Хвароба Альцгаймэра: розьніца паміж вэрсіямі

Правіць спасылкі
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д Removing Link FA template (handled by wikidata)
Радок 1: Радок 1:
[[Файл:Alzheimer's_disease_brain_comparison.jpg|міні|300пкс|[[Галаўны мозаг|Мозаг]] пацыента ў норме (зьлева). Мозаг з [[паталёгія|паталягічнымі]] зьменамі, выкліканымі хваробай Альцгаймэра (справа)]]
[[Файл:Alzheimer's_disease_brain_comparison.jpg|міні|300пкс|[[Галаўны мозаг|Мозаг]] пацыента ў норме (зьлева). Мозаг з [[паталёгія|паталягічнымі]] зьменамі, выкліканымі хваробай Альцгаймэра (справа)]]
'''Хвароба Альцгаймэра''' (таксама сэнільная дэмэнцыя альцгаймэраўскага тыпу) — найбольш распаўсюджаная форма [[дэмэнцыя|дэмэнцыі]], невылечнае дэгенэратыўнае захворваньне, упершыню было апісана ў [[1906]] годзе нямецкім псыхіятрам [[Аляіс Альцгаймэр|Аляісам Альцгаймэрам]]. Як правіла, яно выяўляецца ў людзей старэйшых за 65 год<ref>Brookmeyer R, Gray S, Kawas C (September 1998). «Projections of Alzheimer's disease in the United States and the public health impact of delaying disease onset». Am J Public Health 88 (9): 1337–1342.</ref>, але існуе і раньняя хвароба Альцгаймэра — рэдкая форма захворваньня. Агульнасусьветная захворваемасьць на [[2006]] год ацэньвалася ў 26,6 млн чалавек, да [[2050]] году колькасьць хворых можа вырасьці у чатыры разы<ref>Brookmeyer R, Johnson E, Ziegler-Graham K, MH Arrighi (July 2007). [http://works.bepress.com/cgi/viewcontent.cgi?article=1022&context=rbrookmeyer «Forecasting the global burden of Alzheimer’s disease»]. Alzheimer's and Dementia 3 (3): 186–191.</ref>. Ад хваробы пакутуюць 20% асобаў ва ўзросьце пасьля 85 гадоў<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Сьвятлана Барысенка]].|загаловак=Старасьць — не хвароба|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=72871|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=20 студзеня 2011|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2011-01-20 11 (26875)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/72868/20stu-5.indd.pdf 3]|issn=1990-763x}}</ref>.
'''Хвароба Альцгаймэра''' (таксама сэнільная дэмэнцыя альцгаймэраўскага тыпу) — найбольш распаўсюджаная форма [[дэмэнцыя|дэмэнцыі]], невылечнае дэгенэратыўнае захворваньне, упершыню было апісана ў [[1906]] годзе нямецкім псыхіятрам [[Аляіс Альцгаймэр|Аляісам Альцгаймэрам]]. Як правіла, яно выяўляецца ў людзей старэйшых за 65 год<ref>{{артыкул|аўтар=Brookmeyer R., Gray S., Kawas C.|год=1998|загаловак=Праекцыі хваробы Альцгаймэра ў Злучаных Штатах і ўплыў адцягваньня пачатку хваробы на ахову здароўя|мова=en|арыгінал=Projections of Alzheimer's disease in the United States and the public health impact of delaying disease onset|выданьне=Am J Public Health|нумар=88 (9)|pages=1337–1342}}</ref>, але існуе і раньняя хвароба Альцгаймэра — рэдкая форма захворваньня. Агульнасусьветная захворваемасьць на [[2006]] год ацэньвалася ў 26,6 млн чалавек, да [[2050]] году колькасьць хворых можа вырасьці у чатыры разы<ref>{{артыкул|аўтар=Brookmeyer R., Johnson E., Ziegler-Graham K., Arrighi M. H.|год=2007|спасылка=http://works.bepress.com/cgi/viewcontent.cgi?article=1022&context=rbrookmeyer|загаловак=Прадказаньне і глябальны цяжар ад хваробы Альцгаймэра|мова=en|арыгінал=Forecasting the global burden of Alzheimer’s disease|выданьне=Alzheimer’s and Dementia|нумар=3 (3)|pages=186—191}}</ref>. Ад хваробы пакутуюць 20% асобаў ва ўзросьце пасьля 85 гадоў<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Сьвятлана Барысенка]].|загаловак=Старасьць — не хвароба|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=72871|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=20 студзеня 2011|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2011-01-20 11 (26875)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/72868/20stu-5.indd.pdf 3]|issn=1990-763x}}</ref>.


У кожнага чалавека хвароба працякае па-свойму, але пры гэтым назіраецца шэраг агульных [[сымптом]]аў<ref>[http://www.alzheimers.org.uk/site/scripts/documents_info.php?documentID=100 «What is Alzheimer’s disease?»]. Alzheimers.org.uk</ref>. Першыя прыкметныя праявы звычайна па памылцы зьвязваюць з старэчым узростам ці тлумачаць уплывам [[стрэс]]у<ref name="Waldemar">Waldemar G, Dubois B, Emre M, et al (January 2007). «Recommendations for the diagnosis and management of Alzheimer's disease and other disorders associated with dementia: EFNS guideline». Eur. J. Neurol. 14 (1): e1–26.</ref>.
У кожнага чалавека хвароба працякае па-свойму, але пры гэтым назіраецца шэраг агульных [[сымптом]]аў<ref>[http://www.alzheimers.org.uk/site/scripts/documents_info.php?documentID=100 «What is Alzheimer’s disease?»]. Alzheimers.org.uk</ref>. Першыя прыкметныя праявы звычайна па памылцы зьвязваюць з старэчым узростам ці тлумачаць уплывам [[стрэс]]у<ref name="Waldemar">{{артыкул|аўтар=Waldemar G., Dubois B., Emre M., et al|год=2007|загаловак=Рэкамэндацыі па дыягностыцы і вядзеньні хваробы Альцгаймэра і іншых парушэньняў, зьвязаных з дэмэнцыяй: кіраўніцтва Эўрапейскай фэдэрацыі нэўралягічных таварыстваў|мова=en|арыгінал=Recommendations for the diagnosis and management of Alzheimer’s disease and other disorders associated with dementia: EFNS guideline|выданьне=Eur. J. Neurol|нумар=14 (1)|pages=e1-26}}</ref>.


