Аруба: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д →‎Індзейцы: артаграфія
→‎Гісторыя: калянізацыя
Радок 41: Радок 41:


== Гісторыя ==
== Гісторыя ==

=== Паходжаньне назвы ===
=== Паходжаньне назвы ===
Наконт паходжаньня назвы Арубы існуе некалькі гіпотэзаў. Паводле першае, назва ''Aruba'' паходзіць ад двух [[індзейцы|індзейскіх]] словаў: ''ora'' ({{мова-be|ракушка}}) і ''oubao'' ({{мова-be|востраў, выспа}}), г. зн. «востраў ракушкаў». Паводле іншае гіпотэзы, назва вострава паходзіць ад індзейскага ''uru'' ({{мова-be|[[каноэ]]}}) і ''oubao'' ({{мова-be|востраў, выспа}}), гэтае сьведчыць аб тым, што індзейцы ўжывалі каноэ ў часе калянізацыі Арубы.
Наконт паходжаньня назвы Арубы існуе некалькі гіпотэзаў. Паводле першае, назва ''Aruba'' паходзіць ад двух [[індзейцы|індзейскіх]] словаў: ''ora'' ({{мова-be|ракушка}}) і ''oubao'' ({{мова-be|востраў, выспа}}), г. зн. «востраў ракушкаў». Паводле іншае гіпотэзы, назва вострава паходзіць ад індзейскага ''uru'' ({{мова-be|[[каноэ]]}}) і ''oubao'' ({{мова-be|востраў, выспа}}), гэтае сьведчыць аб тым, што індзейцы ўжывалі каноэ ў часе калянізацыі Арубы.
Радок 47: Радок 48:


Аруба упершыню згаданая на мапе ў 1562 годзе, тады яна была пазначаная як ''Orua''. На іншых мапах [[XVI стагодзьдзе|XVI]]—[[XVII стагодзьдзе|XVII стагодзьдзяў]] сустракаюцца такія назвы вострава як «Oruba», «Ouraba», «Uruba» й «Arouba»<ref name="indi">{{Спасылка|выдавец=Historia di Aruba|url=http://www.historiadiaruba.aw/index.php?option=com_content&task=view&id=13&Itemid=27|загаловак=De Indianen|accessdate=2008-07-06|мова=nl}}</ref>.
Аруба упершыню згаданая на мапе ў 1562 годзе, тады яна была пазначаная як ''Orua''. На іншых мапах [[XVI стагодзьдзе|XVI]]—[[XVII стагодзьдзе|XVII стагодзьдзяў]] сустракаюцца такія назвы вострава як «Oruba», «Ouraba», «Uruba» й «Arouba»<ref name="indi">{{Спасылка|выдавец=Historia di Aruba|url=http://www.historiadiaruba.aw/index.php?option=com_content&task=view&id=13&Itemid=27|загаловак=De Indianen|accessdate=2008-07-06|мова=nl}}</ref>.

=== Індзейцы ===
=== Індзейцы ===
Паводле археалягічных дадзеных, востраў Аруба быў насэлены задоўга да яго адкрыцьця гішпанскімі мараплаўцамі, найранейшыя яго жыхары насялялі востраў каля 2500-га году да н.э., гэта былі індзейцы зь племя [[аравакі|аравакаў]]. Яны былі рыбакамі, паляўнічымі і зьбіральнікамі, выкарыстоўвалі прымітыўныя інструмэнты, зробленыя з каменя і ракушкаў. Паводле дадзеных археалягічных дасьледаваньняў (перадусім наскальных малюнкаў ды пахаваньняў), культура індзейцаў Арубы вельмі падобная да культуры [[Паўночная Амэрыка|паўночнаамэрыканскіх]] індзейцаў<ref name="indi" />.
Паводле археалягічных дадзеных, востраў Аруба быў насэлены задоўга да яго адкрыцьця гішпанскімі мараплаўцамі, найранейшыя яго жыхары насялялі востраў каля 2500-га году да н. э., гэта былі індзейцы зь племя [[аравакі|аравакаў]]. Яны былі рыбакамі, паляўнічымі і зьбіральнікамі, выкарыстоўвалі прымітыўныя інструмэнты, зробленыя з каменя і ракушкаў. Паводле дадзеных археалягічных дасьледаваньняў (перадусім наскальных малюнкаў ды пахаваньняў), культура індзейцаў Арубы вельмі падобная да культуры [[Паўночная Амэрыка|паўночнаамэрыканскіх]] індзейцаў<ref name="indi" />.


