Якуты: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Вэрсія ад 20:02, 7 чэрвеня 2016

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Якуты (неадназначнасьць).

Яку́ты (саманазва саха́) — цюрскі народ, карэннае насельніцтва Якуціі. Жывуць таксама ў іншых рэгіёнах Расіі, ЗША, Канадзе, Кітаі і іншых краінах. Агульная колькасьць (2013 г.) — каля 487 тыс.^[1]

Культура

Фальклор

Найбольш вядомым здабыткам вуснай народнай творчасьці якутаў зьяўляецца эпас «Аланхо», у якім апавядаецца пра подзьвігі асілкаў боотур і перасяленьне якутаў у Сыбір^[2]. Характэрнай асаблівасьцю «Аланхо» зьяўляецца тое, што ў ім словы пэрсанажаў сьпяваюцца, астатні тэкст выконваецца рэчытатывам, часта без інструмэнтальнага суправаджэньня.^[3]. Таксама распаўсюджаны паданьні сэhэн, хуткамоўкі чабыргах, гарлавыя сьпевы хабарга ырыата, працяглыя песьні дьиэрэтии ырыа або тойук, хуткія песні дэгэрэн ырыа, «птушыныя» прыпеўкі чыычаах ырыата, прыказкі і прымаўкі, вершы алгыс^[4]. Якуцкія народныя музычныя інструмэнты — варган камуз або хомус, скрыпка кырыымпа, бубен дюнгюр , струнная прылада кылысах^[5].

Нават у нашы дні найбольш папулярнае якуцкае сьвята — Ысыах^[6], прысьвечаны сонцу і коням. Яго называюць якуцкім Новым годам, сьвяткуюць напрыканцы чэрвеня, суправаджаюць гульнямі, спаборніцтвамі, шанаваньнем старажытных бажаствоў айыы і карагодам осуохай.

Якуцкі нож
Жанчына ў зімовай вопратцы
Жанчына ў летняй вопратцы
Мужчынскі строй
Ігра на камузе
Осуохай

Мова

Асноўны артыкул: Якуцкая мова

Якуцкая мова належыць да цюрскіх моў. Пісьмовасьць складзена ў XIX ст. на аснове кірыліцы. Мае афіцыйны статус у Якуціі. Выкарыстоўваецца ў сродках масавай інфармацыі, школьнай і вышэйшай адукацыі.

Крыніцы

Гэта — накід артыкула. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго.

[1] Yakut

[2] ЯКУТСКИЙ ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС ОЛОНХО

[3] ulturemap.ru

[4] ЯКУТСКИЙ ФОЛЬКЛОР

[5] Якутские национальные музыкальные инструменты

[6] Ысыах или встреча солнца в Якутии

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Радок 4: / Радок 4: @@
 == Культура ==
 === Фальклор ===
-Найбольш вядомым здабыткам вуснай народнай творчасьці якутаў зьяўляецца [[эпас]] «[[Аланхо]]», у якім апавядаецца пра подзьвігі асілкаў ''боотур'' і перасяленьне якутаў у [[Сыбір]]<ref>[http://www.jakut.ru/ ЯКУТСКИЙ ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС ОЛОНХО]</ref>. Характэрнай асаблівасьцю «Аланхо» зьяўляецца тое, што ў ім словы пэрсанажаў сьпяваюцца, астатні тэкст выконваецца рэчытатывам, часта без інструмэнтальнага суправаджэньня.<ref>[http://www.culturemap.ru/?region=65&topic=43 culturemap.ru]</ref>. Таксама распаўсюджаны паданьні ''сэhэн'', хуткамоўкі ''чабыргах'', гарлавыя сьпевы ''хабарга ырыата'', працяглыя песьні ''дьиэрэтии ырыа'' або ''тойук'', хуткія песні ''дэгэрэн ырыа'', «[[птушкі|птушыныя]]» прыпеўкі ''чыычаах ырыата'', прыказкі і прымаўкі, вершы ''алгыс''<ref>[http://russiasib.ru/yakutskij-folklor/ ЯКУТСКИЙ ФОЛЬКЛОР]</ref>. Якуцкія народныя [[музычны інструмэнт|музычныя інструмэнты]] — варган ''камуз'' або ''хомус'', [[скрыпка]] ''кырыымпа'', бубен ''дюнгюр '', струнная прылада ''кылысах''<ref>[http://www.aymakh.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=158%3A2010-01-10-12-40-43&catid=22%3A2009-12-26-10-26-11&Itemid=38&lang=ru Якутские национальные музыкальные инструменты]</ref>.
+Найбольш вядомым здабыткам вуснай народнай творчасьці якутаў зьяўляецца [[эпас]] «[[Аланхо]]», у якім апавядаецца пра подзьвігі асілкаў ''боотур'' і [[перасяленьне]] якутаў у [[Сыбір]]<ref>[http://www.jakut.ru/ ЯКУТСКИЙ ГЕРОИЧЕСКИЙ ЭПОС ОЛОНХО]</ref>. Характэрнай асаблівасьцю «Аланхо» зьяўляецца тое, што ў ім словы пэрсанажаў сьпяваюцца, астатні тэкст выконваецца рэчытатывам, часта без інструмэнтальнага суправаджэньня.<ref>[http://www.culturemap.ru/?region=65&topic=43 culturemap.ru]</ref>. Таксама распаўсюджаны паданьні ''сэhэн'', хуткамоўкі ''чабыргах'', гарлавыя сьпевы ''хабарга ырыата'', працяглыя песьні ''дьиэрэтии ырыа'' або ''тойук'', хуткія песні ''дэгэрэн ырыа'', «[[птушкі|птушыныя]]» прыпеўкі ''чыычаах ырыата'', прыказкі і прымаўкі, вершы ''алгыс''<ref>[http://russiasib.ru/yakutskij-folklor/ ЯКУТСКИЙ ФОЛЬКЛОР]</ref>. Якуцкія народныя [[музычны інструмэнт|музычныя інструмэнты]] — варган ''камуз'' або ''хомус'', [[скрыпка]] ''кырыымпа'', бубен ''дюнгюр '', струнная прылада ''кылысах''<ref>[http://www.aymakh.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=158%3A2010-01-10-12-40-43&catid=22%3A2009-12-26-10-26-11&Itemid=38&lang=ru Якутские национальные музыкальные инструменты]</ref>.
 Нават у нашы дні найбольш папулярнае якуцкае [[сьвята]] — ''[[Ысыах]]''<ref>[http://www.bbc.co.uk/russian/blogs/2013/07/130716_blog_photo_dementievsky_yakutia_ysyah.shtml Ысыах или встреча солнца в Якутии]</ref>, прысьвечаны [[Сонца|сонцу]] і [[конь|коням]]. Яго называюць якуцкім [[Новы год|Новым годам]], сьвяткуюць напрыканцы [[чэрвень|чэрвеня]], суправаджаюць гульнямі, спаборніцтвамі, шанаваньнем старажытных [[бог|бажаствоў]] ''айыы'' і [[карагод]]ам ''осуохай''.