Кітайская мова: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д вікіфікацыя, дапаўненьне
д →‎Гісторыя: артаграфія
Радок 19: Радок 19:


== Гісторыя ==
== Гісторыя ==
Кітайская мова зьяўляецца адной з самых старажытных зь цяпер існых моваў. Таксама яна валодае самой старажытнай з ужывальных у цяперашні час пісьменнасьцю, што ўзьнікла каля 13-га стагодзьдзя да [[Нараджэньне Хрыстовае|н.э.]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=З гісторыі кітайскай пісьменнасьці|спасылка=http://belarusian.cri.cn/65/2009/09/16/2s481.htm|выдавец=[[Міжнароднае радыё Кітаю]]|дата публікацыі=16 верасьня 2009|дата доступу=28 студзеня 2014}}</ref>. Падобную [[герогліфы|герагліфічную]] пісьменнасьць, адаптаваную з кітайскай мовы, выкарыстоўвае [[японская мова]], раней падобныя пісьмовасьці выкарыстоўвалі [[карэйская мова|карэйская]] й [[віетнамская мова|віетнамская]]; апрача іх кітайскія герогліфы маюць ва ўжытку некаторыя малаколькасныя народы Кітаю. Складзены ў [[93]] годзе кітайскі слоўнік «Шавэнь цзэцзы» налічваў 9353 герогліфы. Слоўнік пачатку 18 ст. «Кансі Цзыцьзянь», складзены пры імпэратары [[Кансі]], зьмяшчаў 49 тыс. знакаў. На [[2009]] г. кітайская пісьменьнасьць налічвала звыш за 60 тыс. герогліфаў. Пры гэтым у кітайскіх школах вывучаецца толькі 4 тыс. герогліфаў, хоць чытаньне [[газэта]]ў, [[часопіс]]аў і літаратуры вымагае веданьня 6 тыс. знакаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Асаблівасьці кітайскай герагліфікі|спасылка=http://belarusian.cri.cn/65/2009/09/16/2s482.htm|выдавец=Міжнароднае радыё Кітая|дата публікацыі=16 верасьня 2009|дата доступу=28 студзеня 2014}}</ref>.
Кітайская мова зьяўляецца адной з самых старажытных зь цяпер існых моваў. Таксама яна валодае самой старажытнай з ужывальных у цяперашні час пісьменнасьцю, што ўзьнікла каля 13-га стагодзьдзя да [[Нараджэньне Хрыстовае|н.э.]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=З гісторыі кітайскай пісьменнасьці|спасылка=http://belarusian.cri.cn/65/2009/09/16/2s481.htm|выдавец=[[Міжнароднае радыё Кітаю]]|дата публікацыі=16 верасьня 2009|дата доступу=28 студзеня 2014}}</ref>. Падобную [[герогліфы|герагліфічную]] пісьменнасьць, адаптаваную з кітайскай мовы, выкарыстоўвае [[японская мова]], раней падобныя пісьмовасьці выкарыстоўвалі [[карэйская мова|карэйская]] й [[віетнамская мова|віетнамская]]; апрача іх кітайскія герогліфы маюць ва ўжытку некаторыя малаколькасныя народы Кітаю. Складзены ў [[93]] годзе кітайскі слоўнік «Шавэнь цзэцзы» налічваў 9353 герогліфы. Слоўнік пачатку 18 ст. «Кансі Цзыцьзянь», складзены пры імпэратары [[Кансі]], зьмяшчаў 49 тыс. знакаў. На [[2009]] г. кітайская пісьменьнасьць налічвала звыш за 60 тыс. герогліфаў. Пры гэтым у кітайскіх школах вывучаецца толькі 4 тыс. герогліфаў, хоць чытаньне [[газэта]]ў, [[часопіс]]аў і літаратуры вымагае веданьня 6 тыс. знакаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Асаблівасьці кітайскай герагліфікі|спасылка=http://belarusian.cri.cn/65/2009/09/16/2s482.htm|выдавец=Міжнароднае радыё Кітаю|дата публікацыі=16 верасьня 2009|дата доступу=28 студзеня 2014}}</ref>.


== Дыялектныя групы ==
== Дыялектныя групы ==

Вэрсія ад 16:49, 28 студзеня 2014

Кітайская мова
中文
Файл:Map of sinitic languages full-en.svg, Map of sinitic languages-ca.svg
Ужываецца ў Кітай, Тайвань, Сынгапур, Малайзія, Філіпіны ды інш.
Рэгіён Усходняя Азія, Паўднёва-Усходняя Азія ды інш.
Колькасьць карыстальнікаў каля 1.176 мільярда
Клясыфікацыя Сына-тыбэцкія

 Кітайская

Афіцыйны статус
Афіцыйная мова ў Сьцяг Кітаю КНР, Сьцяг Ганконгу Ганконг, Сьцяг Макао Макао, Сьцяг Тайваня Тайвань, Сьцяг Сынгапуру Сынгапур, Сьцяг ААН ААН, рэгіянальны ў Сьцяг Маўрыкія Маўрыкіі
Пісьмо кітайскае пісьмо, традыцыйныя кітайскія герогліфы[d] і спрошчанае кітайскае пісьмо[d]
Коды мовы
ISO 639-1 zh
ISO 639-2(Б) chi
ISO 639-2(Т) zho
ISO 639-3 zho

Кіта́йская мо́ва (中文 — [чжунвэнь], або 汉语/漢語 [ханьюй]) — адна з мовай сыніцкае галіны сына-тыбэцкае моўнае сям'і, альбо, у выпадку клясыфікацыі астатніх кітайскіх моваў як дыялектаў кітайскай, мова ў складзе непасрэдна сына-тыбэцкае сям'і. Зьяўляецца афіцыйнай мовай КНР, Тайваню і Сынгапуру. На ёй размаўляюць звыш за 1 млрд чалавек. Для 900 млн чал. зь іх кітайская мова зьяўляецца роднай.

Кітайская зьяўляецца адной з 6 афіцыйных і працоўных моваў ААН. Гістарычна гэта мова народнасьці хань, якая дамінуе ў нацыянальным складзе КНР (больш 90% насельніцтвы краіны). Акрамя таго, дзясяткі мільёнаў кітайцаў, якія захоўваюць сваю мову, жывуць практычна ва ўсіх краінах Паўднёва-Ўсходняй Азіі (на Сынгапуры складаючы больш 75% насельніцтва); значная кітайская дыяспара расьсеяна па ўсім сьвеце. На кітайскай мове размаўляюць таксама вызначаныя часткі некаторых не-кітайскіх народаў Кітаю, якія гістарычна зазналі кітаізацыю (напрыклад, туцьзя); асобныя народы перайшлі на яе ў значнай ступені або амаль поўнасьцю (маньчжуры).

Гісторыя

Кітайская мова зьяўляецца адной з самых старажытных зь цяпер існых моваў. Таксама яна валодае самой старажытнай з ужывальных у цяперашні час пісьменнасьцю, што ўзьнікла каля 13-га стагодзьдзя да н.э.[1]. Падобную герагліфічную пісьменнасьць, адаптаваную з кітайскай мовы, выкарыстоўвае японская мова, раней падобныя пісьмовасьці выкарыстоўвалі карэйская й віетнамская; апрача іх кітайскія герогліфы маюць ва ўжытку некаторыя малаколькасныя народы Кітаю. Складзены ў 93 годзе кітайскі слоўнік «Шавэнь цзэцзы» налічваў 9353 герогліфы. Слоўнік пачатку 18 ст. «Кансі Цзыцьзянь», складзены пры імпэратары Кансі, зьмяшчаў 49 тыс. знакаў. На 2009 г. кітайская пісьменьнасьць налічвала звыш за 60 тыс. герогліфаў. Пры гэтым у кітайскіх школах вывучаецца толькі 4 тыс. герогліфаў, хоць чытаньне газэтаў, часопісаў і літаратуры вымагае веданьня 6 тыс. знакаў[2].

Дыялектныя групы

У кітайскай мове вылучаецца 7 дыялектных групаў: паўночная (北, самая шматлікая — звыш 800 млн носьбітаў), (吴), сян (湘), гань (贛/赣), хака (客家), юэ (粤), мінь (閩/闽 — у тым ліку тайваньская). Дыялекты адрозьніваюцца фанэтычна (што замінае міждыялектным зносінам, дарма што дыялекты зьвязаныя рэгулярнымі гукавымі адпаведнасьцямі), лексыкай, збольшага граматыкай, аднак асновы іх граматыкі і слоўнікавага складу адзіныя. Сродкам зносін носьбітаў розных дыялектаў служыць нарматыўная кітайская мова, якая ў Кітаі завецца путунхуа (普通话/普通話), у Сынгапуры хуаюй (华语/華語) у Ганконгу і Тайвані — гаюй (国语/國語), паміж імі існуюць малаважныя адрозьненьні ў фанэтыцы, на пісьме ў путунхуа і хуаюй выкарыстоўваюцца скарочаныя гіерогліфы, а ў гаюй — поўнае напісаньне гіерогліфаў. Пры крайняй неабходнасьці можна дамагчыся, каб цябе зразумелі, напісаўшы герогліфы на паперы або намаляваўшы іх рукой у паветры. Літаратурная мова абапіраецца на паўночныя дыялекты. Фанэтычная норма — пэкінскае вымаўленьне (аднак у эпоху дынастыі Тан, калі было створана большасьць клясычных кітайскіх тэкстаў, норма была блізкая хутчэй да цяперашняй дыялектнай групы хака).

Крыніцы

  1. ^ З гісторыі кітайскай пісьменнасьці // Міжнароднае радыё Кітаю, 16 верасьня 2009 г. Праверана 28 студзеня 2014 г.
  2. ^ Асаблівасьці кітайскай герагліфікі // Міжнароднае радыё Кітаю, 16 верасьня 2009 г. Праверана 28 студзеня 2014 г.

Вонкавыя спасылкі

Кітайская мовасховішча мультымэдыйных матэрыялаў


Шаблён:Link FA Шаблён:Link GA Шаблён:Link GA