Фундамэнтальныя фізычныя канстанты: розьніца паміж вэрсіямі
д артаграфія |
д стыль |
||
Радок 1: | Радок 1: | ||
'''Фундамэнта́льная фізы́чная канста́нта''' ('''пастая́нная''') — фізычная велічыня, якая характарызуе не асобныя целы, а фізычныя ўласьцівасьці нашага сьвету ў цэлым. Фундамэнтальныя фізычныя канстанты ўзьнікаюць пры матэматычным апісаньні навакольнага сьвету з дапамогай [[тэарэтычная фізыка|тэарэтычнай фізыкі]]. Часта сюды жа адносяць і некаторыя іншыя фізычныя канстанты, так або інакш зьвязаныя з пэўнымі целамі. |
'''Фундамэнта́льная фізы́чная канста́нта''' ('''пастая́нная''') — фізычная велічыня, якая характарызуе не асобныя целы, а фізычныя ўласьцівасьці нашага сьвету ў цэлым. Фундамэнтальныя фізычныя канстанты ўзьнікаюць пры матэматычным апісаньні навакольнага сьвету з дапамогай [[тэарэтычная фізыка|тэарэтычнай фізыкі]]. Часта сюды жа адносяць і некаторыя іншыя фізычныя канстанты, так або інакш зьвязаныя з пэўнымі целамі. |
||
Слова «канстанта» разумее, што лікавае значэньне гэтай велічыні не зьмяняецца з часам. У рэальнасьці гэта можа быць і не так (напрыклад, у апошнія гады зьявіліся сьведчаньні ў карысьць таго, што [[канстанта тонкай структуры]] зьмяняецца падчас эвалюцый [[Сусьвет |
Слова «канстанта» разумее, што лікавае значэньне гэтай велічыні не зьмяняецца з часам. У рэальнасьці гэта можа быць і не так (напрыклад, у апошнія гады зьявіліся сьведчаньні ў карысьць таго, што [[канстанта тонкай структуры]] зьмяняецца падчас эвалюцый [[Сусьвет]]у). Аднак нават калі гэтыя велічыні і зьмяняюцца з часам, то вельмі павольна, і колькі-небудзь прыкметныя зьмены варта чакаць толькі на маштабах парадку веку Сусьвету. |
||
Варта адрозьніваць памерныя і беспамерныя фізычныя канстанты. Лікавае значэньне памернай велічыні залежыць ад выбару адзінак вымярэньня. Лікавае жа значэньне беспамерных канстантаў больш |
Варта адрозьніваць памерныя і беспамерныя фізычныя канстанты. Лікавае значэньне памернай велічыні залежыць ад выбару адзінак вымярэньня. Лікавае жа значэньне беспамерных канстантаў больш фундамэнтальнае, бо яно не залежыць ад сыстэмы адзінак. |
||
== Фундамэнтальныя фізычныя кастанты == |
== Фундамэнтальныя фізычныя кастанты == |
||
Радок 22: | Радок 22: | ||
| ''G'' |
| ''G'' |
||
| 6,67428(67)×10<sup>−11</sup> м³•кг<sup>−1</sup>•с<sup>−2</sup> |
| 6,67428(67)×10<sup>−11</sup> м³•кг<sup>−1</sup>•с<sup>−2</sup> |
||
⚫ | |||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| [[канстанта Плянка]] (элемэнтарны квант дзеяньня) |
| [[канстанта Плянка]] (элемэнтарны квант дзеяньня) |
||
| ''h'' |
| ''h'' |
||
| 6,626 068 96(33)×10<sup>−34</sup> Дж•с |
| 6,626 068 96(33)×10<sup>−34</sup> Дж•с |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
|[[канстанта Дырака]] (або прыведзеная канстанта Планка) |
|[[канстанта Дырака]] (або прыведзеная канстанта Планка) |
||
| <math>\hbar = h/2\pi</math> |
| <math>\hbar = h/2\pi</math> |
||
| 1,054 571 628(53)×10<sup>−34</sup> Дж•с |
| 1,054 571 628(53)×10<sup>−34</sup> Дж•с |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| [[Элемэнтарны электрычны зарад|элемэнтарны зарад]] |
| [[Элемэнтарны электрычны зарад|элемэнтарны зарад]] |
||
