Валеры Антоні Ўрублеўскі: розьніца паміж вэрсіямі

Валеры Антоні Ўрублеўскі
	Сьлепаўрон
	; Герб Сьлепаворан
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	15 сьнежня 1836; Жалудок, Лідзкі павет, Гарадзенская губэрня, Расейская імпэрыя
Памёр	5 жніўня 1908; Уарвіль, Францыя
Пахаваны	Пэр-Ляшэз; Grave of Walery Wroblewski[d];
Род	Урублеўскія
Бацькі	Антон Урублеўскі; Разалія зь Юроўскіх
Рэлігія	рыма-каталік
Дзейнасьць	рэвалюцыянэр, палітык, вайсковец, камунар, ліхтарнік, друкар

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

← Папярэдняя зьмена Наступная зьмена →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Вэрсія ад 10:36, 17 красавіка 2016

Валеры Антоні Ўрублеўскі (15 сьнежня 1836 — 5 жніўня 1908) — дзяяч польскага, беларускага і міжнароднага рэвалюцыйнага руху.

Біяграфія

Нарадзіўся ў мястэчку Жалудок Лідзкага павету (цяпер гарадзкі пасёлак у Шчучынскім раёне Беларусі) у сям’і польскага па паходжаньні безмаянтковага шляхціца Антона Ўрублеўскага і Разаліі з роду Юроўскіх. Бацька яго працаваў лесьніком, потым скарбнікам у графа Тызэнгаўза.

Скончыўшы ў 1853 годзе Віленскую гімназію, паступіў у Пецярбурскі лясны інстытут. У час вучобы ўдзельнічаў у студэнцкім руху, быў чальцом нелегальнага рэвалюцыйнага гуртка, якім кіравалі польскія рэвалюцыянэры-дэмакраты Зыгмунт Серакоўскі і Яраслаў Дамброўскі. У 1861 годзе Ўрублеўскі накіраваны інспэктарам лясной школы ў вёску Саколка Гарадзенскай губэрні (цяпер Польшча). У 1861—1862 гадах ён актыўна ўдзельнічаў у стварэньні нелегальнай рэвалюцыйнай арганізацыі на Гарадзеншчыне, вёў прапаганду сярод навучэнцаў школы. Разам з Кастусём Каліноўскім рэдагаваў, друкаваў і распаўсюджваў нелегальную рэвалюцыйна-дэмакратычную газэту «Мужыцкая праўда».

У час паўстаньня 1863—1864 гадоў Урублеўскі кіраваў паўстанцкімі атрадамі. Ён быў прыхільнікам левага крыла «чырвоных» — найбольш актыўных барацьбітоў, якія прытрымліваліся рэвалюцыйных поглядаў, — апоры на сялянскія масы, ліквідацыі памешчыцкага землеўладаньня, роўных правоў усіх народаў краю. У час бою з казакамі 7 жніўня 1864 году Ўрублеўскі быў пасечаны шаблямі.

Крыху падлячыўшыся, ён эмігрыраваў у Францыю. У Парыжы кіраваў дэмакратычнымі арганізацыямі беларуска-польскіх эмігрантаў. Калі 18 сакавіка 1871 у Францыі адбылася рэвалюцыя і быў створаны першы ў гісторыі чалавецтва рабочы ўрад Парыская камуна, Урублеўскі, як і многія іншыя яго суайчыньнікі, актыўна падтрымаў рэвалюцыйныя памкненьні парыжан. У гэтым выступленьні ён бачыў «сацыяльную рэвалюцыю, якая пры посьпеху можа перавярнуць увесь парадак, што існуе цяпер у Эўропе...». У званьні палкоўніка (атрымаў напярэдадні паўстаньня) Урублеўскі прапанаваў камунарам свае паслугі і плян ваенных дзеяў. Неўзабаве яму было прысвоена званьне генэрала і ён узначаліў адну з трох рэвалюцыйных армій, якая абараняла паўднёвую частку Парыжа. У баях Урублеўскі паказаў сябе ўмелым, разважлівым і прадбачлівым палкаводцам і змагаўся на чале арміі да апошняга дня існаваньня Парыскай камуны. Вэрсальцы завочна прыгаварылі яго да пакараньня сьмерцю. З фальшывым пашпартам Урублеўскі пераехаў у Вялікую Брытанію, дзе блізка пазнаёміўся з Карлам Марксам і Фрыдрыхам Энгельсам. У гэты ж час здароўе яго ў выніку шматлікіх раненьняў моцна пахіснулася, яму зь цяжкасьцю ўдалося пазьбегнуць ампутацыі рукі.

