Юрай Янашык: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Вэрсія ад 13:21, 5 кастрычніка 2015

Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Янашык.

Статуя Янашыка ў парку Сьметаны ў Горжыцах (Чэская рэспубліка)

Юра́й Я́нашык (па-славацку: Juraj Jánošík, вымаўляецца ˈjuraj ˈjaːnɔʃiːk, па-польску: Jerzy Janosik, па-вугорску: Jánosik György ; хрышчаны 25 студзеня 1688 — 17 сакавіка 1713) — вядомы славацкі злачынец, герой шматлікіх легендаў і мастацкіх твораў, дзе ягоны вобраз значна міталягізаваны. З XIX стагодзьдзя Янашык стаў сымбалем супраціву прыгнёту ня толькі на поўначы каралеўства Вугоршчына (цяперашняя Славаччына), але таксама й сярод гураляў і палякаў з Падгальля. Падчас антынацысцкага паўстаньня ў Славаччыне імя Янашыка насіла адна з партызанскіх групаў.

Жыцьцяпіс

Старонка 39 пратаколу суду над Юраем Янашыкам

Юрай Янашык нарадзіўся ў вёсцы Церхава пад Габсбурскай манархіяй (цяпер у раёне Жыліна) у сям’і Марціна Янашыка і Ганны Чышнікавай. Ахрышчаны ў касьцёле Найсьвяцейшай Тройцы ў Варыне, хроснымі бацькамі Юрая сталі Якуб Мэр’яд і Барбара Крыштафікава. Меў старэйшую сястру Барбару і малодшых братоў Яна, Марціна і Адама^[1].

У пятнаццацігадовым узросьце далучыўся да куруцкіх паўстанцаў. Пасьля паразы пад Трэнчынам быў прызваны ў габсбурскае войска^[2]. Увосень 1710, служачы ахоўнікам у Бітчы, дапамог уцячы вязьню Томашу Вугарчыку^[3], зь якім яны стварылі бандыцкую ватагу. Пасьля выхаду Вугарчыка Янашык стаў яе аднаасобным правадыром^[4]. Банда дзейнічала пераважна ў паўночна-заходняй Вугоршчыне (цяперашняя Славаччына), уздоўж ракі Ваг між Важцам і Віхаднай^[5], хоць часам даходзілі нават да Польшчы і Маравіі^[2]. Па большай частцы іхнімі ахвярамі станавіліся заможныя купцы. Пад даводзтвам Янашыка банда цьвёрда прытрымлівалася прынцыпу не забіваць сваіх ахвяраў; аднойчы яны дапамаглі выпадкова параненаму сьвятару^[5]. Таксама часткова мае пацьверджаньне легенда пра тое, што яны дзяліліся нарабаваным дабром зь бедакамі^[5].

Увосені 1712 Янашык быў схоплены, аднак праз пэўны час адпушчаны з грахаўскага маёнтку^[6]. Увесну 1713 ізноў арыштаваны ў маёнтку свайго сябра Вугорчыка ў Кленаўцы^[7]^[8]. Паводле легенды, яго схапілі ў карчме Томаша Вугорчыка, калі ён пакаўзнуўся на гарошынах, кінутых яму пад ногі здрадніцай.

Суд над ім адбываўся ў Ліптаўскім Сьвятым Мікулашы 16—17 сакавіка 1713 року. Ён атрымаў сьмяротны вырак, аднак дакладная дата яго выкананьня невядомая. Паводле легенды, якая стала прапагандавацца ў XIX стагодзьдзі, яго падчапілі левым бокам на крук і такім чынам пакінулі паміраць. Гэты спосаб забойства ўжываўся ў дачыненьні да завадатараў ватагаў^[5]. Аднак існуюць таксама зьвесткі, што ён быў павешаны^[7].

Памяць

У 1947 року ў Чэхаславаччыне была выдадзеная дзьвюхкронавая манэта з партрэтам Янашыка^[9].

Крыніцы

^ Zuzana Križková, Margaréta Horváthová. Juraj Jánošík: rozprávanie o zbojníckom kapitánovi. — Perfekt, 2004. — 110 с. — ISBN 8080462828
^ ^а ^б Juraj Jánošík osobnosti.sk | životopisy, diela, tvorba, články, linky
^ Kočiš (1986), p. 47 (славацк.)
^ Kočiš (1986), p. 50 (славацк.)
^ ^а ^б ^в ^г Odpočíva Jánošík na dne Liptovskej Mary? Aktuality Terchová | terchova-info.sk
^ Kočiš (1986), p. 53 (славацк.)
^ ^а ^б Jaká je pravda o Jánošíkovi a Ilčíkovi? (чэс.). www.ilcik.cz. Праверана 8 студзеня 2009 г.
^ Kočiš (1986), p. 56 (славацк.)
^ Předpis č. 78/1947 Sb. Vyhláška ministra financí o ražbě a vydání dvoukorun (чэс.) Zákony pro lidi. AION (27.02.2013). Праверана 18 траўня 2013 г.

