Царква: розьніца паміж вэрсіямі
Няма апісаньня зьменаў |
д Bot: Migrating 97 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q16970 (translate me) |
||
Радок 11: | Радок 11: | ||
[[Катэгорыя:Хрысьціянства]] |
[[Катэгорыя:Хрысьціянства]] |
||
[[ace:Geurija]] |
|||
[[af:Kerk (gebou)]] |
|||
[[ar:كنيسة]] |
|||
[[an:Ilesia (edificio)]] |
|||
[[arc:ܥܕܬܐ]] |
|||
[[az:Kilsə]] |
|||
[[be:Царква]] |
|||
[[bjn:Geréja]] |
|||
[[bg:Църква (сграда)]] |
|||
[[bs:Crkva]] |
|||
[[br:Iliz (savadur)]] |
|||
[[ca:Església (arquitectura)]] |
|||
[[ceb:Simbahan]] |
|||
[[cs:Kostel]] |
|||
[[sn:Kereke]] |
|||
[[cy:Eglwys]] |
|||
[[da:Kirke (bygning)]] |
|||
[[pdc:Kaerich]] |
|||
[[de:Kirche (Bauwerk)]] |
|||
[[et:Kirik (pühakoda)]] |
|||
[[en:Church (building)]] |
|||
[[es:Iglesia (edificio)]] |
|||
[[eo:Kirko]] |
|||
[[eu:Eliza (eraikina)]] |
|||
[[fa:کلیسا (ساختمان)]] |
|||
[[fo:Kirkja (hús)]] |
|||
[[fr:Église (édifice)]] |
|||
[[fy:Tsjerke]] |
|||
[[ga:Eaglais (foirgneamh)]] |
|||
[[gl:Igrexa (arquitectura)]] |
|||
[[ko:교회당]] |
|||
[[hy:Եկեղեցի]] |
|||
[[hr:Crkva]] |
|||
[[id:Gereja (gedung)]] |
|||
[[os:Аргъуан]] |
|||
[[it:Chiesa (architettura)]] |
|||
[[he:כנסייה]] |
|||
[[ka:ეკლესია]] |
|||
[[mrj:Кирха]] |
|||
[[lad:Kilisia]] |
|||
[[la:Ecclesia (aedificium)]] |
|||
[[lv:Baznīca (celtne)]] |
|||
[[lb:Kierch (Architektur)]] |
|||
[[lt:Bažnyčia]] |
|||
[[ln:Ndáko Nzámbe]] |
|||
[[mk:Црква (објект)]] |
|||
[[mr:चर्च]] |
|||
[[arz:كنيسه]] |
|||
[[nah:Teōpantli]] |
|||
[[nl:Kerkgebouw]] |
|||
[[nds-nl:Kaark (gebouw)]] |
|||
[[ne:चर्च]] |
|||
[[ja:教会堂]] |
|||
[[no:Kirke]] |
|||
[[nn:Kyrkje]] |
|||
[[nrm:Égllise]] |
|||
[[oc:Glèisa (edifici)]] |
|||
[[uz:Cherkov]] |
|||
[[pa:ਗਿਰਜਾ]] |
|||
[[pnb:گرجا]] |
|||
[[nds:Kark (Huus)]] |
|||
[[pl:Kościół (budynek)]] |
|||
[[pt:Igreja (edifício)]] |
|||
[[ksh:Kirch]] |
|||
[[ro:Biserică (edificiu)]] |
|||
[[qu:Inlisya]] |
|||
[[rue:Церьков (храм)]] |
|||
[[ru:Церковь]] |
|||
[[se:Girku]] |
|||
[[sco:Kirk]] |
|||
[[sq:Kisha]] |
|||
[[simple:Church]] |
|||
[[sk:Kostol]] |
|||
[[sl:Cerkev (zgradba)]] |
|||
[[szl:Kośćůł (stawjyńy)]] |
|||
[[sr:Црква (грађевина)]] |
|||
[[su:Garéja]] |
|||
[[fi:Kirkko (rakennus)]] |
|||
[[sv:Kyrka]] |
|||
[[tl:Simbahan (gusali)]] |
|||
[[ta:கிறித்தவத் தேவாலயம்]] |
|||
[[te:చర్చి]] |
|||
[[th:คริสต์ศาสนสถาน]] |
|||
[[tg:Калисо]] |
|||
[[tr:Kilise]] |
|||
[[uk:Церква]] |
|||
[[ur:گرجا گھر]] |
|||
[[vec:Céxa (architetura)]] |
|||
[[vi:Nhà thờ]] |
|||
[[fiu-vro:Kerik (hoonõq)]] |
|||
[[wa:Eglijhe (bastimint)]] |
|||
[[vls:Kerkgebouw]] |
|||
[[yi:קלויסטער]] |
|||
[[zh-yue:教堂]] |
|||
[[diq:Kılise]] |
|||
[[bat-smg:Bažnīčė]] |
|||
[[zh:教堂]] |
Вэрсія ад 23:42, 8 сакавіка 2013
Царква́ — храм у хрысьціянстве.