Найбольш часта на раньніх стадыях распазнаецца [[засмучэньне памяці]], гэты сымптом можа выяўляцца, напрыклад, няздольнасьцю ўспомніць нядаўна завучаную [[інфармацыя|інфармацыю]]. Пры звароце да лекара й падазрэньні на хваробу Альцгаймэра для ўдакладненьня дыягназу звычайна аналізуюць паводзіны, праводзяць сэрыю [[кагнітыўнасьць|кагнітыўных]] тэстаў, калі магчыма, праводзіцца [[магнітна-рэзанансная тамаграфія]]<ref>[http://www.alzheimers-research.org.uk/info/diagnosis/ «Alzheimer's diagnosis of AD»]. Alzheimer's Research Trust.</ref>.
Найбольш часта на раньніх стадыях распазнаецца [[засмучэньне памяці]], гэты сымптом можа выяўляцца, напрыклад, няздольнасьцю ўспомніць нядаўна завучаную [[інфармацыя|інфармацыю]]. Пры звароце да лекара й падазрэньні на хваробу Альцгаймэра для ўдакладненьня дыягназу звычайна аналізуюць паводзіны, праводзяць сэрыю [[кагнітыўнасьць|кагнітыўных]] тэстаў, калі магчыма, праводзіцца [[магнітна-рэзанансная тамаграфія]]<ref>[http://www.alzheimers-research.org.uk/info/diagnosis/ «Alzheimer’s diagnosis of AD»]. Alzheimer’s Research Trust.</ref>.


З разьвіцьцём хваробы выяўляюцца такія сымптомы, як блытлівасьць, раздражняльнасьць і агрэсіўнасьць, ваганьне настрою, парушэньне здольнасьці гаварыць і разумець сказанае ([[афазія]]), адбываецца страта доўгачасовай памяці й агульнае самліквідаваньне хворага ад справаў па меры згасаньня [[сьвядомасьць|сьвядомасьці]]<ref name="Waldemar"/><ref>Tabert MH, Liu X, Doty RL, Serby M, Zamora D, Pelton GH, Marder K, Albers MW, Stern Y, Devanand DP (2005). «A 10-item smell identification scale related to risk for Alzheimer's disease». Ann. Neurol. 58 (1): 155–160. </ref>. Паступовая страта функцыяў арганізма вядзе да [[сьмерць|сьмерці]]<ref>[http://www.nia.nih.gov/Alzheimers/Publications/stages.htm «Understanding stages and symptoms of Alzheimer's disease»]. National Institute on Aging</ref>. Індывідуальны прагноз абцяжараны з-за варыяцыяў у працягласьці плыні хваробы, якая можа разьвівацца падспудна на працягу доўгага часу, перш чым стануць прыкметныя сымптомы й будзе пастаўлены дыягназ. Сярэдняя працягласьць жыцьця пасьля ўстанаўленьня дыягназу складае каля сямі гадоў<ref>Mölsä PK, Marttila RJ, Rinne UK (August 1986). «Survival and cause of death in Alzheimer's disease and multi-infarct dementia». Acta Neurol. Scand. 74 (2): 103–107</ref>, менш трох адсоткаў хворых жывуць больш чатырнаццаці гадоў<ref>Mölsä PK, Marttila RJ, Rinne UK (March 1995). «Long-term survival and predictors of mortality in Alzheimer's disease and multi-infarct dementia». Acta Neurol. Scand. 91 (3): 159–164.</ref>.
З разьвіцьцём хваробы выяўляюцца такія сымптомы, як блытлівасьць, раздражняльнасьць і агрэсіўнасьць, ваганьне настрою, парушэньне здольнасьці гаварыць і разумець сказанае ([[афазія]]), адбываецца страта доўгачасовай памяці й агульнае самаліквідаваньне хворага ад справаў па меры згасаньня [[сьвядомасьць|сьвядомасьці]]<ref name="Waldemar"/><ref>{{Артыкул|аўтар=Tabert M. H., Liu X., Doty R. L., Serby M., Zamora D., Pelton G. H., Marder K., Albers M. W., Stern Y., Devanand D. P.|год=2005|загаловак=Рызыка захворваньня на хваробу Альцгаймэр на падставе 10-пунктавага тэсту пазнаваньня пахаў|мова=en|арыгінал=A 10-item smell identification scale related to risk for Alzheimer’s disease|выданьне=Ann. Neurol|нумар=58 (1)|pages=155—160}}</ref>. Паступовая страта функцыяў арганізма вядзе да [[сьмерць|сьмерці]]<ref>[http://www.nia.nih.gov/Alzheimers/Publications/stages.htm «Understanding stages and symptoms of Alzheimer’s disease»]. National Institute on Aging</ref>. Індывідуальны прагноз абцяжараны з-за варыяцыяў у працягласьці плыні хваробы, якая можа разьвівацца падспудна на працягу доўгага часу, перш чым стануць прыкметныя сымптомы й будзе пастаўлены дыягназ. Сярэдняя працягласьць жыцьця пасьля ўстанаўленьня дыягназу складае каля сямі гадоў<ref>{{артыкул|аўтар=Mölsä P. K., Marttila R. J., Rinne U. K.|год=1986|загаловак=Выжаваньне і прычына сьмерці пры хваробе Альцгаймэра і шматінфарктнай дэмэнцыі|мова=en|арыгінал=Survival and cause of death in Alzheimer's disease and multi-infarct dementia|выданьне=Acta Neurol. Scand|нумар=74 (2)|pages=103–107}}</ref>, менш трох адсоткаў хворых жывуць больш чатырнаццаці гадоў<ref>{{артыкул|аўтар=Mölsä P. K., Marttila R. J., Rinne U. K.|год=1995|загаловак=Long-term survival and predictors of mortality in Alzheimer’s disease and multi-infarct dementia|мова=en|арыгінал=Доўгатэрміновае выжываньне і прадказаньне сьмяротнасьці ад хваробы Альцгаймэра і шматінфарктнай дэмэнцыі|выданьне=Acta Neurol. Scand|нумар=91 (3)|pages=159—164}}</ref>.