| ''e'' |
| ''e'' |
||
| 1,602 176 487(40)×10<sup>−19</sup> Кл |
| 1,602 176 487(40)×10<sup>−19</sup> Кл |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| rowspan="2" | [[магнітная канстанта]] (паводле старой тэрміналёгіі, магнітная пранікальнасьць вакуўму) |
| rowspan="2" | [[магнітная канстанта]] (паводле старой тэрміналёгіі, магнітная пранікальнасьць вакуўму) |
||
Радок 61: | Радок 61: | ||
| <math>m_p = (\hbar c / G)^{1/2}</math> |
| <math>m_p = (\hbar c / G)^{1/2}</math> |
||
| 2,176 44(11)×10<sup>−8</sup> кг |
| 2,176 44(11)×10<sup>−8</sup> кг |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| [[планкаўская даўжыня]] |
| [[планкаўская даўжыня]] |
||
| <math>l_p = (\hbar G / c^3)^{1/2}</math> |
| <math>l_p = (\hbar G / c^3)^{1/2}</math> |
||
| 1,616 252(81)×10<sup>−35</sup> м |
| 1,616 252(81)×10<sup>−35</sup> м |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| [[планкаўскі час]] |
| [[планкаўскі час]] |
||
| <math>t_p = (\hbar G /c^5)^{1/2}</math> |
| <math>t_p = (\hbar G /c^5)^{1/2}</math> |
||
| 5,391 24(27)×10<sup>−44</sup> с |
| 5,391 24(27)×10<sup>−44</sup> с |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|} |
|} |
||
Радок 86: | Радок 86: | ||
| <math>\alpha = e^2 / \hbar c</math> |
| <math>\alpha = e^2 / \hbar c</math> |
||
| 7,297 352 5376(50)×10<sup>−3</sup> |
| 7,297 352 5376(50)×10<sup>−3</sup> |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| <math>\alpha^{-1}</math> |
| <math>\alpha^{-1}</math> |
||
| 137,035 999 679(94) |
| 137,035 999 679(94) |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| электрычная канстанта (паводле старой тэрміналёгіі, дыэлектрычная пранікальнасьць вакуўму) |
| электрычная канстанта (паводле старой тэрміналёгіі, дыэлектрычная пранікальнасьць вакуўму) |
||
Радок 100: | Радок 100: | ||
| <math>m_u</math> = 1 а. а. м. |
| <math>m_u</math> = 1 а. а. м. |
||
| 1,660 538 782(83)×10<sup>−27</sup> кг |
| 1,660 538 782(83)×10<sup>−27</sup> кг |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| [[канстанта Больцмана]] |
| [[канстанта Больцмана]] |
||
| ''k'' |
| ''k'' |
||
| 1,380 6504(24)×10<sup>−23</sup> Дж•К<sup>−1</sup> |
| 1,380 6504(24)×10<sup>−23</sup> Дж•К<sup>−1</sup> |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|} |
|} |
||
Радок 120: | Радок 120: | ||
| ''m<sub>e</sub>'' |
| ''m<sub>e</sub>'' |
||
| 9,109 382 15(45)×10<sup>−31</sup> кг |
| 9,109 382 15(45)×10<sup>−31</sup> кг |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| маса [[пратон]]а |
| маса [[пратон]]а |
||
| ''m<sub>p</sub>'' |
| ''m<sub>p</sub>'' |
||
| 1,672 621 637(83)×10<sup>−27</sup> кг |
| 1,672 621 637(83)×10<sup>−27</sup> кг |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| маса [[нэўтрон]]а |
| маса [[нэўтрон]]а |
||
| ''m<sub>n</sub>'' |
| ''m<sub>n</sub>'' |
||
| 1,674 927 211(84)×10<sup>−27</sup> кг |
| 1,674 927 211(84)×10<sup>−27</sup> кг |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| [[лік Авагадра]] |
| [[лік Авагадра]] |
||
| <math>L</math>, <math>N_A</math> |
| <math>L</math>, <math>N_A</math> |
||
| 6,022 141 79(30)×10<sup>23</sup> моль<sup>−1</sup> |