Праваслаўная або каталіцкая царква (храм) складаюцца як мінімум з алтарнай часткі (у праваслаўі, як правіла, арыентаванай на усход) і далучанага да яе памяшканьня для тых, хто моліцца. У большасьці пратэстанцкіх цэркваў алтароў няма (за выключэньнем лютэранства, англіканства і некаторых іншых кірункаў).
Звычайна праваслаўная або каталіцкая царква складаюцца зь некалькіх узаемазлучаных частак.
У праваслаўнай архітэктуры колькасьць купалаў (главаў) на царкве мае сваё значэньне. Адзін купал ставіцца ў гонар адзінага Бога, тры — у гонар Сьвятой Тройцы, пяць — у гонар Збаўцы і чатырох Эвангелістаў, сем — у гонар сямі таемстваў, трынаццаць — Збаўца і дванаццаць апосталаў. Паводле рэлігійнае дагматыкі царква зьяўляецца домам Бога і месцам агульнага набажэнства. У праваслаўі і ўніяцтве звычайна мае трохчасткавую будову: прытвор, уласна храм і алтар. У архітэктурны комплекс можа ўваходзіць званіца. Па сваім значэньні царква м.б. стаўрапігіяльнай — у непасрэдным падпарадкаваньні патрыярха або Сыноду; катэдральнай — эпархіяльнага архірэя; парафіяльнай; могілкавай ці мэмарыяльнай — капліцай. Галоўная царква гораду або манастыру звычайна завецца саборам. У Беларусі будаўніцтва цэркваў вядзецца з пачатку 11 ст.(царква Багародзіцы «Старой» у Полацку). У 11 ст. на аснове творчага пераасэнсаваньня бізантыйскіх будаўнічых традыцыяў склалася Полацкая школа дойлідзтва, у 12 ст. — Гарадзенская архітэктурная школа. Цэрквы пэрыяду Вялікага Княства Літоўскага мелі рысы старабеларускіх традыцыяў і заходнеэўрапейскае культуры (Мураванкаўская, Сынкавіцкая, Супрасьлькая цэрквы-камяніцы). У 17 ст. у Беларусі існавала самастойная Магілёўская школа царкоўнае архітэктуры.
Каталіцкую царкву ў Беларусі й Польшчы традыцыйна называюць касьцёлам (ад лацінскага castellum невялікая камяніца). Яна падзяляецца на тры традыцыйныя для хрысьціянскага храму часткі: бабінец (прытвор, нартэкс), цэнтральную частку і прэзьбітэрый (алтарную частку). У адрозьненьні ад праваслаўнага храма ў каталіцкім алтаром называецца ня частка прасторы, а ўзвышанае ахвярнае мейсца з укрыжаваньнем, абразом або фігураю сьвятога. Галоўны алтар, часта шматфігурны, разьмяшчаецца ў прэзьбітэрыі, які звычайна адзьдзяляецца ад цэнтральнае часткі невысокаю агароджаю. Акрамя галоўнага ў касьцёле м.б. некалькі дадатковых бакавых алтароў у цэнтральнай частцы храму; там таксама знаходзяцца катэдра для ксяндза, спавядальня (канфэсыянал), лавы для вернікаў,на мурах жывапісныя альбо скульптурныя сцэны крыжовага шляху Ісуса Хрыста (стацыі), дадатковыя абразы, эпітафіі і помнікі фундатарам (іх тут часта хавалі), месца для хораў, арган і інш. Пры прэзьбітэрыі разьмяшчаецца закрыстыя — адмысловая прыбудова, у якой захоўваюцца прадметы культу. Часта тут месьціцца касьцёльная бібліятэка. Паводле свайго значэньня касьцёлы бываюць: базылікі (з адмысловымі папскімі прывілеямі; катэдральныя — дзе ёсьць катэдра біскупа; кляштарныя; парафіяльныя; філіяльныя (у складзе парафіі) і капліцы. Паводле кананічнага права, узьвядзеньне касьцёла біскуп мог дазволіць толькі тады, калі фундатар мог забясьпечыць утрыманьне будынку. Новы касьцёл абавязкова падлягае абраду кансэкрацыі(асьвячэньню біскупам). У Беларусі касьцёлы пачалі сыстэматычна будаваць пасьля Крэўскае уніі 1358, а найбольш шырока — пасьля Берасьцейскае уніі 1596. Сярод касьцёлаў багата выдатных помнікаў гісторыі і культуры. Найбольш вядомыя касьцёлы: Нясьвіскі, Ішкалдзкі, Траецкі, Камайскі, Гарадзенскі фарны.