Падлячыўшыся ў бальніцы Лёнданскага ўнівэрсытэту, Урублеўскі ўступіў у I Інтэрнацыянал. У кастрычніку 1871 году яго абралі чальцом Генэральнай рады I Інтэрнацыянала, сакратаром-карэспандэнтам для Польшчы. Ідэі Інтэрнацыянала Ўрублеўскі прапаведаваў у эмігранцкай арганізацыі «Люд польскі», створанай у Лёндане па яго ініцыятыве. У 1871—1872 гадах Урублеўскі быў старшынём судовай («трацейскай») камісіі, якая разьбірала канфлікты паміж чальцамі I Інтэрнацыянала. Пасьля распаду I Інтэрнацыянала і арганізацыі «Люд польскі» (1876) Урублеўскі перабраўся ў Жэнэву. У 1878 годзе ён нелегальна прыяжджаў у Расею (Адэса, Пецярбург), сустракаўся з народнікамі-землявольцамі. Калі францускі ўрад абвясьціў амністыю ўдзельнікам Парыскай камуны, у 1885 годзе Ўрублеўскі пераехаў у Францыю і пасяліўся ў горадзе Ніцца. У 1901 годзе францускі ўрад нават прызначыў яму пэнсію. Апошнія гады жыцьця ён правёў ва Ўарвілі (каля Парыжу) у хаце былога камунара земляка Г. Геншынскага. Пахаваны ў Парыжы на могілках Пэр-Ляшэз, ля сьцяны Камунараў.

Памяць ў Беларусі

У Горадні імем Урублеўскага названа вуліца.