| 6,022 141 79(30)×10<sup>23</sup> моль<sup>−1</sup> |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| [[канстанта Фарадэя]] |
| [[канстанта Фарадэя]] |
||
| <math>F = N_A e</math> |
| <math>F = N_A e</math> |
||
| 96 485,3399(24) Кл•моль<sup>−1</sup> |
| 96 485,3399(24) Кл•моль<sup>−1</sup> |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| [[газавая канстанта]] |
| [[газавая канстанта]] |
||
| <math>R = k N_A</math> |
| <math>R = k N_A</math> |
||
| 8,314 472(15) Дж•К<sup>−1</sup>•моль<sup>−1</sup> |
| 8,314 472(15) Дж•К<sup>−1</sup>•моль<sup>−1</sup> |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| удзельны малярны аб’ём ідэальнага газу (пры 273,15 Да, 101,325 кПа) |
| удзельны малярны аб’ём ідэальнага газу (пры 273,15 Да, 101,325 кПа) |
||
| |
| |
||
| 22,413 996(39)×10<sup>−3</sup> м³•моль<sup>−1</sup> |
| 22,413 996(39)×10<sup>−3</sup> м³•моль<sup>−1</sup> |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| стандартны атмасфэрны ціск |
| стандартны атмасфэрны ціск |
||
| atm |
| atm |
||
| 101 325 Па (роўна) |
| 101 325 Па (роўна) |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| [[бароўскі радыюс]] |
| [[бароўскі радыюс]] |
||
| <math>a_0 = \alpha/(4 \pi R_\infin)</math> |
| <math>a_0 = \alpha/(4 \pi R_\infin)</math> |
||
| 0,529 177 208 59(36)×10<sup>−10</sup> м |
| 0,529 177 208 59(36)×10<sup>−10</sup> м |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| [[энэргія Хартры]] |
| [[энэргія Хартры]] |
||
| <math>E_h = 2 R_\infin h c</math> |
| <math>E_h = 2 R_\infin h c</math> |
||
| 4,359 743 94(22)×10<sup>−18</sup> Дж |
| 4,359 743 94(22)×10<sup>−18</sup> Дж |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| [[канстанта Рыдбэрга]] |
| [[канстанта Рыдбэрга]] |
||
| <math>R_\infin = \alpha^2 m_e c / 2h</math> |
| <math>R_\infin = \alpha^2 m_e c / 2h</math> |
||
| 10 973 731,568 527(73) м<sup>−1</sup> |
| 10 973 731,568 527(73) м<sup>−1</sup> |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| [[магнэтон Бора]] |
| [[магнэтон Бора]] |
||
| <math>\mu_B = e\hbar / 2m_e</math> |
| <math>\mu_B = e\hbar / 2m_e</math> |
||
| 927,400 915(23)×10<sup>−26</sup> Дж•Тл<sup>−1</sup> |
| 927,400 915(23)×10<sup>−26</sup> Дж•Тл<sup>−1</sup> |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| [[магнітны момант электрона]] |
| [[магнітны момант электрона]] |
||
| <math>\mu_e</math> |
| <math>\mu_e</math> |
||
| −928,476 377(23)×10<sup>-26</sup> Дж•Тл<sup>−1</sup> |
| −928,476 377(23)×10<sup>-26</sup> Дж•Тл<sup>−1</sup> |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| ''g''-фактар вольнага электрона |
| ''g''-фактар вольнага электрона |
||
| <math>g_e=2 \mu_e/\mu_B</math> |
| <math>g_e=2 \mu_e/\mu_B</math> |
||
| 2,002 319 304 3622(15) |
| 2,002 319 304 3622(15) |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| [[ядзерны магнэтон]] |
| [[ядзерны магнэтон]] |
||
| <math>\mu_N</math> |
| <math>\mu_N</math> |
||
| 5,050 783 24(13)×10<sup>-27</sup> Дж•Тл<sup>−1</sup> |
| 5,050 783 24(13)×10<sup>-27</sup> Дж•Тл<sup>−1</sup> |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| [[магнітны момант пратона]] |
| [[магнітны момант пратона]] |
||
| <math>\mu_p</math> |
| <math>\mu_p</math> |
||