У цяперашні час не дасягнута поўнага разуменьня чыньнікаў і ходу хваробы Альцгаймэра. Дасьледаваньні кажуць аб асацыяцыяваньні хваробы з назапашваньнем бляшак і нэўрафібрылярных клубкоў у тканінках мозгу<ref>Tiraboschi P, Hansen LA, Thal LJ, Corey-Bloom J (June 2004). «The importance of neuritic plaques and tangles to the development and evolution of AD». Neurology 62 (11): 1984–1989.</ref>. Сучасныя мэтады тэрапіі толькі некалькі зьмякчаюць сымптомы, але пакуль не дазваляюць ні спыніць, ні запаволіць разьвіцьцё захворваньня. Мноства пэрспэктыўных мэтадаў [[тэрапія|тэрапіі]] дасягнулі этапу клінічных выпрабаваньняў, колькасць якіх на [[2008]] год складала больш за пяцьсот, аднак незразумела, ці будзе даказаная іхная эфэктыўнасьць. У [[2012]] годзе [[ЗША]] спынілі пошукі лекаў ад хваробы Альцгаймэра. Дзьве амэрыканскія кампаніі спынілі распрацоўку некалі пэрспэктыўнага прэпарата для палягчэньня наступстваў страты памяці пры хваробы Альцгаймэра пасьля двух клінічных дасьледаваньняў, падчас якіх сродак ня здолеў дапамагчы хворым.
У цяперашні час не дасягнута поўнага разуменьня чыньнікаў і ходу хваробы Альцгаймэра. Дасьледаваньні кажуць аб асацыяцыяваньні хваробы з назапашваньнем бляшак і нэўрафібрылярных клубкоў у тканінках мозгу<ref>{{артыкул|аўтар=Tiraboschi P., Hansen L. A., Thal L. J., Corey-Bloom J.|год=2004|загаловак=Значэньне нэўральных бляшак і клубкоў у разьвіцьці і працяканьні хваробы Альцгаймэра |мова=en|арыгінал=The importance of neuritic plaques and tangles to the development and evolution of AD|выданьне=Neurology|нумар=62 (11)|pages=1984—1989}}</ref>. Сучасныя мэтады тэрапіі толькі некалькі зьмякчаюць сымптомы, але пакуль не дазваляюць ні спыніць, ні запаволіць разьвіцьцё захворваньня. Мноства пэрспэктыўных мэтадаў [[тэрапія|тэрапіі]] дасягнулі этапу клінічных выпрабаваньняў, колькасьць якіх на [[2008]] год складала больш за пяцьсот, аднак незразумела, ці будзе даказаная іхная эфэктыўнасьць. У [[2012]] годзе [[ЗША]] спынілі пошукі лекаў ад хваробы Альцгаймэра. Дзьве амэрыканскія кампаніі спынілі распрацоўку некалі пэрспэктыўнага прэпарата для палягчэньня наступстваў страты памяці пры хваробы Альцгаймэра пасьля двух клінічных дасьледаваньняў, падчас якіх сродак ня здолеў дапамагчы хворым.


Хвароба Альцгаймэра належыць да захворваньняў, якія накладваюць самы цяжкі фінансавы груз на грамадзтва ў [[разьвітыя краіны|разьвітых краінах]]<ref>Bonin-Guillaume S, Zekry D, Giacobini E, Gold G, Michel JP (January 2005). «Impact économique de la démence (English: The economical impact of dementia)» (French). Presse Med 34 (1): 35–41.</ref><ref>Meek PD, McKeithan K, Schumock GT (1998). «Economic considerations in Alzheimer's disease». Pharmacotherapy 18 (2 Pt 2): 68–73; discussion 79–82.</ref>.
Хвароба Альцгаймэра належыць да захворваньняў, якія накладваюць самы цяжкі фінансавы груз на грамадзтва ў [[разьвітыя краіны|разьвітых краінах]]<ref>{{артыкул|аўтар=Bonin-Guillaume S., Zekry D., Giacobini E., Gold G., Michel J. P.|год=2005|загаловак=Эканамічны ўплаў ад дэмэнцыі|арыгінал=Impact économique de la démence|мова=fr|выданьне=Presse Med|нумар=34 (1)|pages=35-41}}</ref><ref>{{артыкул|аўтар=Meek P. D., McKeithan K., Schumock G. T.|год=1998|загаловак=Эканамічны агляд хваробы Альцгаймэра|мова=en|арыгінал=Economic considerations in Alzheimer’s disease|выданьне=Pharmacotherapy|нумар=18 (2 Pt 2)|pages=68-73; discussion 79-82}}</ref>.