Літаратура

Jozef Kočiš. Neznámy Jánošík. — Martin: Vydavatel´stvo Osveta, 1986.
Andrej Melicherčík. Juraj Jánošík, hrdina protifeudálného odboja slovenského l´udu. — Martin: 1963.

Вонкавыя спасылкі

Юрай Янашык — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Бачына імя Юрая Янашыка (славацк.) (анг.)
Янашык, славацкі Робін Гуд, у сьвятле дакумэнтальных сьведчаньняў і народнага паданьня (анг.)

[1] Zuzana Križková, Margaréta Horváthová. Juraj Jánošík: rozprávanie o zbojníckom kapitánovi. — Perfekt, 2004. — 110 с. — ISBN 8080462828

[osobnosti.sk-2] а ^б Juraj Jánošík osobnosti.sk | životopisy, diela, tvorba, články, linky

[3] Kočiš (1986), p. 47 (славацк.)

[4] Kočiš (1986), p. 50 (славацк.)

[terchova-info.sk-5] а ^б ^в ^г Odpočíva Jánošík na dne Liptovskej Mary? Aktuality Terchová | terchova-info.sk

[6] Kočiš (1986), p. 53 (славацк.)

[autogenerated1-7] а ^б Jaká je pravda o Jánošíkovi a Ilčíkovi? (чэс.). www.ilcik.cz. Праверана 8 студзеня 2009 г.

[8] Kočiš (1986), p. 56 (славацк.)

[9] Předpis č. 78/1947 Sb. Vyhláška ministra financí o ražbě a vydání dvoukorun (чэс.) Zákony pro lidi. AION (27.02.2013). Праверана 18 траўня 2013 г.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
 {{Цёзкі|Янашык}}
 [[Файл:Juraj-Jánošík-Smetanovy-sady-Hořice2011c.jpg|значак|Статуя Янашыка ў парку Сьметаны ў [[Горжыцы|Горжыцах]] ([[Чэская рэспубліка]])]]
-'''Юра́й Я́нашык''' ({{Мова-sk|Juraj Jánošík}}, вымаўляецца {{IPA|ˈjuraj ˈjaːnɔʃiːk|sl}}, {{Мова-pl|Jerzy Janosik}}, {{Мова-hu|Jánosik György }}; хрышчаны [[25 студзеня]] [[1688]] — [[17 сакавіка]] [[1713]]) — вядомы [[Славакі|славацкі]] злачынец, герой шматлікіх легендаў і мастацкіх твораў, дзе ягоны вобраз значна міталягізаваны. З [[XIX стагодзьдзе|XIX стагодзьдзя]] Янашык стаў сымбалем супраціву прыгнёту ня толькі на поўначы [[Каралеўства Вугоршчына|каралеўства Вугоршчына]] (цяперашняя [[Славаччына]]), але таксама й сярод [[Гуралі|гураляў]] і палякаў з [[Падгальле|Падгальля]]. Падчас [[Славацкае нацыянальнае паўстаньне|антынацысцкага паўстаньня ў Славаччыне]] імя Янашыка насіла адна з [[партызан (вайна)|партызанскіх]] групаў.
+'''Юра́й Я́нашык''' ({{Мова-sk|Juraj Jánošík}}, вымаўляецца {{IPA|ˈjuraj ˈjaːnɔʃiːk|sl}}, {{Мова-pl|Jerzy Janosik}}, {{Мова-hu|Jánosik György }}; хрышчаны [[25 студзеня]] [[1688]] — [[17 сакавіка]] [[1713]]) — вядомы [[Славакі|славацкі]] злачынец, герой шматлікіх легендаў і мастацкіх твораў, дзе ягоны вобраз значна міталягізаваны. З [[XIX стагодзьдзе|XIX стагодзьдзя]] Янашык стаў сымбалем супраціву прыгнёту ня толькі на поўначы [[Каралеўства Вугоршчына|каралеўства Вугоршчына]] (цяперашняя [[Славаччына]]), але таксама й сярод [[Гуралі|гураляў]] і палякаў з [[Падгальле (Польшча)|Падгальля]]. Падчас [[Славацкае нацыянальнае паўстаньне|антынацысцкага паўстаньня ў Славаччыне]] імя Янашыка насіла адна з [[партызан (вайна)|партызанскіх]] групаў.
 == Жыцьцяпіс ==
@@ Радок 60: / Радок 60: @@
 == Вонкавыя спасылкі ==
+{{Commons}}
-{{Commonscat|Juraj Jánošík}}
 * [http://jurojanosik.com/ Бачына імя Юрая Янашыка]{{ref-sk}}{{ref-en}}
 * [http://www.iarelative.com/history/janosik.htm Янашык, славацкі Робін Гуд, у сьвятле дакумэнтальных сьведчаньняў і народнага паданьня]{{ref-en}}
@@ Радок 69: / Радок 69: @@
 [[Катэгорыя:Нарадзіліся ў раёне Жыліна]]
 [[Катэгорыя:Гуралі]]
-[[Катэгорыя:Славацкія збойцы]]
 [[Катэгорыя:Славацкі фальклёр]]