Вонкавыя спасылкі

Гісторыя Беларусі. Асобы. Валеры Антоні Ўрублеўскі

@@ Радок 16: / Радок 16: @@
 |Наступнік           =
 |Імя пры нараджэньні =
-|Нарадзіўся          = {{Нарадзіўся|15|12|1836|0|1}}
+|Нарадзіўся          = {{Нарадзіўся|15|12|1836}}
 |Месца нараджэньня   = [[Жалудок]], [[Лідзкі павет (Расейская імпэрыя)|Лідзкі павет]], [[Гарадзенская губэрня]], [[Расейская імпэрыя]]
 |Памёр               = {{Памёр|5|8|1908}}
@@ Радок 22: / Радок 22: @@
 |Род                 = [[Урублеўскія]]
 |Бацька              = Антон Урублеўскі
-|Маці                = Разалія зь [[Юроўскіх|Юроўскіх]]
+|Маці                = Разалія зь [[Юроўскія|Юроўскіх]]
 |Жонка               =
 |Дзеці               =
@@ Радок 30: / Радок 30: @@
 |Колер загалоўку     =
 }}
-'''Валеры Антоні Ўрублеўскі''' ([[15 сьнежня]] [[1836]] — [[5 жніўня]] [[1908]]) — дзяяч [[Польшча|польскага]], [[Беларусь|беларускага]] і міжнароднага рэвалюцыйнага руху.
+'''Валеры Антоні Ўрублеўскі''' (15 сьнежня 1836 — 5 жніўня 1908) — дзяяч [[Польшча|польскага]], [[Беларусь|беларускага]] і міжнароднага рэвалюцыйнага руху.
 == Біяграфія ==
 Нарадзіўся ў мястэчку [[Жалудок]] [[Лідзкі павет|Лідзкага павету]] (цяпер [[гарадзкі пасёлак]] у [[Шчучынскі раён|Шчучынскім раёне]] [[Беларусь|Беларусі]]) у сям’і польскага па паходжаньні безмаянтковага шляхціца Антона Ўрублеўскага і Разаліі з роду Юроўскіх. Бацька яго працаваў лесьніком, потым скарбнікам у графа [[Тызэнгаўз]]а.
-Скончыўшы ў [[1853]] годзе [[Вільня|Віленскую]] гімназію, паступіў у [[Пецярбурскі лясны інстытут]]. У час вучобы ўдзельнічаў у студэнцкім руху, быў членам нелегальнага рэвалюцыйнага гуртка, якім кіравалі польскія рэвалюцыянэры-дэмакраты [[Зыгмунт Серакоўскі]] і [[Яраслаў Дамброўскі]]. У [[1861]] годзе Ўрублеўскі накіраваны інспэктарам лясной школы ў вёску [[Саколка (горад)|Саколка]] [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]] (цяпер [[Польшча]]). У [[1861]]—[[1862]] гадах ён актыўна ўдзельнічаў у стварэньні нелегальнай рэвалюцыйнай арганізацыі на Гарадзеншчыне, вёў прапаганду сярод навучэнцаў школы. Разам з [[Кастусь Каліноўскі|Кастусём Каліноўскім]] рэдагаваў, друкаваў і распаўсюджваў нелегальную рэвалюцыйна-дэмакратычную газэту «[[Мужыцкая праўда]]».
+Скончыўшы ў [[1853]] годзе [[Вільня|Віленскую]] гімназію, паступіў у [[Пецярбурскі лясны інстытут]]. У час вучобы ўдзельнічаў у студэнцкім руху, быў чальцом нелегальнага рэвалюцыйнага гуртка, якім кіравалі польскія рэвалюцыянэры-дэмакраты [[Зыгмунт Серакоўскі]] і [[Яраслаў Дамброўскі]]. У [[1861]] годзе Ўрублеўскі накіраваны інспэктарам лясной школы ў вёску [[Саколка (горад)|Саколка]] [[Гарадзенская губэрня|Гарадзенскай губэрні]] (цяпер [[Польшча]]). У [[1861]]—[[1862]] гадах ён актыўна ўдзельнічаў у стварэньні нелегальнай рэвалюцыйнай арганізацыі на Гарадзеншчыне, вёў прапаганду сярод навучэнцаў школы. Разам з [[Кастусь Каліноўскі|Кастусём Каліноўскім]] рэдагаваў, друкаваў і распаўсюджваў нелегальную рэвалюцыйна-дэмакратычную газэту «[[Мужыцкая праўда]]».
 У час [[паўстаньне 1863—1864 гадоў|паўстаньня 1863—1864 гадоў]] Урублеўскі кіраваў паўстанцкімі атрадамі. Ён быў прыхільнікам левага крыла «чырвоных» — найбольш актыўных барацьбітоў, якія прытрымліваліся рэвалюцыйных поглядаў, — апоры на сялянскія масы, ліквідацыі памешчыцкага землеўладаньня, роўных правоў усіх народаў краю. У час бою з казакамі [[7 жніўня]] [[1864]] году Ўрублеўскі быў пасечаны шаблямі.
@@ Радок 41: / Радок 41: @@