== Характарыстыка ==
== Характарыстыка ==

=== Пераддэмэнцыя ===
=== Пераддэмэнцыя ===
Першыя [[сымптом]]ы часьцяком блытаюць з праявамі [[старэньне|старэньня]] або рэакцыяй на [[стрэс]]<ref name="Waldemar"/>. Найбольш раньнія кагнітыўныя цяжкасьці выяўляюцца ў некаторых людзей пры дэталёвым нэўракагнітыўным тэставаньні за восем гадоў да пастаноўкі [[дыягназ]]у. Гэтыя першапачатковыя сымптомы могуць адбівацца на выкананьні самых складаных паўсядзённых задачаў<ref> Perneczky R, Pohl C, Sorg C, Hartmann J, Komossa K, Alexopoulos P, Wagenpfeil S, Kurz A (2006). «Complex activities of daily living in mild cognitive impairment: conceptual and diagnostic issues». Age Ageing 35 (3): 240–245.</ref>. Найбольш прыкметным зьяўляцца [[засмучэньне памяці]], якое праяўляецца ў цяжкасьці пры спробе ўспомніць нядаўна завучаныя факты й у няздольнасьці засвоіць новую [[інфармацыя|інфармацыю]]<ref>Arnáiz E, Almkvist O (2003). «Neuropsychological features of mild cognitive impairment and preclinical Alzheimer's disease». Acta Neurol. Scand., Suppl. 179: 34–41.</ref><ref>Kazui H, Matsuda A, Hirono N, et al (2005). [http://content.karger.com/produktedb/produkte.asp?typ=fulltext&file=DEM20050195_6331 «Everyday memory impairment of patients with mild cognitive impairment»]. Dement Geriatr Cogn Disord 19 (5–6): 331–337</ref>. Малапрыкметныя праблемы выканаўчых функцыяў, як то засяроджанасьці, плянаваньня, кагнітыўнай гнуткасьці й абстрактнага мысьленьня, або парушэньне сэмантычнай памяці (памяць аб значэньні словаў, аб узаемаадносінах канцэпцыяў), таксама могуць быць сымптомам раньніх стадыяў хваробы Альцгаймэра<ref>Rapp MA, Reischies FM (2005). «Attention and executive control predict Alzheimer disease in late life: results from the Berlin Aging Study (BASE)». American Journal of Geriatric Psychiatry 13 (2): 134–141.</ref><ref>Spaan PE, Raaijmakers JG, Jonker C (2003). «Alzheimer's disease versus normal ageing: a review of the efficiency of clinical and experimental memory measures». Journal of Clinical Experimental Neuropsychology 25 (2): 216–233. </ref>. На гэтай стадыі можа адзначацца [[апатыя]], якая застаецца самым устойлівым нэўрапсыхіятрычным сымптомам на ўсім працягу захворваньня<ref>Craig D, Mirakhur A, Hart DJ, McIlroy SP, Passmore AP (2005). «A cross-sectional study of neuropsychiatric symptoms in 435 patients with Alzheimer's disease». American Journal of Geriatric Psychiatry 13 (6): 460–468. </ref>. Перадклінічную стадыяю называюць, у залежнасьці ад перакладу рознымі аўтарамі тэрміна «mild cognitive impairment» (MCI)<ref>Small BJ, Gagnon E, Robinson B (April 2007). «Early identification of cognitive deficits: preclinical Alzheimer's disease and mild cognitive impairment». Geriatrics 62 (4): 19–23.</ref>, «мяккім кагнітыўным зьніжэньнем» або «умераным кагнітыўным парушэньнем».
Першыя [[сымптом]]ы часьцяком блытаюць з праявамі [[старэньне|старэньня]] або рэакцыяй на [[стрэс]]<ref name="Waldemar"/>. Найбольш раньнія кагнітыўныя цяжкасьці выяўляюцца ў некаторых людзей пры дэталёвым нэўракагнітыўным тэставаньні за восем гадоў да пастаноўкі [[дыягназ]]у. Гэтыя першапачатковыя сымптомы могуць адбівацца на выкананьні самых складаных паўсядзённых задачаў<ref>{{артыкул|аўтар=Perneczky R., Pohl C., Sorg C., Hartmann J., Komossa K., Alexopoulos P., Wagenpfeil S., Kurz A.|год=2006|загаловак=Складаная дзейнасьць у паўсядзённым жыцьці пры мяккім кагнітыўным парушэньні: канцэптуальныя і дыягнастычныя праблемы|мова=en|арыгінал=Complex activities of daily living in mild cognitive impairment: conceptual and diagnostic issues|выданьне=Age Ageing|нумар=35 (3)|pages=240—245}}</ref>. Найбольш прыкметным зьяўляцца [[засмучэньне памяці]], якое праяўляецца ў цяжкасьці пры спробе ўспомніць нядаўна завучаныя факты й у няздольнасьці засвоіць новую [[інфармацыя|інфармацыю]]<ref>{{артыкул|аўтар=Arnáiz E., Almkvist O.|год=2003|загаловак=Нэўрапсыхалягічныя асаблівасьці мяккага кагнітыўнага парушэньня і перадклінічнай хваробы Альцгаймэра|арыгінал=Neuropsychological features of mild cognitive impairment and preclinical Alzheimer’s disease|мова=en|выданьне=Acta Neurol. Scand., Suppl|нумар=179|pages=34-41}}</ref><ref>{{артыкул|аўтар=Kazui H., Matsuda A., Hirono N. et al.|год=2005|спасылка=http://content.karger.com/produktedb/produkte.asp?typ=fulltext&file=DEM20050195_6331 |загаловак=Штодзённае пагаршэньне памяці пацыентаў з мяккім кагнітыўным парушэньнем|арыгінал=Everyday memory impairment of patients with mild cognitive impairment|выданьне=Dement Geriatr Cogn Disord|нумар=19 (5-6)|pages=331—337|мова=en}}</ref>. Малапрыкметныя праблемы выканаўчых функцыяў, як то засяроджанасьці, плянаваньня, кагнітыўнай гнуткасьці й абстрактнага мысьленьня, або парушэньне сэмантычнай памяці (памяць аб значэньні словаў, аб узаемаадносінах канцэпцыяў), таксама могуць быць сымптомам раньніх стадыяў хваробы Альцгаймэра<ref>{{артыкул|аўтар=Rapp M. A., Reischies F. M.|год=2005|загаловак=Увага і кантроль прадказваюць магчымасьць захварэць на Альцгаймэра ў старасьці: вынікі Бэрлінскага дасьдедаваньня старэньня|арыгінал=Attention and executive control predict Alzheimer disease in late life: results from the Berlin Aging Study (BASE)|выданьне=American Journal of Geriatric Psychiatry|нумар=13 (2)|pages=134—141|мова=en}}</ref><ref>{{артыкул|аўтар=Spaan P. E., Raaijmakers J. G., Jonker C.|год=2003|загаловак=Параўнаньне хваробы Альцгаймэра са звычайным старэньнем: агляд эфэктыўнасьці клінічных і экспэрымэнтальных паказчыкаў памяці|арыгінал=Alzheimer’s disease versus normal ageing: a review of the efficiency of clinical and experimental memory measures|выданьне=Journal of Clinical Experimental Neuropsychology|нумар=25 (2)|pages=216—233|мова=en|doi=10.1076/jcen.25.2.216.13638}}</ref>. На гэтай стадыі можа адзначацца [[апатыя]], якая застаецца самым устойлівым нэўрапсыхіятрычным сымптомам на ўсім працягу захворваньня<ref>{{артыкул|аўтар=Craig D., Mirakhur A., Hart D. J., McIlroy S. P., Passmore A. P.|год=2005|загаловак=Вывучэньне нэўрапсыхіятрычных сымптомаў у 435 пацыентаў з хваробай Альцгаймэра, не зьвязаных зь ёй|арыгінал=A cross-sectional study of neuropsychiatric symptoms in 435 patients with Alzheimer’s disease|выданьне=American Journal of Geriatric Psychiatry|нумар=13 (6)|pages=460—468|мова=en}}</ref>. Розныя аўтары перакладаюць тэрмін «mild cognitive impairment» (MCI)<ref>{{артыкул|аўтар=Small B. J., Gagnon E., Robinson B.|год=2007|загаловак=Раньняе выяўленьне кагнітыўных парушэньняў: перадклінічнае цячэньне хваробы Альцгаймэра і мяккае кагнітыўнае парушэньне|арыгінал=Early identification of cognitive deficits: preclinical Alzheimer’s disease and mild cognitive impairment|выданьне=Geriatrics|нумар=62 (4)|pages=19-23|мова=en}}</ref> як «мяккае кагнітыўнае зьніжэньне» або «умеранае кагнітыўнае парушэньне».


