Водзкая мова: розьніца паміж вэрсіямі
д r2.7.3) (робат дадаў: az:Vot dili |
д Bot: Migrating 41 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q32858 (translate me) |
||
| Радок 110: | Радок 110: | ||
[[Катэгорыя:Мовы Расеі]] |
[[Катэгорыя:Мовы Расеі]] |
||
[[Катэгорыя:Фіна-вугорскія мовы]] |
[[Катэгорыя:Фіна-вугорскія мовы]] |
||
[[af:Woties]] |
|||
[[ar:لغة فوتية]] |
|||
[[az:Vot dili]] |
|||
[[bg:Вотски език]] |
|||
[[br:Voteg]] |
|||
[[ca:Vòtic]] |
|||
[[cv:Водь чĕлхи]] |
|||
[[cs:Votština]] |
|||
[[de:Wotische Sprache]] |
|||
[[et:Vadja keel]] |
|||
[[en:Votic language]] |
|||
[[myv:Водь кель]] |
|||
[[eo:Vota lingvo]] |
|||
[[fr:Vote (langue)]] |
|||
[[gv:Votish]] |
|||
[[ko:바트어]] |
|||
[[hr:Vodski jezik]] |
|||
[[it:Lingua votica]] |
|||
[[he:וודית]] |
|||
[[kv:Водь кыв]] |
|||
[[lv:Votu valoda]] |
|||
[[lt:Vodų kalba]] |
|||
[[li:Votisch]] |
|||
[[hu:Vót nyelv]] |
|||
[[nl:Wotisch]] |
|||
[[ja:ヴォート語]] |
|||
[[ce:Votihoyn mott]] |
|||
[[no:Votisk]] |
|||
[[nn:Votisk]] |
|||
[[koi:Водь кыв]] |
|||
[[pms:Lenga Vod]] |
|||
[[pl:Język wotycki]] |
|||
[[pt:Língua vótica]] |
|||
[[ru:Водский язык]] |
|||
[[se:Vatjagiella]] |
|||
[[fi:Vatja]] |
|||
[[sv:Votiska]] |
|||
[[uk:Водська мова]] |
|||
[[vep:Vodin kel']] |
|||
[[fiu-vro:Vad'a kiil]] |
|||
[[bat-smg:Vuodu kalba]] |
|||
Вэрсія ад 12:21, 9 сакавіка 2013
| Водзкая мова | |
| Vaďďa ceeli/tšeeli[1], maaceeli | |
 | |
| Ужываецца ў | Расеі |
|---|---|
| Рэгіён | Ленінградзкая вобласьць |
| Колькасьць карыстальнікаў | ад 15 да 68[2] чалавек |
| Клясыфікацыя | Уральская сям'я |
| Афіцыйны статус | |
| Афіцыйная мова ў | — |
| Дапаможная мова ў | — |
| Рэгулюецца | — |
| Статус: | 8б амаль вымерлая[d][3] |
| Пісьмо | лацінскае пісьмо |
| Коды мовы | |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2(Б) | vot |
| ISO 639-2(Т) | vot |
| ISO 639-3 | vot |
| SIL | izh |
Водзкая мова — фіна-вугорская мова прыбалтыйска-фінскае падґрупы фіна-волскае ґрупы фіна-пермскае галіны, на якой размаўляе малы фіна-вугорскі народ водзь. Адносіцца да паўднёвае падгаліны прыбалтыйска-фінскіх моваў, маючы шмат агульнага з эстонскай мовай.
Мова хутка зьнікае — паводле апошніх вынікаў перапісаў насельніцтва па Расеі водзкую мову роднай лічылі 68 чалавек з прыкладна 80 прадстаўнікоў народу водзь.
Улучана ў Атляс зьнікаючых моваў паводле вэрсіі ЮНЭСКО[4].
Гісторыя
Па стане на 1848 на водзкай мове размаўляла прыкладна 5000 чалавек[5], зь іх больш за палову размаўляла на заходнім дыялекце, прыкладна ⅓ — на ўсходнім. Астатнія размаўлялі на куровіцкім і крэвінскім дыялектах.