 Крыху падлячыўшыся, ён эмігрыраваў у [[Францыя|Францыю]]. У [[Парыж]]ы кіраваў дэмакратычнымі арганізацыямі беларуска-польскіх эмігрантаў. Калі [[18 сакавіка]] [[1871]] у Францыі адбылася рэвалюцыя і быў створаны першы ў гісторыі чалавецтва рабочы ўрад [[Парыская камуна]], Урублеўскі, як і многія іншыя яго суайчыньнікі, актыўна падтрымаў рэвалюцыйныя памкненьні парыжан. У гэтым выступленьні ён бачыў «''сацыяльную рэвалюцыю, якая пры посьпеху можа перавярнуць увесь парадак, што існуе цяпер у Эўропе...''». У званьні палкоўніка (атрымаў напярэдадні паўстаньня) Урублеўскі прапанаваў камунарам свае паслугі і плян ваенных дзеяў. Неўзабаве яму было прысвоена званьне генэрала і ён узначаліў адну з трох рэвалюцыйных армій, якая абараняла паўднёвую частку Парыжа. У баях Урублеўскі паказаў сябе ўмелым, разважлівым і прадбачлівым палкаводцам і змагаўся на чале арміі да апошняга дня існаваньня Парыскай камуны. Вэрсальцы завочна прыгаварылі яго да пакараньня сьмерцю. З фальшывым пашпартам Урублеўскі пераехаў у [[Вялікая Брытанія|Вялікую Брытанію]], дзе блізка пазнаёміўся з [[Карл Маркс|Карлам Марксам]] і [[Фрыдрых Энгельс|Фрыдрыхам Энгельсам]]. У гэты ж час здароўе яго ў выніку шматлікіх раненьняў моцна пахіснулася, яму зь цяжкасьцю ўдалося пазьбегнуць ампутацыі рукі.
-Падлячыўшыся ў бальніцы [[Лёнданскі ўнівэрсытэт|Лёнданскага ўнівэрсытэту]], Урублеўскі ўступіў у [[I Інтэрнацыянал]]. У кастрычніку [[1871]] году яго абралі членам Генэральнай рады I Інтэрнацыянала, сакратаром-карэспандэнтам для [[Польшча|Польшчы]]. Ідэі Інтэрнацыянала Ўрублеўскі прапаведаваў у эмігранцкай арганізацыі «Люд польскі», створанай у [[Лёндан]]е па яго ініцыятыве. У [[1871]]—[[1872]] гадах Урублеўскі быў старшынёй судовай («трацейскай») камісіі, якая разьбірала канфлікты паміж членамі I Інтэрнацыянала. Пасьля распаду I Інтэрнацыянала і арганізацыі «Люд польскі» ([[1876]]) Урублеўскі перабраўся ў [[Жэнэва|Жэнэву]]. У [[1878]] годзе ён нелегальна прыяжджаў у [[Расея|Расею]] ([[Адэса]], [[Пецярбург]]), сустракаўся з [[народнікі-землявольцы|народнікамі-землявольцамі]]. Калі францускі ўрад абвясьціў амністыю ўдзельнікам Парыскай камуны, у [[1885]] годзе Ўрублеўскі пераехаў у Францыю і пасяліўся ў горадзе [[Ніцца]]. У [[1901]] годзе францускі ўрад нават прызначыў яму пэнсію. Апошнія гады жыцьця ён правёў ва Ўарвілі (каля Парыжу) у хаце былога камунара земляка Г. Геншынскага. Пахаваны ў Парыжы на могілках [[Пэр-Ляшэз]], ля сьцяны Камунараў.
+Падлячыўшыся ў бальніцы [[Лёнданскі ўнівэрсытэт|Лёнданскага ўнівэрсытэту]], Урублеўскі ўступіў у [[I Інтэрнацыянал]]. У кастрычніку [[1871]] году яго абралі чальцом Генэральнай рады I Інтэрнацыянала, сакратаром-карэспандэнтам для [[Польшча|Польшчы]]. Ідэі Інтэрнацыянала Ўрублеўскі прапаведаваў у эмігранцкай арганізацыі «Люд польскі», створанай у [[Лёндан]]е па яго ініцыятыве. У [[1871]]—[[1872]] гадах Урублеўскі быў старшынём судовай («трацейскай») камісіі, якая разьбірала канфлікты паміж чальцамі I Інтэрнацыянала. Пасьля распаду I Інтэрнацыянала і арганізацыі «Люд польскі» ([[1876]]) Урублеўскі перабраўся ў [[Жэнэва|Жэнэву]]. У [[1878]] годзе ён нелегальна прыяжджаў у [[Расея|Расею]] ([[Адэса]], [[Пецярбург]]), сустракаўся з [[народнікі-землявольцы|народнікамі-землявольцамі]]. Калі францускі ўрад абвясьціў амністыю ўдзельнікам Парыскай камуны, у [[1885]] годзе Ўрублеўскі пераехаў у Францыю і пасяліўся ў горадзе [[Ніцца]]. У [[1901]] годзе францускі ўрад нават прызначыў яму пэнсію. Апошнія гады жыцьця ён правёў ва Ўарвілі (каля Парыжу) у хаце былога камунара земляка Г. Геншынскага. Пахаваны ў Парыжы на могілках [[Пэр-Ляшэз]], ля сьцяны Камунараў.
 == Памяць ў Беларусі ==
@@ Радок 50: / Радок 50: @@
 {{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Урублеўскі, Валеры Антоні}}
 [[Катэгорыя:Беларускія рэвалюцыянэры]]
 [[Катэгорыя:Паўстанцы 1863—1864 гадоў]]