| 1,410 606 662(37)×10<sup>-26</sup> Дж•Тл<sup>−1</sup> |
| 1,410 606 662(37)×10<sup>-26</sup> Дж•Тл<sup>−1</sup> |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| |
| гірамагнітнае дачыненьне пратона |
||
| <math>\gamma_p = 2\mu_p/\mu_N</math> |
| <math>\gamma_p = 2\mu_p/\mu_N</math> |
||
| 2,675 222 099(70)×10<sup>8</sup> с<sup>−1</sup>•Tл<sup>−1</sup> |
| 2,675 222 099(70)×10<sup>8</sup> с<sup>−1</sup>•Tл<sup>−1</sup> |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| [[канстанта Стэфана-Больцмана]] |
| [[канстанта Стэфана-Больцмана]] |
||
| <math>\sigma = (\pi^2/60) k^4/\hbar^3 c^2</math> |
| <math>\sigma = (\pi^2/60) k^4/\hbar^3 c^2</math> |
||
| 5,670 400(40)×10<sup>−8</sup> Вт•м<sup>−2</sup>•К<sup>−4</sup> |
| 5,670 400(40)×10<sup>−8</sup> Вт•м<sup>−2</sup>•К<sup>−4</sup> |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| першая радыяцыйная канстанта |
| першая радыяцыйная канстанта |
||
| <math>c_1 = 2\pi h c^2</math> |
| <math>c_1 = 2\pi h c^2</math> |
||
| 3,741 771 18(19)×10<sup>−16</sup> Вт•м² |
| 3,741 771 18(19)×10<sup>−16</sup> Вт•м² |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| другая радыяцыйная канстанта |
| другая радыяцыйная канстанта |
||
| <math>c_2</math> |
| <math>c_2</math> |
||
| 1,438 7752(25)×10<sup>−2</sup> м•К |
| 1,438 7752(25)×10<sup>−2</sup> м•К |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|- |
|- |
||
| [[стандартнае паскарэньне вольнага падзеньня]] на паверхні Зямлі |
| [[стандартнае паскарэньне вольнага падзеньня]] на паверхні Зямлі |
||
| <math>g_n</math> |
| <math>g_n</math> |
||
| 9,806 65 м•с<sup>−2</sup> (роўна) |
| 9,806 65 м•с<sup>−2</sup> (роўна) |
||
| {{Заўвага|name="a"}} |
|||
| a |
|||
|} |
|} |
||
== Заўвагі == |
|||
{{Заўвагі}} |
|||
== Вонкавыя спасылкі == |
== Вонкавыя спасылкі == |
||
⚫ | |||
* [http://physics.nist.gov/cuu/Constants/Table/allascii.txt Fundamental Physical Constants --- Complete Listing]{{ref-en}} |
* [http://physics.nist.gov/cuu/Constants/Table/allascii.txt Fundamental Physical Constants --- Complete Listing]{{ref-en}} |
||
Вэрсія ад 07:42, 2 траўня 2016
Фундамэнта́льная фізы́чная канста́нта (пастая́нная) — фізычная велічыня, якая характарызуе не асобныя целы, а фізычныя ўласьцівасьці нашага сьвету ў цэлым. Фундамэнтальныя фізычныя канстанты ўзьнікаюць пры матэматычным апісаньні навакольнага сьвету з дапамогай тэарэтычнай фізыкі. Часта сюды жа адносяць і некаторыя іншыя фізычныя канстанты, так або інакш зьвязаныя з пэўнымі целамі.
Слова «канстанта» разумее, што лікавае значэньне гэтай велічыні не зьмяняецца з часам. У рэальнасьці гэта можа быць і не так (напрыклад, у апошнія гады зьявіліся сьведчаньні ў карысьць таго, што канстанта тонкай структуры зьмяняецца падчас эвалюцый Сусьвету). Аднак нават калі гэтыя велічыні і зьмяняюцца з часам, то вельмі павольна, і колькі-небудзь прыкметныя зьмены варта чакаць толькі на маштабах парадку веку Сусьвету.
Варта адрозьніваць памерныя і беспамерныя фізычныя канстанты. Лікавае значэньне памернай велічыні залежыць ад выбару адзінак вымярэньня. Лікавае жа значэньне беспамерных канстантаў больш фундамэнтальнае, бо яно не залежыць ад сыстэмы адзінак.
