Віленскія замкі: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:Q6598101 |
д артаграфія, вікіфікацыя using AWB |
||
| Радок 46: | Радок 46: | ||
'''Комплекс віленскіх замкаў''' ({{мова-lt|Vilniaus pilių kompleksas}} або {{мова-lt|Vilniaus pilys|бяз мовы}}) — група культурных і гістарычных пабудоваў, разьмешчаных на левым беразе [[Вяльля|Вяльлі]], каля яе злучэньня з ракой [[Вільня (рака)|Вільняй]], у [[Вільня|Вільні]]. Збудаваньні, якія ўзводзіліся цягам 10—18 стагодзьдзяў, зьяўляліся аднымі з асноўных абарончых збудаваньняў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref name="pilis">[http://www.lnm.lt/index.php?option=com_content&task=view&id=45&Itemid=78 XIV-XVII a. Vilniaus pilių istorija]{{ref-lt}}</ref>. |
'''Комплекс віленскіх замкаў''' ({{мова-lt|Vilniaus pilių kompleksas}} або {{мова-lt|Vilniaus pilys|бяз мовы}}) — група культурных і гістарычных пабудоваў, разьмешчаных на левым беразе [[Вяльля|Вяльлі]], каля яе злучэньня з ракой [[Вільня (рака)|Вільняй]], у [[Вільня|Вільні]]. Збудаваньні, якія ўзводзіліся цягам 10—18 стагодзьдзяў, зьяўляліся аднымі з асноўных абарончых збудаваньняў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]<ref name="pilis">[http://www.lnm.lt/index.php?option=com_content&task=view&id=45&Itemid=78 XIV-XVII a. Vilniaus pilių istorija]{{ref-lt}}</ref>. |
||
Комплекс складаўся з трох замкаў: Верхняга, Ніжняга і Крывога ({{мова-lt|Kreivoji pilis}}). Крывы замак быў спалены дашчэнту [[Тэўтонскі Ордэн|Тэўтонскім Ордэнам]] у 1390 годзе і больш ніколі не аднаўляўся<ref name=Albinas>[http://www.museums.lt/Zurnalas/2004'1/Lietuvos_pilys.htm Lietuvos pilys ir jų panaudojimo kultūriniam turizmui galimybės] // Lietuvos muziejų asocijacija{{ref-lt}}</ref>. Пасьля 1390 году на віленскія замкі некалькі разоў ажыцьцяўляў напады [[Тэўтонскі ордэн]], але ніводны зь іх ня скончыўся ўзяцьцем усяго комплексу. Упершыню замкі былі заваяваныя цалкам ў 1655 годзе ў выніку [[Бітва пад Вільняй (1655)|бітвы пад Вільняй]].<ref name=Sapoka>Adolfas Šapoka. Lietuvos istorija. Vilnius, 1989, ISBN 5420006316. p. 326{{ref-lt}}</ref> У хуткім часе пасьля гэтага замкі, якія былі істотна разбураныя, страцілі сваю значнасьць, а шмат будынкаў сталі закінутымі. За час [[падзелы Рэчы Паспалітай|анэксіі земляў Расейскай імпрэрыяй]]<ref name="voruta">[http://www.voruta.lt/archyvas/99/348 Vilniaus Žemutinės pilies Valdovų rūmai] // Voruta, 2003{{ref-lt}}</ref><ref>Lenore Grenoble. Language Policy in the Soviet Union. Kluwer Academic Publishers, 2003, ISBN 1402012985, p. 104{{ref-en}}</ref> некалькі гістарычных будынкаў комплексу былі зьнішчаныя; шмат іншых былі пашкошжаныя падчас будыўніцтва крэпасьці ў 19 стагодзьдзі. |
Комплекс складаўся з трох замкаў: Верхняга, Ніжняга і Крывога ({{мова-lt|Kreivoji pilis}}). Крывы замак быў спалены дашчэнту [[Тэўтонскі Ордэн|Тэўтонскім Ордэнам]] у 1390 годзе і больш ніколі не аднаўляўся<ref name=Albinas>[http://www.museums.lt/Zurnalas/2004'1/Lietuvos_pilys.htm Lietuvos pilys ir jų panaudojimo kultūriniam turizmui galimybės] // Lietuvos muziejų asocijacija{{ref-lt}}</ref>. Пасьля 1390 году на віленскія замкі некалькі разоў ажыцьцяўляў напады [[Тэўтонскі ордэн]], але ніводны зь іх ня скончыўся ўзяцьцем усяго комплексу. Упершыню замкі былі заваяваныя цалкам ў 1655 годзе ў выніку [[Бітва пад Вільняй (1655)|бітвы пад Вільняй]].