтраў (см³) або 1/1000 кубічных мэтраў. Кубічны дэцымэтар (або літар) займае аб’ём 10×10×10 сантымэтраў і, такім чынам, роўны адной тысячнай кубічнага мэтру.
Арыгінальная француская мэтрычная сыстэма выкарыстоўвала літар як базавую адзінку вымярэньня аб’ёму. Слова літар паходзіць ад старафранцускага litron, якое прыйшло ў францускую з грэцкай праз лацінскую мовы, і які складаў каля 0,831 літраў. Літар быў таксама выкарыстаны ў некалькіх наступных вэрсіях мэтрычнай сыстэмы й зараз прымаецца як адна з магчымых адзінак вымярэньня ў СІ[1], хоць афіцыйнай адзінкай аб’ёму СІ зьяўляецца кубічны мэтар (м³).
Адзін літар вадкай вады мае масу амаль роўную кіляграму, у сувязі з гэтым у 1795 годзе грам быў вызначаны як адзін кубічны сантымэтар вады пры тэмпэратуры раставаньня лёду. Наступныя пераазначэньні мэтру й кіляграму прывялі да таго, што такія супастаўленьні адзінам аб’ёму й масы зьяўляюцца ўжо недакладнымі паводле азначэньня[2].
Аб’ём літру
У 1901 годзе рашэньнем 3-й Генэральнай канфэрэнцыі па мерах і вагам літар быў вызначаны як аб’ём 1 кг чыстай вады пры нармальным атмасфэрным ціску (760 мм рт. сл.) і тэмпэратуры найбольшай шчыльнасьці вады (4 °С). Такім чынам, аб’ём 1 літра быў прыняты за 1,000028 дм³. У 1964 годзе 12-я Генэральная канфэрэнцыя па мерах і вагам адмяніла гэтае азначэньне й прыняла, што 1 л = 1 дм³.
1 л = 10−3 м³ = 1 дм³ = 10³ см³
Вытворныя ад літра адзінкі — мілілітар (мл, ml), мікралітар і дэкалітар (дал, dal).
1 мл = 10−3 л = 10−6 м³ = 1 см³
1 дал = 10 л = 10−2 м³
Крыніцы
- ^ Bureau International des Poids et Mesures, 2006, p. 124.
- ^ Décret relatif aux poids et aux mesures du 18 germinal an 3 (7 avril 1795). Association Métrodiff.