=== Раньняя дэмэнцыя ===
=== Раньняя дэмэнцыя ===
Прагрэсавальнае зьніжэньне памяці й [[агнозія]] пры хваробе Альцгаймэра рана ці позна вядуць да пацвярджэньня дыягназу. У невялікай колькасьці пацыентаў пры гэтым на першы плян выступаюць не засмучэньні памяці, а [[парушэньне гаворкі|парушэньні гаворкі]], выканаўчых функцыяў, успрыманьня альбо рухальныыя парушэньні ([[апраксія]])<ref name="Förstl">Förstl H, Kurz A (1999). «Clinical features of Alzheimer's disease». European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience 249 (6): 288–290</ref>. Хвароба па-рознаму адбіваецца на розных аспэктах памяці. Старыя ўспаміны пра ўласнае жыцьцё (эпізадычная памяць), даўно завучаныя факты (сэмантычная памяць), імпліцытная памяць (цьмяная «памяць цела» аб паслядоўнасьці дзеяньняў, напрыклад, пра тое, як выкарыстоўваць сталовыя прыборы) у меншай ступені схільныя разладу ў параўнаньні з новымі фактамі або ўспамінамі<ref> Carlesimo GA, Oscar-Berman M (June 1992). «Memory deficits in Alzheimer's patients: a comprehensive review». Neuropsychol Rev 3 (2): 119–169.</ref>. [[Афазія]] ў асноўным характарызуецца зьмізарненьнем слоўнікавага запасу й зьніжанай бегласьці гаворкі, што ў цэлым аслабляе здольнасьць да словаўнага й пісьмовага выразу думак. На гэтай стадыі хваробы чалавек звычайна здольны адэкватна апэраваць простымі паняткамі пры маўленчых зносінах<ref>Becker JT, Overman AA (2002). «[The semantic memory deficit in Alzheimer's disease]» (Spanish; Castilian). Rev Neurol 35 (8): 777–83.</ref>. Пры маляваньні, апрананьні адзеньня й іншых задачах з выкарыстаньнем тонкай [[маторыка|маторыкі]], чалавек можа здавацца няёмкім з-за пэўных праблемаў з каардынацыяй і плянаваньнем рухаў<ref>Benke T (December 1993). «Two forms of apraxia in Alzheimer's disease». Cortex 29 (4): 715–725.</ref>. З разьвіцьцём хваробы чалавек часьцяком цалкам здольны выконваць многія задачы незалежна, аднак яму можа спатрэбіцца дапамога ці нагляд пры спробе правесьці маніпуляцыі, якія патрабуюць асаблівых кагнітыўных намаганьняў<ref name="Förstl"/>.
Прагрэсавальнае зьніжэньне памяці й [[агнозія]] пры хваробе Альцгаймэра рана ці позна вядуць да пацьвярджэньня дыягназу. У невялікай колькасьці пацыентаў пры гэтым на першы плян выступаюць не засмучэньні памяці, а [[парушэньне гаворкі|парушэньні гаворкі]], выканаўчых функцыяў, успрыманьня альбо рухальныыя парушэньні ([[апраксія]])<ref name="Förstl">{{артыкул|аўтар=Förstl H., Kurz A.|год=1999|загаловак=Клінічныя асаблівасьці хваробы Альцгаймэра|арыгінал=Clinical features of Alzheimer’s disease|выданьне=European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience|нумар=249 (6)|pages=288—290|мова=en}}</ref>. Хвароба па-рознаму адбіваецца на розных аспэктах памяці. Старыя ўспаміны пра ўласнае жыцьцё (эпізадычная памяць), даўно завучаныя факты (сэмантычная памяць), імпліцытная памяць (цьмяная «памяць цела» аб паслядоўнасьці дзеяньняў, напрыклад, пра тое, як выкарыстоўваць сталовыя прыборы) у меншай ступені схільныя разладу ў параўнаньні з новымі фактамі або ўспамінамі<ref>{{артыкул|аўтар=Carlesimo G. A., Oscar-Berman M.|год=1992|загаловак=Дэфіцыт памяці ў пацыентаў з Альцгаймэрам: падрабязны агляд|арыгінал=Memory deficits in Alzheimer’s patients: a comprehensive review|выданьне=Neuropsychol Rev|нумар=3 (2)|pages=119—169|мова=en}}</ref>. [[Афазія]] ў асноўным характарызуецца зьмізарненьнем слоўнікавага запасу й зьніжанай бегласьці гаворкі, што ў цэлым аслабляе здольнасьць да вуснага й пісьмовага выразу думак. На гэтай стадыі хваробы чалавек звычайна здольны адэкватна апэраваць простымі паняткамі пры маўленчых зносінах<ref>{{артыкул|аўтар=Becker J. T., Overman A. A.|год=2002|загаловак=Дэфіцыт сэмантычнай памяці пры хваробе Альцгаймэра|арыгінал=El déficit de la memoria semántica en la enfermedad de Alzheimer|мова=es|выданьне=Revista de neurología|volume=35|нумар=8|pages=777-83|issn=02100010}}</ref>. Пры маляваньні, апрананьні адзеньня й іншых задачах з выкарыстаньнем тонкай [[маторыка|маторыкі]], чалавек можа здавацца няёмкім з-за пэўных праблемаў з каардынацыяй і плянаваньнем рухаў<ref>{{артыкул|аўтар=Benke T.|год=1993|загаловак=Дзьве формы апраксіі пры хваробе Альцгаймэра|арыгінал=Two forms of apraxia in Alzheimer’s disease|выданьне=Cortex|нумар=29 (4)|pages=715—725|мова=en}}</ref>. З разьвіцьцём хваробы чалавек часьцяком цалкам здольны выконваць многія задачы незалежна, аднак яму можа спатрэбіцца дапамога ці нагляд пры спробе правесьці маніпуляцыі, якія патрабуюць асаблівых кагнітыўных намаганьняў<ref name="Förstl"/>.