<ref name=Sapoka>Adolfas Šapoka. Lietuvos istorija. Vilnius, 1989, ISBN 5420006316. p. 326{{ref-lt}}</ref> У хуткім часе пасьля гэтага замкі, якія былі істотна разбураныя, страцілі сваю значнасьць, а шмат будынкаў сталі закінутымі. За час [[падзелы Рэчы Паспалітай|анэксіі земляў Расейскай імпрэрыяй]]<ref name="voruta">[http://www.voruta.lt/archyvas/99/348 Vilniaus Žemutinės pilies Valdovų rūmai] // Voruta, 2003{{ref-lt}}</ref><ref>Lenore Grenoble. Language Policy in the Soviet Union. Kluwer Academic Publishers, 2003, ISBN 1402012985, p. 104{{ref-en}}</ref> некалькі гістарычных будынкаў комплексу былі зьнішчаныя; шмат іншых былі пашкошжаныя падчас будыўніцтва крэпасьці ў 19 стагодзьдзі. |
||
Сёньня ўцалелая [[вежа Гедыміна]] зьяўляецца сымбалем Вільні.<ref name=duke>Daniel J. Walkowitz, Lisa Maya Knauer. [http://books.google.com/books?id=j36rRnvHXbgC&pg=PA175&dq=gediminas+tower+symbol+vilnius&lr=&as_brr=3#v=onepage&q=gediminas%20tower%20symbol%20vilnius&f=false Memory and the impact of political transformation in public space], Duke University Press, 2004, pp. 174–175. ISBN 9780822333647{{ref-en}}</ref><ref name=gov>[http://db.stat.gov.lt/dnn/dgins/HOME/VISITINGVILNIUS/tabid/76/Default.aspx Visiting Vlinius] // Lithuanian Department of Statistics{{ref-en}}</ref> Штогод [[1 студзеня]] [[сьцяг Летувы]] ўздымаюць над вежай |
Сёньня ўцалелая [[вежа Гедыміна]] зьяўляецца сымбалем Вільні.<ref name=duke>Daniel J. Walkowitz, Lisa Maya Knauer. [http://books.google.com/books?id=j36rRnvHXbgC&pg=PA175&dq=gediminas+tower+symbol+vilnius&lr=&as_brr=3#v=onepage&q=gediminas%20tower%20symbol%20vilnius&f=false Memory and the impact of political transformation in public space], Duke University Press, 2004, pp. 174–175. ISBN 9780822333647{{ref-en}}</ref><ref name=gov>[http://db.stat.gov.lt/dnn/dgins/HOME/VISITINGVILNIUS/tabid/76/Default.aspx Visiting Vlinius] // Lithuanian Department of Statistics{{ref-en}}</ref> Штогод [[1 студзеня]] [[сьцяг Летувы]] ўздымаюць над вежай у гонар Дня сьцяга Летувы. Комплекс замкаў зьяўляецца часткай [[Нацыянальны музэй Летувы|Нацыянальнага музэю Летувы]], аднаго з найбуйнейшых музэяў краіны. |
||
== Гісторыя == |
== Гісторыя == |
||
* ХІ ст. заснаваньне паселішча і драўлянага замку [[крывічы|крывічамі]]. |
* ХІ ст. заснаваньне паселішча і драўлянага замку [[крывічы|крывічамі]]. |
||
* [[1323]] — першае |
* [[1323]] — першае ўзгадваньне мураванага замку [[Гедзімін|Гедыміна]]. Пач. XIV ст. — Дольны замак абнесены мураванымі сьценамі і вежамі. [[1419]] — моцны пажар, пасьля якога Горні замак быў капітальна перабудаваны [[Вітаўт]]ам. XVI ст. — у Дольным замку на месцы гатычнага вялікакняскага палаца збудаваны шыкоўны гмах у стылі [[рэнэсанс]]. |
||
* [[1655]] — замкі занчна пашкоджаны маскоўскім войскам. [[1800]]—[[1801]] — вялікакняскі палац зьнесены расейскімі ўладамі. [[1831]] — муры і шмат пабудоў Дольняга замку разбурана |
* [[1655]] — замкі занчна пашкоджаны маскоўскім войскам. [[1800]]—[[1801]] — вялікакняскі палац зьнесены расейскімі ўладамі. [[1831]] — муры і шмат пабудоў Дольняга замку разбурана ў выніку будаўніцтва расейскімі ўладамі [[фартэцыя|фартэцыі]]. |