Фундамэнтальныя фізычныя кастанты
Велічыня | Знак | Значэньне | Зац. |
---|---|---|---|
хуткасьць сьвятла ў вакуўме | c | 299 792 458 м•с−1 | роўна |
гравітацыйная канстанта | G | 6,67428(67)×10−11 м³•кг−1•с−2 | [a] |
канстанта Плянка (элемэнтарны квант дзеяньня) | h | 6,626 068 96(33)×10−34 Дж•с | [a] |
канстанта Дырака (або прыведзеная канстанта Планка) | 1,054 571 628(53)×10−34 Дж•с | [a] | |
элемэнтарны зарад | e | 1,602 176 487(40)×10−19 Кл | [a] |
магнітная канстанта (паводле старой тэрміналёгіі, магнітная пранікальнасьць вакуўму) | μ0 | Н•А−2 | роўна |
1,256 637 061 4359… ×10−6 Н•А−2 | роўна |
Памерныя камбінацыі фундамэнтальных канстант
Назва | Знак | Значэньне | Зац. |
---|---|---|---|
планкаўская маса | 2,176 44(11)×10−8 кг | [a] | |
планкаўская даўжыня | 1,616 252(81)×10−35 м | [a] | |
планкаўскі час | 5,391 24(27)×10−44 с | [a] |
Канстанты, якія злучаюць розныя сыстэмы адзінак
Назва | Знак | Значэньне | Зац. |
---|---|---|---|
канстанта тонкай структуры | 7,297 352 5376(50)×10−3 | [a] | |
137,035 999 679(94) | [a] | ||
электрычная канстанта (паводле старой тэрміналёгіі, дыэлектрычная пранікальнасьць вакуўму) | 8,854 187 817 620… ×10−12 Ф•м−1 | роўна | |
атамная адзінка масы | = 1 а. а. м. | 1,660 538 782(83)×10−27 кг | [a] |
канстанта Больцмана | k | 1,380 6504(24)×10−23 Дж•К−1 | [a] |
Некаторыя іншыя фізычныя канстанты
Назва | Знак | Значэньне | Зац. |
---|---|---|---|
маса электрона | me | 9,109 382 15(45)×10−31 кг | [a] |
маса пратона | mp | 1,672 621 637(83)×10−27 кг | [a] |
маса нэўтрона | mn | 1,674 927 211(84)×10−27 кг | [a] |
лік Авагадра | , | 6,022 141 79(30)×1023 моль−1 | [a] |
канстанта Фарадэя | 96 485,3399(24) Кл•моль−1 | [a] | |
газавая канстанта | 8,314 472(15) Дж•К−1•моль−1 | [a] | |
удзельны малярны аб’ём ідэальнага газу (пры 273,15 Да, 101,325 кПа) | 22,413 996(39)×10−3 м³•моль−1 | [a] | |
стандартны атмасфэрны ціск | atm | 101 325 Па (роўна) | [a] |
бароўскі радыюс | 0,529 177 208 59(36)×10−10 м | [a] | |
энэргія Хартры | 4,359 743 94(22)×10−18 Дж | [a] | |
канстанта Рыдбэрга | 10 973 731,568 527(73) м−1 | [a] | |
магнэтон Бора | 927,400 915(23)×10−26 Дж•Тл−1 | [a] | |
магнітны момант электрона | −928,476 377(23)×10-26 Дж•Тл−1 | [a] | |
g-фактар вольнага электрона | 2,002 319 304 3622(15) | [a] | |
ядзерны магнэтон | 5,050 783 24(13)×10-27 Дж•Тл−1 | [a] | |
магнітны момант пратона | 1,410 606 662(37)×10-26 Дж•Тл−1 | [a] | |
гірамагнітнае дачыненьне пратона | 2,675 222 099(70)×108 с−1•Tл−1 | [a] | |
канстанта Стэфана-Больцмана | 5,670 400(40)×10−8 Вт•м−2•К−4 | [a] | |
першая радыяцыйная канстанта | 3,741 771 18(19)×10−16 Вт•м² | [a] | |
другая радыяцыйная канстанта | 1,438 7752(25)×10−2 м•К | [a] | |
стандартнае паскарэньне вольнага падзеньня на паверхні Зямлі | 9,806 65 м•с−2 (роўна) | [a] |