== Крыніцы ==
== Крыніцы ==

Вэрсія ад 12:39, 2 траўня 2015

Мозаг пацыента ў норме (зьлева). Мозаг з паталягічнымі зьменамі, выкліканымі хваробай Альцгаймэра (справа)

Хвароба Альцгаймэра (таксама сэнільная дэмэнцыя альцгаймэраўскага тыпу) — найбольш распаўсюджаная форма дэмэнцыі, невылечнае дэгенэратыўнае захворваньне, упершыню было апісана ў 1906 годзе нямецкім псыхіятрам Аляісам Альцгаймэрам. Як правіла, яно выяўляецца ў людзей старэйшых за 65 год[1], але існуе і раньняя хвароба Альцгаймэра — рэдкая форма захворваньня. Агульнасусьветная захворваемасьць на 2006 год ацэньвалася ў 26,6 млн чалавек, да 2050 году колькасьць хворых можа вырасьці у чатыры разы[2]. Ад хваробы пакутуюць 20% асобаў ва ўзросьце пасьля 85 гадоў[3].

У кожнага чалавека хвароба працякае па-свойму, але пры гэтым назіраецца шэраг агульных сымптомаў[4]. Першыя прыкметныя праявы звычайна па памылцы зьвязваюць з старэчым узростам ці тлумачаць уплывам стрэсу[5].

Найбольш часта на раньніх стадыях распазнаецца засмучэньне памяці, гэты сымптом можа выяўляцца, напрыклад, няздольнасьцю ўспомніць нядаўна завучаную інфармацыю. Пры звароце да лекара й падазрэньні на хваробу Альцгаймэра для ўдакладненьня дыягназу звычайна аналізуюць паводзіны, праводзяць сэрыю кагнітыўных тэстаў, калі магчыма, праводзіцца магнітна-рэзанансная тамаграфія[6].

З разьвіцьцём хваробы выяўляюцца такія сымптомы, як блытлівасьць, раздражняльнасьць і агрэсіўнасьць, ваганьне настрою, парушэньне здольнасьці гаварыць і разумець сказанае (афазія), адбываецца страта доўгачасовай памяці й агульнае самаліквідаваньне хворага ад справаў па меры згасаньня сьвядомасьці[5][7]. Паступовая страта функцыяў арганізма вядзе да сьмерці[8]. Індывідуальны прагноз абцяжараны з-за варыяцыяў у працягласьці плыні хваробы, якая можа разьвівацца падспудна на працягу доўгага часу, перш чым стануць прыкметныя сымптомы й будзе пастаўлены дыягназ. Сярэдняя працягласьць жыцьця пасьля ўстанаўленьня дыягназу складае каля сямі гадоў[9], менш трох адсоткаў хворых жывуць больш чатырнаццаці гадоў[10].

У цяперашні час не дасягнута поўнага разуменьня чыньнікаў і ходу хваробы Альцгаймэра. Дасьледаваньні кажуць аб асацыяцыяваньні хваробы з назапашваньнем бляшак і нэўрафібрылярных клубкоў у тканінках мозгу[11]. Сучасныя мэтады тэрапіі толькі некалькі зьмякчаюць сымптомы, але пакуль не дазваляюць ні спыніць, ні запаволіць разьвіцьцё захворваньня. Мноства пэрспэктыўных мэтадаў тэрапіі дасягнулі этапу клінічных выпрабаваньняў, колькасьць якіх на 2008 год складала больш за пяцьсот, аднак незразумела, ці будзе даказаная іхная эфэктыўнасьць. У 2012 годзе ЗША спынілі пошукі лекаў ад хваробы Альцгаймэра. Дзьве амэрыканскія кампаніі спынілі распрацоўку некалі пэрспэктыўнага прэпарата для палягчэньня наступстваў страты памяці пры хваробы Альцгаймэра пасьля двух клінічных дасьледаваньняў, падчас якіх сродак ня здолеў дапамагчы хворым.