У савецкія часы не было створана асобнае пісьмовасьці для мовы, адукацыйны працэс у школах праходзіў на іжорскай мове. Сталінскія рэпрэсіі й Другая сусьветная вайна значна скарацілі колькасьць водзі. Пасьля заканчэньня вайны адукацыі на мове так не зьявілася, адукацыйны працэс ішоў па-расейску. У выніку гэтага водзкая мова ў 20 ст. зазнала на сабе значнае скарачэньне колькасьці носьбітаў.
Зараз носьбіты мовы пражываюць у некалькіх вёсках Кінгісепскага раёну Ленінградзкае вобласьці — Лужыцы, Кракольле, Куровіцы і Пяскі. Раней тэрыторыя распаўсюджаньня мовы ахоплівала вялікія тэрыторыі на захадзе Ленінградзкае вобласьці.
Асноўная характарыстыка
Пісьмовасьць
Зараз нешматлікімі энтузіястамі, што займаюцца прасоўваньнем мовы, ужываецца лацінскі альфабэт. Да гэтага часу паміж імі не сканчаюцца спрэчкі наконт абазначэньня зычнага гуку /t͡ʃ/, які ў розных аўтараў абазначаецца па-рознаму: tš/c. Афіцыйна зацьверджаная сыстэма артаґрафіі для мовы адсутнічае.
У 1930-ых гадох водзьдзю па паходжаньні лінґвістам Дзьмітрыем Цьвятковым быў распрацаваны кірылічны альфабэт, але ён ня стаў папулярным.
У нашыя часы водзкі альфабэт зьяўляецца падобным на альфабэты іншых прыбалтыйска-фінскіх моваў. Ужываюцца дыґрафы са знакам апостраф.
Сучасны выгляд водзкага альфабэту.
| A a | B b | C c | D d | D' ď | E e |
| F f | G g | H h | I i | J j | K k |
| L l | L' l' | M m | N n | N' n' | O o |
| P p | R r | R' r' | S s | Š š | S' s' |
| T t | T' ť | U u | V v | Z z | Z' z' |
| Ž ž | Õ õ | Ä ä | Ö ö | Ü ü |
Дыялекты
У водзкай мове выдзяляюцца 4 дыялекты, 2 зь якіх ужо вымерлі і носьбітаў ня маюць.
- Заходневодзкі дыялект — у мінулым ахопліваў тэрыторыію з захаду на ўсход ад вусьця ракі Луга да вёскі Катлы
- † Усходневодзкі дыялект — у мінулым ахопліваў ваколіцы вёскі Капор'е (Ламаносаўскі раён). Вымер у 1960-ых гадох
- Куровіцкі дыялект — дыялект вёскі Куровіцы. Мае шмат пераходных рыс да іжорскае мовы
- † Крэвінскі дыялект — дыялект, на якім размаўляла пераселеная водзь на паўднёвым усходзе Латвіі. Вымер у 19 ст.
Грамадзкае жыцьцё
У нашыя часы энтузіястамі робяцца спробы па адраджэньню мовы і яе папулярызацыі. У вёсцы Кракольле вядзецца навучаньне мовы ў мясцовай школе. Маскоўскім лінґвістам Віталем Чарняўскім выдадзены электронны саманавучальнік мове.
Зараз водзкую мову вывучаюць таксама ў Тартускім, Ювяскюльскім і Хельсынскім унівэрсытэтах.
Спасылкі
 |
Вікіпэдыя ў інкубатары мае вэрсію водзкай мовай |
Крыніцы
- ^ В. Чернявский Vaďďa tšeeli (Izeõpõttaja) (рас.)
- ^ Перепись-2010 (рас.)
- ^ Ethnologue (анг.) — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 1951. — ISSN 1946-9675
- ^ UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger (анг.)
- ^ Eesti Rahva Muuseum: Vadjalased (эст.)