Буйнічы: розьніца паміж вэрсіямі
шаблён, дапаўненьне |
д артаграфія, вікіфікацыя using AWB |
||
| Радок 55: | Радок 55: | ||
На паўднёвай ускраіне месьціцца стаянка эпохі [[мэзаліт]]у (8—5 тысячагодзьдзі да н. э.), а ва [[урочышча|ўрочышчы]] Благадаць гарадзішча раньняга [[Жалезны век|жалезнага веку]]. |
На паўднёвай ускраіне месьціцца стаянка эпохі [[мэзаліт]]у (8—5 тысячагодзьдзі да н. э.), а ва [[урочышча|ўрочышчы]] Благадаць гарадзішча раньняга [[Жалезны век|жалезнага веку]]. |
||
[[Вёска]] вядомая з [[15 стагодзьдзе|15 стагодзьдзя]] ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]] як цэнтар буйнога ўладаньня, што належала князям [[Фёдар Талочкавіч-Буйніцкі|Фёдару]] і [[Леў Талочкавіч-Буйніцкі|Льву]] Талочкавічам-Буйніцкім<ref name="Памяць">{{Літаратура/Памяць/Магілёўскі раён|к}} — [http://www.mlib.basnet.by/kray/mogilev%20raen/9.11.html С. 607—608, 628—630].</ref>. На пачатку [[16 стагодзьдзе|16 стагодзьдзя]] належалі [[Кіева-Пячэрская |
[[Вёска]] вядомая з [[15 стагодзьдзе|15 стагодзьдзя]] ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]] як цэнтар буйнога ўладаньня, што належала князям [[Фёдар Талочкавіч-Буйніцкі|Фёдару]] і [[Леў Талочкавіч-Буйніцкі|Льву]] Талочкавічам-Буйніцкім<ref name="Памяць">{{Літаратура/Памяць/Магілёўскі раён|к}} — [http://www.mlib.basnet.by/kray/mogilev%20raen/9.11.html С. 607—608, 628—630].</ref>. На пачатку [[16 стагодзьдзе|16 стагодзьдзя]] належалі [[Кіева-Пячэрская лаўра|Кіева-Пячорскаму манастыру]]. У сьнежні [[1595]] году Буйніцкае поле было месцам пераможнае [[Буйніцкая бітва|бітвы]] войска ВКЛ на чале з рэчыцкім старостам М. Буйвідам над паўстанцамі на чале зь [[Севярын Налівайка|Севярынам Налівайкам]]<ref>Буйніцкая бітва 1595 // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} — С. 354.</ref>. У [[17 стагодзьдзе|17]]—18 стагодзьдзях былі прыватнаўласьніцкім [[мястэчка]]м у [[Аршанскі павет|Аршанскім павеце]], якое належала Саламярэцкім, [[Статкевічы|Статкевічам]], князю і [[Жамойць|жамойцкаму]] старосту А. Г. Палубінскаму, князям [[Сапегі|Сапегам]]<ref name="Памяць"/>. У [[1633]]—1918 гадах на поўдзень ад паселішча існаваў [[Буйніцкі манастыр Святога Духа|манастыр Святога Духа]], які заснавалі [[Багдан Статкевіч]] і яго жонка [[Алена Саламярэцкая]]. За падтрымку вялікага князя [[Ян Казімер|Яна І Казімера Вазы]] ў абарончай [[Вайна Расеі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|вайне супраць Маскоўскага царства]] 1654—[[1667]] гадоў буйніцкія манахі атрымалі прывілей на [[млын]]<ref>Буйніцкі Святадухаўскі манастыр // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} — С. 354.</ref>. У манастыры дзейнічала друкарня<ref>Zoja Jaroszewicz-Pieresławcew. [http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bha/11-1-2/16.htm Druki cyrylickie z oficyn Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI—XVIII wieku (пераклад Ігара Клімава)] // [[Беларускі Гістарычны Агляд]]. Том 11 Сшытак 1—2 (20—21) сьнежань [[2004]]</ref>. У час [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] ў ліпені [[1708]] каля Буйнічаў месьціўся лягер швэдзкага войска на чале з [[Карл XІІ|Карлам ХІІ]] (г. зв. ''Карлава даліна''). Швэдзкія жаўнеры абрабавалі манастыр, аднак пазьней па загадзе швэдзкага караля іконы былі вернуты ў пусты манастыр, а два швэдзкія жаўнеры — павешаны<ref>{{Кніга|аўтар =А.Г.Агеев, Я.И.Климуть, И.А.Пушкин |частка = |загаловак = Перекрёстки Могилёвской истории|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =Минск |выдавецтва = Туринфо|год = 2004 |том = |старонкі = 48-49|старонак = |сэрыя = |isbn =985900124–3|наклад = }}</ref>. Побач зь мястэчкам існаваў [[фальварак]], які здаваўся ў арэнду. |
||
Пасьля першага падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] расейская імпэратрыца [[Кацярына II]] перадала частку мястэчка беларускаму намесьніку [[генэрал-аншэф]]у П. Б. Пасеку. У [[1878]] годзе фальварак набыў абшарнік М. Марачэўскі. Апошняй уладальніцай [[маёнтак|маёнтку]] на пачатку 20 стагодзьдзя была Г. К. Радкевіч<ref name="Памяць" |
Пасьля першага падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] расейская імпэратрыца [[Кацярына II]] перадала частку мястэчка беларускаму намесьніку [[генэрал-аншэф]]у П. Б. Пасеку. У [[1878]] годзе фальварак набыў абшарнік М. Марачэўскі. Апошняй уладальніцай [[маёнтак|маёнтку]] на пачатку 20 стагодзьдзя была Г. К. Радкевіч<ref name="Памяць"/>. |
||
Другі раз [[Буйніцкае поле]] сталася месцам [[Абарона Магілёва (1941)|бітвы]] ў [[1941]] годзе. |
Другі раз [[Буйніцкае поле]] сталася месцам [[Абарона Магілёва (1941)|бітвы]] ў [[1941]] годзе. |
||
| Радок 75: | Радок 75: | ||
Паводле задумы мэра Магілёва [[Віктар Шорыкаў|Віктара Шорыкава]] 2 лістапада [[2004]] году ў капліцы адбылося адкрыцьцё маятніка [[Жан Фуко|Фуко]] (найвышэйшы ў Беларусі, у гонар францускага фізыка, які даказаў факт вярчэньня Зямлі вакол сваёй восі). Яго распрацоўнікам выступіў дацэнт Беларуска-расейскага ўнівэрсытэту А. Ляпін, а вытворцам — інжынэр завода «Тэхнапрыбор» А. Нікалаеў. Маятнік уяўляе зь сябе шаснаццацікіляграмовы шар зь нержавеючай сталі ды алюміневы цыфэрблят на вышыні 14 мэтраў. Амплітуда яго ваганьняў 1 м, пэрыяд ваганьняў 7 сэкундаў. Маятнік вядзе адлік часу<ref>[http://www.mlib.basnet.by/kray/Culture/r16p7.html Мемарыяльныя комплексы, манументы, помнікі архітэктуры (Магілёўскага раёна)] // Сайт Магілеўскай абласной бібліятэкі. Дата доступу: [[22 траўня]] [[2009]]</ref>. |
Паводле задумы мэра Магілёва [[Віктар Шорыкаў|Віктара Шорыкава]] 2 лістапада [[2004]] году ў капліцы адбылося адкрыцьцё маятніка [[Жан Фуко|Фуко]] (найвышэйшы ў Беларусі, у гонар францускага фізыка, які даказаў факт вярчэньня Зямлі вакол сваёй восі). Яго распрацоўнікам выступіў дацэнт Беларуска-расейскага ўнівэрсытэту А. Ляпін, а вытворцам — інжынэр завода «Тэхнапрыбор» А. Нікалаеў. Маятнік уяўляе зь сябе шаснаццацікіляграмовы шар зь нержавеючай сталі ды алюміневы цыфэрблят на вышыні 14 мэтраў. Амплітуда яго ваганьняў 1 м, пэрыяд ваганьняў 7 сэкундаў. Маятнік вядзе адлік часу<ref>[http://www.mlib.basnet.by/kray/Culture/r16p7.html Мемарыяльныя комплексы, манументы, помнікі архітэктуры (Магілёўскага раёна)] // Сайт Магілеўскай абласной бібліятэкі. Дата доступу: [[22 траўня]] [[2009]]</ref>. |
||
У [[2006]] годзе пры каледжы заснаваны ''заасад'', на 75 [[гектар]]ах якога разводзяць [[дзік]]оў, [[зубр]]оў, плямістых і паўночных [[алень|аленяў]]<ref>Ілона Іванова. [http://www.zvyazda.minsk.by/ru/issue/article.php?id=26087 У Новы год з Магілёва — на паўночных аленях] // [[Звязда]], [[31 сьнежня]] [[2008]]</ref>. У вальерах трымаюць [[барсук]]оў, [[воўк|ваўкоў]], [[касуля]]ў, [[Звычайная лісіца|лісаў]], [[Лось|ласёў]], мядзьведзяў, пясцоў, [[тыгр]]аў і [[янот]]аў, а таксама шэраг відаў птушак. Заасаду таксама належаць 2 дзясяткі [[канкур]]ных коней<ref>Ілона Іванова. [http://www.zvyazda.minsk.by/second.html?r=40&p=36&archiv=21072006 |