Хвароба Альцгаймэра належыць да захворваньняў, якія накладваюць самы цяжкі фінансавы груз на грамадзтва ў разьвітых краінах[12][13].

Характарыстыка

Пераддэмэнцыя

Першыя сымптомы часьцяком блытаюць з праявамі старэньня або рэакцыяй на стрэс[5]. Найбольш раньнія кагнітыўныя цяжкасьці выяўляюцца ў некаторых людзей пры дэталёвым нэўракагнітыўным тэставаньні за восем гадоў да пастаноўкі дыягназу. Гэтыя першапачатковыя сымптомы могуць адбівацца на выкананьні самых складаных паўсядзённых задачаў[14]. Найбольш прыкметным зьяўляцца засмучэньне памяці, якое праяўляецца ў цяжкасьці пры спробе ўспомніць нядаўна завучаныя факты й у няздольнасьці засвоіць новую інфармацыю[15][16]. Малапрыкметныя праблемы выканаўчых функцыяў, як то засяроджанасьці, плянаваньня, кагнітыўнай гнуткасьці й абстрактнага мысьленьня, або парушэньне сэмантычнай памяці (памяць аб значэньні словаў, аб узаемаадносінах канцэпцыяў), таксама могуць быць сымптомам раньніх стадыяў хваробы Альцгаймэра[17][18]. На гэтай стадыі можа адзначацца апатыя, якая застаецца самым устойлівым нэўрапсыхіятрычным сымптомам на ўсім працягу захворваньня[19]. Розныя аўтары перакладаюць тэрмін «mild cognitive impairment» (MCI)[20] як «мяккае кагнітыўнае зьніжэньне» або «умеранае кагнітыўнае парушэньне».

Раньняя дэмэнцыя

Прагрэсавальнае зьніжэньне памяці й агнозія пры хваробе Альцгаймэра рана ці позна вядуць да пацьвярджэньня дыягназу. У невялікай колькасьці пацыентаў пры гэтым на першы плян выступаюць не засмучэньні памяці, а парушэньні гаворкі, выканаўчых функцыяў, успрыманьня альбо рухальныыя парушэньні (апраксія)[21]. Хвароба па-рознаму адбіваецца на розных аспэктах памяці. Старыя ўспаміны пра ўласнае жыцьцё (эпізадычная памяць), даўно завучаныя факты (сэмантычная памяць), імпліцытная памяць (цьмяная «памяць цела» аб паслядоўнасьці дзеяньняў, напрыклад, пра тое, як выкарыстоўваць сталовыя прыборы) у меншай ступені схільныя разладу ў параўнаньні з новымі фактамі або ўспамінамі[22]. Афазія ў асноўным характарызуецца зьмізарненьнем слоўнікавага запасу й зьніжанай бегласьці гаворкі, што ў цэлым аслабляе здольнасьць да вуснага й пісьмовага выразу думак. На гэтай стадыі хваробы чалавек звычайна здольны адэкватна апэраваць простымі паняткамі пры маўленчых зносінах[23]. Пры маляваньні, апрананьні адзеньня й іншых задачах з выкарыстаньнем тонкай маторыкі, чалавек можа здавацца няёмкім з-за пэўных праблемаў з каардынацыяй і плянаваньнем рухаў[24]. З разьвіцьцём хваробы чалавек часьцяком цалкам здольны выконваць многія задачы незалежна, аднак яму можа спатрэбіцца дапамога ці нагляд пры спробе правесьці маніпуляцыі, якія патрабуюць асаблівых кагнітыўных намаганьняў[21].

Крыніцы

  1. ^ Brookmeyer R., Gray S., Kawas C. Праекцыі хваробы Альцгаймэра ў Злучаных Штатах і ўплыў адцягваньня пачатку хваробы на ахову здароўя  (анг.) = Projections of Alzheimer's disease in the United States and the public health impact of delaying disease onset // Am J Public Health. — 1998. — № 88 (9). — P. 1337–1342.
  2. ^ Brookmeyer R., Johnson E., Ziegler-Graham K., Arrighi M. H. Прадказаньне і глябальны цяжар ад хваробы Альцгаймэра  (анг.) = Forecasting the global burden of Alzheimer’s disease // Alzheimer’s and Dementia. — 2007. — № 3 (3). — P. 186—191.
  3. ^ Сьвятлана Барысенка. Старасьць — не хвароба // Зьвязда : газэта. — 20 студзеня 2011. — № 11 (26875). — С. 3. — ISSN 1990-763x.
  4. ^ «What is Alzheimer’s disease?». Alzheimers.org.uk
  5. ^ а б в Waldemar G., Dubois B., Emre M., et al Рэкамэндацыі па дыягностыцы і вядзеньні хваробы Альцгаймэра і іншых парушэньняў, зьвязаных з дэмэнцыяй: кіраўніцтва Эўрапейскай фэдэрацыі нэўралягічных таварыстваў  (анг.) = Recommendations for the diagnosis and management of Alzheimer’s disease and other disorders associated with dementia: EFNS guideline // Eur. J. Neurol. — 2007. — № 14 (1). — P. e1-26.
  6. ^ «Alzheimer’s diagnosis of AD». Alzheimer’s Research Trust.
  7. ^ Tabert M. H., Liu X., Doty R. L., Serby M., Zamora D., Pelton G. H., Marder K., Albers M. W., Stern Y., Devanand D. P. Рызыка захворваньня на хваробу Альцгаймэр на падставе 10-пунктавага тэсту пазнаваньня пахаў  (анг.) = A 10-item smell identification scale related to risk for Alzheimer’s disease // Ann. Neurol. — 2005. — № 58 (1). — P. 155—160.
  8. ^ «Understanding stages and symptoms of Alzheimer’s disease». National Institute on Aging
  9. ^ Mölsä P. K., Marttila R. J., Rinne U. K. Выжаваньне і прычына сьмерці пры хваробе Альцгаймэра і шматінфарктнай дэмэнцыі  (анг.) = Survival and cause of death in Alzheimer's disease and multi-infarct dementia // Acta Neurol. Scand. — 1986. — № 74 (2). — P. 103–107.
  10. ^ Mölsä P. K., Marttila R. J., Rinne U. K. Long-term survival and predictors of mortality in Alzheimer’s disease and multi-infarct dementia  (анг.) = Доўгатэрміновае выжываньне і прадказаньне сьмяротнасьці ад хваробы Альцгаймэра і шматінфарктнай дэмэнцыі // Acta Neurol. Scand. — 1995. — № 91 (3). — P. 159—164.
  11. ^ Tiraboschi P., Hansen L. A., Thal L. J., Corey-Bloom J. Значэньне нэўральных бляшак і клубкоў у разьвіцьці і працяканьні хваробы Альцгаймэра  (анг.) = The importance of neuritic plaques and tangles to the development and evolution of AD // Neurology. — 2004. — № 62 (11). — P. 1984—1989.
  12. ^ Bonin-Guillaume S., Zekry D., Giacobini E., Gold G., Michel J. P. Эканамічны ўплаў ад дэмэнцыі  (фр.) = Impact économique de la démence // Presse Med. — 2005. — № 34 (1). — P. 35-41.
  13. ^ Meek P. D., McKeithan K., Schumock G. T. Эканамічны агляд хваробы Альцгаймэра  (анг.) = Economic considerations in Alzheimer’s disease // Pharmacotherapy. — 1998. — № 18 (2 Pt 2). — P. 68-73; discussion 79-82.
  14. ^ Perneczky R., Pohl C., Sorg C., Hartmann J., Komossa K., Alexopoulos P., Wagenpfeil S., Kurz A. Складаная дзейнасьць у паўсядзённым жыцьці пры мяккім кагнітыўным парушэньні: канцэптуальныя і дыягнастычныя праблемы  (анг.) = Complex activities of daily living in mild cognitive impairment: conceptual and diagnostic issues // Age Ageing. — 2006. — № 35 (3). — P. 240—245.
  15. ^ Arnáiz E., Almkvist O. Нэўрапсыхалягічныя асаблівасьці мяккага кагнітыўнага парушэньня і перадклінічнай хваробы Альцгаймэра  (анг.) = Neuropsychological features of mild cognitive impairment and preclinical Alzheimer’s disease // Acta Neurol. Scand., Suppl. — 2003. — № 179. — P. 34-41.
  16. ^ Kazui H., Matsuda A., Hirono N. et al. Штодзённае пагаршэньне памяці пацыентаў з мяккім кагнітыўным парушэньнем  (анг.) = Everyday memory impairment of patients with mild cognitive impairment // Dement Geriatr Cogn Disord. — 2005. — № 19 (5-6). — P. 331—337.
  17. ^ Rapp M. A., Reischies F. M. Увага і кантроль прадказваюць магчымасьць захварэць на Альцгаймэра ў старасьці: вынікі Бэрлінскага дасьдедаваньня старэньня  (анг.) = Attention and executive control predict Alzheimer disease in late life: results from the Berlin Aging Study (BASE) // American Journal of Geriatric Psychiatry. — 2005. — № 13 (2). — P. 134—141.
  18. ^ Spaan P. E., Raaijmakers J. G., Jonker C. Параўнаньне хваробы Альцгаймэра са звычайным старэньнем: агляд эфэктыўнасьці клінічных і экспэрымэнтальных паказчыкаў памяці  (анг.) = Alzheimer’s disease versus normal ageing: a review of the efficiency of clinical and experimental memory measures // Journal of Clinical Experimental Neuropsychology. — 2003. — № 25 (2). — P. 216—233. — DOI:10.1076/jcen.25.2.216.13638
  19. ^ Craig D., Mirakhur A., Hart D. J., McIlroy S. P., Passmore A. P. Вывучэньне нэўрапсыхіятрычных сымптомаў у 435 пацыентаў з хваробай Альцгаймэра, не зьвязаных зь ёй  (анг.) = A cross-sectional study of neuropsychiatric symptoms in 435 patients with Alzheimer’s disease // American Journal of Geriatric Psychiatry. — 2005. — № 13 (6). — P. 460—468.
  20. ^ Small B. J., Gagnon E., Robinson B. Раньняе выяўленьне кагнітыўных парушэньняў: перадклінічнае цячэньне хваробы Альцгаймэра і мяккае кагнітыўнае парушэньне  (анг.) = Early identification of cognitive deficits: preclinical Alzheimer’s disease and mild cognitive impairment // Geriatrics. — 2007. — № 62 (4). — P. 19-23.
  21. ^ а б Förstl H., Kurz A. Клінічныя асаблівасьці хваробы Альцгаймэра  (анг.) = Clinical features of Alzheimer’s disease // European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience. — 1999. — № 249 (6). — P. 288—290.
  22. ^ Carlesimo G. A., Oscar-Berman M. Дэфіцыт памяці ў пацыентаў з Альцгаймэрам: падрабязны агляд  (анг.) = Memory deficits in Alzheimer’s patients: a comprehensive review // Neuropsychol Rev. — 1992. — № 3 (2). — P. 119—169.
  23. ^ Becker J. T., Overman A. A. Дэфіцыт сэмантычнай памяці пры хваробе Альцгаймэра  (гішп.) = El déficit de la memoria semántica en la enfermedad de Alzheimer // Revista de neurología. — 2002. — Vol. 35. — № 8. — P. 777-83. — ISSN 02100010.
  24. ^ Benke T. Дзьве формы апраксіі пры хваробе Альцгаймэра  (анг.) = Two forms of apraxia in Alzheimer’s disease // Cortex. — 1993. — № 29 (4). — P. 715—725.

Вонкавыя спасылкі

Хвароба Альцгаймэра — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Хвароба_Альцгаймэра&oldid=1785690»