Знаходкі, якія адносяцца прыблізна да 900 году да н. э., паказваюць, што індзейцы Арубы ўжо тады выраблялі ўручную гліняныя гаршкі і таўклі ў іх соль. Апроч таго, ўжо ў той час яны мелі сямейныя паселішчы, выкарыстоўвалі каменныя інструменты й ужывалі ўпрыгажэньні, якія рабілі з кавалкаў ракавінак. Наскальныя малюнкі арубанскіх індзейцаў знаходзяцца ў асноўным у [[пячора]]х ([[Фантэйн]], [[Гвадарыкіры]] ды інш.), яны маюць выгляд [[геамэтрычная фігура|геамэтрычных фігураў]], пасярэдзіне якіх намаляваныя людзі ці жывёлы. Верагодна, пячоры зьяўляліся культавымі месцамі індзейцаў Арубы, бо вядома, што яны ў іх ня жылі<ref name="indi" />.
Знаходкі, якія адносяцца прыблізна да 900 году да н. э., паказваюць, што індзейцы Арубы ўжо тады выраблялі ўручную гліняныя гаршкі і таўклі ў іх соль. Апроч таго, ўжо ў той час яны мелі сямейныя паселішчы, выкарыстоўвалі каменныя інструменты й ужывалі ўпрыгажэньні, якія рабілі з кавалкаў ракавінак. Наскальныя малюнкі арубанскіх індзейцаў знаходзяцца ў асноўным у [[пячора]]х ([[Фантэйн]], [[Гвадарыкіры]] ды інш.), яны маюць выгляд [[геамэтрычная фігура|геамэтрычных фігураў]], пасярэдзіне якіх намаляваныя людзі ці жывёлы. Верагодна, пячоры зьяўляліся культавымі месцамі індзейцаў Арубы, бо вядома, што яны ў іх ня жылі<ref name="indi" />.


У [[XIV стагодзьдзе|XIV стагодзьдзі]] Аруба была захопленая [[карыбы|карыбамі]].
У [[XIV стагодзьдзе|XIV стагодзьдзі]] Аруба была захопленая [[карыбы|карыбамі]].

=== Калянізацыя вострава ===
[[Файл:AlonsoDeOjeda.jpg|150пікс|міні|[[Алёнса дэ Ахэда]]]]
[[Наветраныя астравы]] адкрытыя гішпанцамі ([[Алёнса дэ Ахэда]] ці [[Амэрыга Вэспучы]] — на гэты конт у сучасных гісторыкаў няма адзінага меркаваньня). Ахэда, як відаць зь ягоных малюнкаў і мапаў, наведваў астравы [[Банэйр]] ды [[Кюрасао]], але не Арубу. Існуе меркаваньне, што Аруба была адкрытая колькі гадоў пазьней, падчас адной зь ягоных экспэдыцыяў.

Пачаткова, гішпанцы назвалі [[Наветраныя астравы]] «астравамі гігантаў» ({{мова-es|Islas de los Gigantes}}), бо мясцовае насельніцтва было значна вышэй за іх. Іншая гішпанская назва гэтых выспаў гэта ''islas inutiles'' ({{мова-be|бескарысныя, непатрэбныя астравы}}) таму што на іх не было знойдзена золата і срэбра, таксама яны апынуліся непрыдатнымі для сельскай гаспадаркі. Магчыма, сучасная назва «Антылы» паходзіць менавіта ад слова ''inutiles''


== Геаграфія ==
== Геаграфія ==

Вэрсія ад 18:46, 10 траўня 2013

Аруба
Aruba
Сьцяг Арубы Герб Арубы
Сьцяг Герб
Нацыянальны дэвіз: One Happy Island
Дзяржаўны гімн: «Aruba Dushi Tera»
Месцазнаходжаньне Арубы
Афіцыйная мова нідэрляндзкая, папіямэнта
Сталіца Араньестад
Найбуйнейшы горад Араньестад
Форма кіраваньня Канстытуцыйная манархія
Вілем Аляксандар
Фрэдыс Рэфуньёл
Міхель Годфрыд Эман
Плошча
 • агульная
 • адсотак вады

178,91 км²
нязначны
Насельніцтва
 • агульнае (2010)
 • шчыльнасьць
195-е месца ў сьвеце
101 484
567/км²
СУП
 • агульны (2007)
 • на душу насельніцтва
182 месца ў сьвеце
$2,4 млрд
$23 831
Валюта Арубскі флёрын (AWG)
Часавы пас AST (UTC-4)
Дамэн верхняга ўзроўню .aw
Тэлефонны код +297

Аруба (па-нідэрляндзку і на мове папіямэнта: Aruba) — востраў ў Карыбскім моры ля Вэнэсуэлы. У цяперашні час Аруба — суб’ект фэдэрацыі ў складзе Каралеўства Нідэрляндаў, сталіцай якога зьяўляецца горад Араньестад.