||
* [[1864]] — на тэрыторыі Горняга замку, дзе месьціўся расейскі гарнізон пасьля павешаньня быў таемна пахаваны [[Кастусь Каліноўскі]], кіраўнік нацыянальна-вызваленчага паўстаньня 1863—1864 гг. на Літве (Беларусі). |
* [[1864]] — на тэрыторыі Горняга замку, дзе месьціўся расейскі гарнізон пасьля павешаньня быў таемна пахаваны [[Кастусь Каліноўскі]], кіраўнік нацыянальна-вызваленчага паўстаньня 1863—1864 гг. на Літве (Беларусі). |
||
* пач. ХХ ст. — кансэрвацыя руінаў Горняга замка, вежы Гедыміна. [[1948]]—[[1950]] — рэстаўрацыя вежы Гедыміна, адкрыцьцё музэя |
* пач. ХХ ст. — кансэрвацыя руінаў Горняга замка, вежы Гедыміна. [[1948]]—[[1950]] — рэстаўрацыя вежы Гедыміна, адкрыцьцё музэя |
||
| Радок 70: | Радок 70: | ||
Віленскі Дольны, або Ніжні замак — самы разьвіты абарончы і прэзэнтабельны комплекс ВКЛ. Вялікакняскі палац, [[Трыбунал ВКЛ]], палац Віленска архібіскупа, катэдральны касьцёл, якія месьціліся на яго тэрыторыі, падкрэсьлівалі яго цэнтральнае значэньне ў палітычным жыцьці ВКЛ. |
Віленскі Дольны, або Ніжні замак — самы разьвіты абарончы і прэзэнтабельны комплекс ВКЛ. Вялікакняскі палац, [[Трыбунал ВКЛ]], палац Віленска архібіскупа, катэдральны касьцёл, якія месьціліся на яго тэрыторыі, падкрэсьлівалі яго цэнтральнае значэньне ў палітычным жыцьці ВКЛ. |
||
Дольны замак уяўляў сабою |
Дольны замак уяўляў сабою складаны комплекс абарончых, сакральных і цывільных пабудоў, абнесены амаль кілямэтровай сьцяною з магутнымі вежамі. Да нашага часу ад яго захаваліся будынкі старога і новага арсэналаў а таксама адна з абарончых вежаў прыстасаваная пазьней пад званіцу катэдральнага касьцёлу. |
||
== Глядзіце таксама == |
== Глядзіце таксама == |
||
Вэрсія ад 16:43, 7 сакавіка 2014
| Комплекс віленскіх замкаў | |
| Файл:Vilnius Castle Complex around 1530.jpg Комплекс віленскіх замкаў каля 1530 году | |
| Месцазнаходжаньне | Вільня, Летува |
|---|---|
| Пабудаваны | Часткі замка — у 10 стагодзьдзі |
| Матэрыялы | Камень, цэгла, дрэва |
| Час выкарыстаньня | Для абароны — з 10 да 17 стагодзьдзяў |
| Кіраваўся | Вялікае Княства Літоўскае, Расейская імпэрыя |
| Каардынаты | 54°41′12″ пн. ш. 25°17′27″ у. д. / 54.68667° пн. ш. 25.29083° у. д.Каардынаты: 54°41′12″ пн. ш. 25°17′27″ у. д. / 54.68667° пн. ш. 25.29083° у. д. |
| Комплекс віленскіх замкаў на мапе Летувы   Комплекс віленскіх замкаў | |
Верхні замак: 1. Заходняя вежа; 2. Паўднёвая вежа (захаваўся фундамэнт); 3. Цытадэль (захаваліся руіны)
Ніжні замак: 4. Брама і мост у горад (вуліца Пілес); 5. Дарога і мост да вуліцы Тылтас; 6. Віленская катэдра; 7. Палац Найвышэйшага Трыбуналу; 8. Палац біскупаў; 9. Каралеўскі палац; 10. Палацавы сад; 11. Новы арсэнал (цяпер зьяўляецца музэем); 12. Паўночнаўсходняя вежа і брама старога арсэналу; 13. Двор старога арсэналу
Комплекс віленскіх замкаў (па-летувіску: Vilniaus pilių kompleksas або Vilniaus pilys) — група культурных і гістарычных пабудоваў, разьмешчаных на левым беразе Вяльлі, каля яе злучэньня з ракой Вільняй, у Вільні. Збудаваньні, якія ўзводзіліся цягам 10—18 стагодзьдзяў, зьяўляліся аднымі з асноўных абарончых збудаваньняў Вялікага Княства Літоўскага[1].