У [[2006]] годзе пры каледжы заснаваны ''заасад'', на 75 [[гектар]]ах якога разводзяць [[дзік]]оў, [[зубр]]оў, плямістых і паўночных [[алень|аленяў]]<ref>Ілона Іванова. [http://www.zvyazda.minsk.by/ru/issue/article.php?id=26087 У Новы год з Магілёва — на паўночных аленях] // [[Звязда]], [[31 сьнежня]] [[2008]]</ref>. У вальерах трымаюць [[барсук]]оў, [[воўк|ваўкоў]], [[касуля]]ў, [[Звычайная лісіца|лісаў]], [[Лось|ласёў]], мядзьведзяў, пясцоў, [[тыгр]]аў і [[янот]]аў, а таксама шэраг відаў птушак. Заасаду таксама належаць 2 дзясяткі [[канкур]]ных коней<ref>Ілона Іванова. [http://www.zvyazda.minsk.by/second.html?r=40&p=36&archiv=21072006 Навыперадкі з мядзведзіцай] // Звязда № 161 (25750), [[21 ліпеня]] [[2006]]</ref>. |
||
== Крыніцы == |
== Крыніцы == |
||
Вэрсія ад 12:14, 13 красавіка 2014
| Буйнічы | |
 Буйніцкае поле | |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Магілёўская |
| Раён: | Магілёўскі |
| Сельсавет: | Буйніцкі |
| Насельніцтва: | 1596 чал. (2010) |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 222 |
| Паштовы індэкс: | 213134 |
| СААТА: | 7244860011 |
| Нумарны знак: | 6 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 53°51′15.77″ пн. ш. 30°15′59.00″ у. д. / 53.8543806° пн. ш. 30.2663889° у. д.Каардынаты: 53°51′15.77″ пн. ш. 30°15′59.00″ у. д. / 53.8543806° пн. ш. 30.2663889° у. д. |
Буйнічы на мапе Беларусі ±   Буйнічы | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
Бу́йнічы[1] — вёска, паўднёвае прадмесьце Магілёва, на правым беразе Дняпра. Уваходзіць у склад і зьўляецца цэнтрам Буйніцкага сельсавету Магілёўскага раёну. Знаходзіцца за 2 кілямэтры ад чыгуначнай станцыі Буйнічы.
Буйнічы — даўняе мястэчка гістарычнай Аршаншчыны (частка Віцебшчыны).
Мінуўшчына
На паўднёвай ускраіне месьціцца стаянка эпохі мэзаліту (8—5 тысячагодзьдзі да н. э.), а ва ўрочышчы Благадаць гарадзішча раньняга жалезнага веку.
Вёска вядомая з 15 стагодзьдзя ў Вялікім Княстве Літоўскім як цэнтар буйнога ўладаньня, што належала князям Фёдару і Льву Талочкавічам-Буйніцкім[2]. На пачатку 16 стагодзьдзя належалі Кіева-Пячорскаму манастыру. У сьнежні 1595 году Буйніцкае поле было месцам пераможнае бітвы войска ВКЛ на чале з рэчыцкім старостам М. Буйвідам над паўстанцамі на чале зь Севярынам Налівайкам[3]. У 17—18 стагодзьдзях былі прыватнаўласьніцкім мястэчкам у Аршанскім павеце, якое належала Саламярэцкім, Статкевічам, князю і жамойцкаму старосту А. Г. Палубінскаму, князям Сапегам[2]. У 1633—1918 гадах на поўдзень ад паселішча існаваў манастыр Святога Духа, які заснавалі Багдан Статкевіч і яго жонка Алена Саламярэцкая. За падтрымку вялікага князя Яна І Казімера Вазы ў абарончай вайне супраць Маскоўскага царства 1654—1667 гадоў буйніцкія манахі атрымалі прывілей на млын[4]. У манастыры дзейнічала друкарня[5]. У час Вялікай Паўночнай вайны ў ліпені 1708 каля Буйнічаў месьціўся лягер швэдзкага войска на чале з Карлам ХІІ (г. зв. Карлава даліна). Швэдзкія жаўнеры абрабавалі манастыр, аднак пазьней па загадзе швэдзкага караля іконы былі вернуты ў пусты манастыр, а два швэдзкія жаўнеры — павешаны[6]. Побач зь мястэчкам існаваў фальварак, які здаваўся ў арэнду.
Пасьля першага падзелу Рэчы Паспалітай расейская імпэратрыца Кацярына II перадала частку мястэчка беларускаму намесьніку генэрал-аншэфу П. Б. Пасеку. У 1878 годзе фальварак набыў абшарнік М. Марачэўскі. Апошняй уладальніцай маёнтку на пачатку 20 стагодзьдзя была Г. К. Радкевіч[2].
Другі раз Буйніцкае поле сталася месцам бітвы ў 1941 годзе.
17 ліпеня 2006 году сельсавет, у які ўваходзіць вёска, перайменаваны зь Цішоўскага ў Буйніцкі, а цэнтар сельсавету перанесены зь вёскі Цішоўка ў Буйнічы[7].
28 сьнежня 2010 году ліквідаваная станцыя Буйнічы, а яе тэрыторыя ўвайшла ў склад вёскі Буйнічы[8].
Адукацыя і культура
У Буйнічах месьцяцца Дом культуры і бібліятэка, сярэдняя і музычная школы, агралесатэхнічны каледж (1944—1998 гады — вучэльня) імя Кірылы Арлоўскага. Каледжу належыць 860 га зямлі, зь якіх 80 га адведзеныя пад заасад.
Помнікі і месцы адпачынку
_(2).jpg)
У 1995 годзе быў адкрыты мэмарыяльны комплекс «Буйніцкае поле», архітэктарамі якога зьяўляюцца Ўладзімер Чапенка ды Алег Бараноўскі. Былі пабудаваныя чырвоная капліца вышынёй у 27 мэтраў, а недалёка ад яе возера «Сьлёз». Праз кожныя паўгадзіны ў капліцы гучыць музычная кампазыцыя, прысьвечаная ўдзельнікам абароны Магілёва. Дэпартамэнт па ахове гісторыка-культурнай спадчыны Міністэрства культуры ў 2002 годзе прысвоіў Мэмарыяльнаму комплексу статус гісторыка-культурнай каштоўнасьці трэцяй катэгорыі.
Паводле задумы мэра Магілёва Віктара Шорыкава 2 лістапада 2004 году ў капліцы адбылося адкрыцьцё маятніка Фуко (найвышэйшы ў Беларусі, у гонар францускага фізыка, які даказаў факт вярчэньня Зямлі вакол сваёй восі). Яго распрацоўнікам выступіў дацэнт Беларуска-расейскага ўнівэрсытэту А. Ляпін, а вытворцам — інжынэр завода «Тэхнапрыбор» А. Нікалаеў. Маятнік уяўляе зь сябе шаснаццацікіляграмовы шар зь нержавеючай сталі ды алюміневы цыфэрблят на вышыні 14 мэтраў. Амплітуда яго ваганьняў 1 м, пэрыяд ваганьняў 7 сэкундаў. Маятнік вядзе адлік часу[9].
У 2006 годзе пры каледжы заснаваны заасад, на 75 гектарах якога разводзяць дзікоў, зуброў, плямістых і паўночных аленяў[10]. У вальерах трымаюць барсукоў, ваўкоў, касуляў, лісаў, ласёў, мядзьведзяў, пясцоў, тыграў і янотаў, а таксама шэраг відаў птушак. Заасаду таксама належаць 2 дзясяткі канкурных коней[11].
Крыніцы
- ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. Лемцюговай. — Менск: Тэхналогія, 2007. — 406 с. ISBN 978-985-458-159-0. (djvu).
- ^ а б в Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Магілёўскага р-на / Уклад. У. Ф. Агурцоў, М. П. Хобатаў. — Мн.: Полымя, 1996. — С. 607—608, 628—630.
- ^ Буйніцкая бітва 1595 // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. — С. 354.
- ^ Буйніцкі Святадухаўскі манастыр // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. — С. 354.
- ^ Zoja Jaroszewicz-Pieresławcew. Druki cyrylickie z oficyn Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI—XVIII wieku (пераклад Ігара Клімава) // Беларускі Гістарычны Агляд. Том 11 Сшытак 1—2 (20—21) сьнежань 2004
- ^ А.Г.Агеев, Я.И.Климуть, И.А.Пушкин Перекрёстки Могилёвской истории. — Минск: Туринфо, 2004. — С. 48-49. — ISBN 985900124–3
- ^ «О переименовании сельсовета». Решение Могилевского областного Совета депутатов от 17 июля 2006 г. № 18-12 (рас.)
- ^ «Об упразднении сельского населенного пункта станция Буйничи и преобразовании деревень Могилевского района в агрогородки». Решение Могилевского районного Совета депутатов от 28.12.2010 г. № 7-18 (рас.)
- ^ Мемарыяльныя комплексы, манументы, помнікі архітэктуры (Магілёўскага раёна) // Сайт Магілеўскай абласной бібліятэкі. Дата доступу: 22 траўня 2009
- ^ Ілона Іванова. У Новы год з Магілёва — на паўночных аленях // Звязда, 31 сьнежня 2008
- ^ Ілона Іванова. Навыперадкі з мядзведзіцай // Звязда № 161 (25750), 21 ліпеня 2006
Вонкавыя спасылкі
Буйнічы — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- мяст. Буйнічы на Radzima.org
- Сайт Агралесатэхнічнага каледжу імя Кірылы Арлоўскага (рас.)
- Здымкі на Globus.tut.by
| ||||||||