Гісторыя

Паходжаньне назвы

Наконт паходжаньня назвы Арубы існуе некалькі гіпотэзаў. Паводле першае, назва Aruba паходзіць ад двух індзейскіх словаў: ora (па-беларуску: ракушка) і oubao (па-беларуску: востраў, выспа), г. зн. «востраў ракушкаў». Паводле іншае гіпотэзы, назва вострава паходзіць ад індзейскага uru (па-беларуску: каноэ) і oubao (па-беларуску: востраў, выспа), гэтае сьведчыць аб тым, што індзейцы ўжывалі каноэ ў часе калянізацыі Арубы.

Існуе таксама іншая вэрсія паходжаньня назвы Арубы, паводле якой назва паходзіць ад гішпанскіх словаў oro hubo (па-беларуску: тут было золата). Гэтая вэрсія зьвязаная з тым, што гішпанскія мараплаўцы шукалі гэты мэтал у карыбскім рэгіёне.

Аруба упершыню згаданая на мапе ў 1562 годзе, тады яна была пазначаная як Orua. На іншых мапах XVIXVII стагодзьдзяў сустракаюцца такія назвы вострава як «Oruba», «Ouraba», «Uruba» й «Arouba»[1].

Індзейцы

Паводле археалягічных дадзеных, востраў Аруба быў насэлены задоўга да яго адкрыцьця гішпанскімі мараплаўцамі, найранейшыя яго жыхары насялялі востраў каля 2500-га году да н. э., гэта былі індзейцы зь племя аравакаў. Яны былі рыбакамі, паляўнічымі і зьбіральнікамі, выкарыстоўвалі прымітыўныя інструмэнты, зробленыя з каменя і ракушкаў. Паводле дадзеных археалягічных дасьледаваньняў (перадусім наскальных малюнкаў ды пахаваньняў), культура індзейцаў Арубы вельмі падобная да культуры паўночнаамэрыканскіх індзейцаў[1].

Знаходкі, якія адносяцца прыблізна да 900 году да н. э., паказваюць, што індзейцы Арубы ўжо тады выраблялі ўручную гліняныя гаршкі і таўклі ў іх соль. Апроч таго, ўжо ў той час яны мелі сямейныя паселішчы, выкарыстоўвалі каменныя інструменты й ужывалі ўпрыгажэньні, якія рабілі з кавалкаў ракавінак. Наскальныя малюнкі арубанскіх індзейцаў знаходзяцца ў асноўным у пячорах (Фантэйн, Гвадарыкіры ды інш.), яны маюць выгляд геамэтрычных фігураў, пасярэдзіне якіх намаляваныя людзі ці жывёлы. Верагодна, пячоры зьяўляліся культавымі месцамі індзейцаў Арубы, бо вядома, што яны ў іх ня жылі[1].

У XIV стагодзьдзі Аруба была захопленая карыбамі.

Калянізацыя вострава

Алёнса дэ Ахэда

Наветраныя астравы адкрытыя гішпанцамі (Алёнса дэ Ахэда ці Амэрыга Вэспучы — на гэты конт у сучасных гісторыкаў няма адзінага меркаваньня). Ахэда, як відаць зь ягоных малюнкаў і мапаў, наведваў астравы Банэйр ды Кюрасао, але не Арубу. Існуе меркаваньне, што Аруба была адкрытая колькі гадоў пазьней, падчас адной зь ягоных экспэдыцыяў.

Пачаткова, гішпанцы назвалі Наветраныя астравы «астравамі гігантаў» (па-гішпанску: Islas de los Gigantes), бо мясцовае насельніцтва было значна вышэй за іх. Іншая гішпанская назва гэтых выспаў гэта islas inutiles (па-беларуску: бескарысныя, непатрэбныя астравы) таму што на іх не было знойдзена золата і срэбра, таксама яны апынуліся непрыдатнымі для сельскай гаспадаркі. Магчыма, сучасная назва «Антылы» паходзіць менавіта ад слова inutiles

Геаграфія

Мапа Арубы

Аруба зьяўляецца найзахаднейшым з Малых Антыльскіх астравоў. Востраў знаходзіцца за 29 км ад паўвострава Парагўана ў Вэнэсуэле і за 68 км заходней вострава Кюрасао. Плошча Арубы — 193 квадратныя кілямэтры. Уладаньне мяжуе зь Нідэрляндзкімі Антыльскімі астравамі на ўсходзе й з Вэнэсуэлай на поўначы. Найвышэйшымі гарамі на востраве зьяўляюцца Яманота й Ойбэрг.

Крыніцы

  1. ^ а б в De Indianen (нід.). Historia di Aruba. Праверана 2008-07-06 г.

Вонкавыя спасылкі

Арубасховішча мультымэдыйных матэрыялаў