Комплекс складаўся з трох замкаў: Верхняга, Ніжняга і Крывога (па-летувіску: Kreivoji pilis). Крывы замак быў спалены дашчэнту Тэўтонскім Ордэнам у 1390 годзе і больш ніколі не аднаўляўся[2]. Пасьля 1390 году на віленскія замкі некалькі разоў ажыцьцяўляў напады Тэўтонскі ордэн, але ніводны зь іх ня скончыўся ўзяцьцем усяго комплексу. Упершыню замкі былі заваяваныя цалкам ў 1655 годзе ў выніку бітвы пад Вільняй.[3] У хуткім часе пасьля гэтага замкі, якія былі істотна разбураныя, страцілі сваю значнасьць, а шмат будынкаў сталі закінутымі. За час анэксіі земляў Расейскай імпрэрыяй[4][5] некалькі гістарычных будынкаў комплексу былі зьнішчаныя; шмат іншых былі пашкошжаныя падчас будыўніцтва крэпасьці ў 19 стагодзьдзі.
Сёньня ўцалелая вежа Гедыміна зьяўляецца сымбалем Вільні.[6][7] Штогод 1 студзеня сьцяг Летувы ўздымаюць над вежай у гонар Дня сьцяга Летувы. Комплекс замкаў зьяўляецца часткай Нацыянальнага музэю Летувы, аднаго з найбуйнейшых музэяў краіны.
Гісторыя
- ХІ ст. заснаваньне паселішча і драўлянага замку крывічамі.
- 1323 — першае ўзгадваньне мураванага замку Гедыміна. Пач. XIV ст. — Дольны замак абнесены мураванымі сьценамі і вежамі. 1419 — моцны пажар, пасьля якога Горні замак быў капітальна перабудаваны Вітаўтам. XVI ст. — у Дольным замку на месцы гатычнага вялікакняскага палаца збудаваны шыкоўны гмах у стылі рэнэсанс.
- 1655 — замкі занчна пашкоджаны маскоўскім войскам. 1800—1801 — вялікакняскі палац зьнесены расейскімі ўладамі. 1831 — муры і шмат пабудоў Дольняга замку разбурана ў выніку будаўніцтва расейскімі ўладамі фартэцыі.
- 1864 — на тэрыторыі Горняга замку, дзе месьціўся расейскі гарнізон пасьля павешаньня быў таемна пахаваны Кастусь Каліноўскі, кіраўнік нацыянальна-вызваленчага паўстаньня 1863—1864 гг. на Літве (Беларусі).
- пач. ХХ ст. — кансэрвацыя руінаў Горняга замка, вежы Гедыміна. 1948—1950 — рэстаўрацыя вежы Гедыміна, адкрыцьцё музэя
Горні замак
Узьвядзеньне мураванага замку ў Вільні распачаў Гедымін, адначасова зь пераносам сюды сталіцы ВКЛ. Першай была збудавана магутная вежа на ўсходнім баку замкавай гары, якая пазьней атрымала назву вежа Гедыміна.
У час Вітаўта быў збудаваны шыкоўны гатычны палац і скончана будаўніцтва мураваных абарончых муроў і вежаў, зь якіх толькі вежа Гедыміна захавалася да сёньня, ад усіх астатніх збудаваньняў засталіся толькі рэшткі.
Дольны замак
Віленскі Дольны, або Ніжні замак — самы разьвіты абарончы і прэзэнтабельны комплекс ВКЛ. Вялікакняскі палац, Трыбунал ВКЛ, палац Віленска архібіскупа, катэдральны касьцёл, якія месьціліся на яго тэрыторыі, падкрэсьлівалі яго цэнтральнае значэньне ў палітычным жыцьці ВКЛ.
Дольны замак уяўляў сабою складаны комплекс абарончых, сакральных і цывільных пабудоў, абнесены амаль кілямэтровай сьцяною з магутнымі вежамі. Да нашага часу ад яго захаваліся будынкі старога і новага арсэналаў а таксама адна з абарончых вежаў прыстасаваная пазьней пад званіцу катэдральнага касьцёлу.
Глядзіце таксама
Крыніцы
- ^ XIV-XVII a. Vilniaus pilių istorija (лет.)
- ^ Lietuvos pilys ir jų panaudojimo kultūriniam turizmui galimybės // Lietuvos muziejų asocijacija (лет.)
- ^ Adolfas Šapoka. Lietuvos istorija. Vilnius, 1989, ISBN 5420006316. p. 326 (лет.)
- ^ Vilniaus Žemutinės pilies Valdovų rūmai // Voruta, 2003 (лет.)
- ^ Lenore Grenoble. Language Policy in the Soviet Union. Kluwer Academic Publishers, 2003, ISBN 1402012985, p. 104 (анг.)
- ^ Daniel J. Walkowitz, Lisa Maya Knauer. Memory and the impact of political transformation in public space, Duke University Press, 2004, pp. 174–175. ISBN 9780822333647 (анг.)
- ^ Visiting Vlinius // Lithuanian Department of Statistics (анг.)
Літаратура
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
Вонкавыя спасылкі
Віленскія замкі — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў