21 верасьня

21 ве́расьня — 265-ы дзень году (264-ы ў невысакосным годзе) паводле Грыгарыянскага календару. Да канца году застаецца 102 дні.

Падзеі

• 37 — рымскі сэнат абвясьціў цэзара Калігулу Айцом Айчыны
• 454 — рымскі імпэратар Валентыніян III у часе аўдыенцыі забіў Аэція Флавія
• 687 — Пасхалі абраны антыпапам
• 862 — ноўгарадцы паклікалі на княжаньне трох братоў з варагаў — Рурыка, Сіневуса і Трувара
• 1217 — Лівонскі крыжовы паход: эстонскі правадыр Лембіт і лівонскі Каўпа загінулі ў бітве на дзень Сьвятога Мацьвея
• 1348 — жыды Цюрыху абвінавачаныя ў атручваньні крыніцаў
• 1451 — жыдам Галяндыі наказана насіць на вопратцы апазнавальныя знакі
• 1490 — Уладыслаў II Ягелончык (сын вялікалітоўскага князя Казімера Ягелончыка) у Сталічным Белаградзе каранаваны на вугорскага караля
• 1591 — Папа Рыгор XIV зацьвердзіў Ордэн камільянаў
• 1676 — Бэнэдэта Адэскалькі выбраны Папам рымскім пад імем Інакенція XI
• 1745 — бітва пад Прэстанпансам: якабіцкія войскі на чале з прынцам Карлам Эдвардам Сьцюартам нанесьлі сакрушальную паразу войску гановэрскага ўраду пад кіраўніцтвам сэра Джона Коўпа за 10 хвілінаў
• 1918 — брытанскія войскі разграмілі туркаў у бітве пад Мэгіда ў часе Першай сусьветнае вайны
• 1920 — Саўнаркам Украіны ўвёў абавязковае вывучэньне ўкраінскае мовы ў школах
• 1921 — адбыўся выбух на фабрыцы канцэрну BASF у нямецкім Апаў (ням. Oppau) (цяпер прадмесьце Людвігзгафэну). Загінуў 561 чалавек, больш за 2000 былі параненыя
• 1931 — адмененая сыстэма залатога абмену брытанскіх фунтаў
• 1933 — у Бэрліне разпачаўся судовы працэс па справе падпалу Райхстагу
• 1937 — пабачыла сьвет кніга Дж. Р. Р. Толкіна «Хобіт»
• 1938 — урад II Рэчы Паспалітай прад’явіў ультыматум Чэхаславаччыне з патрабаваньнем аддаць частку Завольжа
• 1939 — пасьля 2-дзённых баёў з палякамі Чырвоная Армія заняла Горадню
• 1939 — румынскі прэм’ер-міністар Арманд Чалінэску забіты чальцамі ўльтранацыяналістычнае групоўкі «Жалезная гвардыя»
• 1942 — на юдэйскае сьвята Ём-Кіпур нацысты выправілі больш за 1000 жыдоў з заходнеўкраінскага места Підгайцы ў лягер сьмерці Бэлжэц
• 1942 — у Дунаеўцах (Украіна) нацысты забілі 2588 жыдоў
• 1942 — у Польшчы на Ём-Кіпур нацысты наказалі жыдам пакінуць Канстантынуў і пераехаць у гета ў Бялай-Падлясцы, куды зьбіралі таксама жыдоў зь сямі суседніх местаў, у тым ліку зь Янава-Падляскага, Росашы і Тарэспалю
• 1942 — першы палёт цяжкага бамбардоўніка B-29 Superfortress
• 1943 — у ноч з 21 на 22 верасьня быў забіты кіраўнік нямецкай акупацыйнай адміністрацыі Беларусі гаўляйтэр Вільгельм Кубэ. Ён загінуў ад выбуху міны, якую прычапіла да спружынаў ягонага ложка пакаёўка і падпольшчыца Алена Мазанік
• 1949 — Мао Дзэ-дун абвясьціў пра стварэньне Кітайскай Народнай Рэспублікі
• 1956 — нікарагуанскі дыктатар Анастасыё Самоза Гарсія сьмяротна паранены і празь некалькі дзён сканаў у шпіталі
• 1961 — першы палёт транспартнага гэлікаптэру CH-47 Chinook
• 1964 — Мальта атрымала незалежнасьць ад Аб’яднанага каралеўства
• 1964 — першы палёт XB-70 Valkyrie, першага ў сьвеце бамбардоўніка клясы Мах 3
• 1965 — Гамбія, Мальдыўскія выспы і Сынгапур прызнаныя чальцамі ААН
• 1971 — Бахрэйн, Бутан і Катар далучыліся да складу ўдзельнікаў ААН
• 1971 — утвораны найстарэйшы эстонскі нацыянальны парк Вільсандзі
• 1973 — створаная Акадэмія МУС СССР

Выгляд касьмічнага апарату «Галілеа» на тле спадарожніка Юпітэру — Іа

• 1976 — у Вашынгтоне забіты Арлянда Летэльер, чалец чылійскага сацыялістычнага ўраду за часам Сальвадора Альендэ
• 1976 — Сэйшэльскія выспы ўвайшлі ў склад ААН
• 1980 — пасьля 41-гадовага перапынку «Польскае радыё» ўзнавіла трансьляцыі сьвятое імшы
• 1981 — Бэліз атрымаў незалежнасьць ад Аб’яднанага каралеўства
• 1984 — султанат Брунэй стаў чальцом ААН
• 1990 — Польшча прыняла дэклярацыю пра падпарадкаваньне юрысдыкцыі Міжнароднага трыбуналу справядлівасьці
• 1991 — Армэнія атрымала незалежнасьць ад Савецкага Саюзу
• 1993 — прэзыдэнт Расеі Барыс Ельцын распусьціў Вярхоўны Савет
• 1995 — «цуд малака»: па ўсім сьвеце фігуры індуісцкіх багоў у храмах паглыналі ахвяраванае ім малако
• 2001 — выбух на хімічным заводзе AZF у Тулюзе (Францыя). Загінуў 31 чалавек
• 2003 — касьмічны зонд NASA «Galileo» пры спробе спуску на Юпітэр быў раструшчаны праз атмасфэрны ціск
• 2004 — Камуністычная партыя Індыі (марксысцка-ленінская) Народная Вайна і Мааісцкі камуністычны цэнтар Індыі аб’ядналіся ў Камуністычную партыю Індыі (мааісцкую)

Нараджэньні

• 1415 — Фрыдрых III, імпэратар Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыі
• 1452 — Джыралама Саванарола, флярэнтыйскі паэт і манах, каталіцкі багаслоў, грамадзкі дзяяч, заснавальнік Флярэнтыйскай рэспублікі
• 1457 — Ядзьвіга Ягелонка, княгіня Баварыі, жонка Георга Багатага
• 1689 — Ян Клеменс Браніцкі, ваявода кракаўскі, гетман вялікі каронны
• 1760 — Олаф Пэтэр Шварц, швэдзкі батанік
• 1770 — Матэвуш Ліпскі, каталіцкі дзяяч, біскуп
• 1801 — Барыс Якобі, расейскі фізык, вынаходнік прускага паходжаньня
• 1834 — Антоні Францішак Аўдзевіч, каталіцкі дзяяч, віленскі біскуп
• 1853 — Хэйке Камэрлінг Онэс, галяндзкі фізык, ляўрэат Нобэлеўскай прэміі 1913 году
• 1866 — Гербэрт Уэлс, брытанскі пісьменьнік
• 1866 — Шарль Ніколь, францускі бактэрыёляг, ляўрэат Нобэлеўскай прэміі па мэдыцыне
• 1895 — Хуан де ля Сіерва, гішпанскі вынаходнік верталёту
• 1902 — Тамаш Зан, польскі вайсковы дзяяч
• 1903 — Язэп Бельскі, адзін з кіраўнікоў партызанскага руху ў часы Другой сусьветнай вайны ў Беларусі
• 1909 — Зьміцер Касмовіч, беларускі грамадзка-палітычны дзяяч
• 1909 — Квамэ Нкрума, ганскі палітычны дзяяч, панафрыканіст
• 1911 — Марк Бернэс (сапраўднае прозьвішча Нэйман), расейскі савецкі актор кіно, выканаўца песень
• 1916 — Зіновій Герт, савецкі актор тэатру і кіно
• 1917 — Эльжбета Радзівіл, князёўна, дачка перадапошняга ардынату Нясьвіжу Альбрэхта Радзівіла
• 1918 — Фёдар Янкоўскі, беларускі мовазнаўца й пісьменьнік
• 1923 — Мікалай Барысевіч, беларускі фізык, акадэмік, заслужаны дзяяч навукі Беларусі
• 1926 — Дональд Артур Глазэр, амэрыканскі фізык, нэўрабіёляг, ляўрэат Нобэлеўскай прэміі 1960 году
• 1934 — Леанард Коэн, канадзкі сьпявак, кампазытар
• 1936 — Юры Лужкоў, расейскі палітычны дзяяч, мэр Масквы
• 1945 — Шоў Кліфтан, 18-ы генэрал Арміі выратаваньня
• 1946 — Пол Чарльз Дохэрці, ангельскі пісьменьнік
• 1947 — Стывэн Кінг, амэрыканскі пісьменьнік
• 1947 — Дон Фэлдэр, амэрыканскі гітарыст («Eagles»)
• 1950 — Біл Мюрэй, амэрыканскі актор, рэжысэр і прадусар
• 1951 — Аслан Масхадаў, прэзыдэнт Чачэніі
• 1952 — Аннэліза Міхель, нямецкая ахвяра экзарцызму
• 1954 — Філ Тэйлар, брытанскі музыка («Motörhead»)
• 1954 — Сіндза Абэ, японскі палітык, 57-ы прэм’ер-міністар Японіі
• 1955 — Міка Каўрысьмякі, фінскі рэжысэр
• 1957 — Ітан Коэн, амэрыканскі кінарэжысэр
• 1957 — Кэвін Руд, 26-ы прэм’ер-міністар Аўстраліі
• 1964 — Хорхэ Дрэксьлер, уругвайскі сьпявак, кампазытар
• 1965 — Яганна Вуоксэнмаа, фінская кінарэжысэрка
• 1966 — Кіфер Сазэрлэнд, канадзкі актор
• 1967 — Фэйс Хіл, амэрыканская сьпявачка
• 1967 — Глен Бэнтан, амэрыканскі музыка («Deicide»)
• 1972 — Дэвід Сыльверыя, амэрыканскі бубнач («KoЯn»)
• 1972 — Лайэм Галахер, брытанскі сьпявак («Oasis»)
• 1973 — Віргінія Руана Паскуаль, гішпанская тэнісытка
• 1979 — Марціна Бэк (у дзявоцтве Глагаў), нямецкая біятляністка
• 1979 — Рычард Дан, ірляндзкі футбаліст
• 1983 — Мэгі Грэйс, амэрыканская акторка (сэрыял «Згубленыя»)
• 1999 — Зьміцер Дзядзюшка, расейскі кінаактор

Сьмерці

• 19 да н. э. — Вэргіліюс, рымскі паэт
• 687 — Конан, Папа рымскі
• 1054 — Герман з Райхенаў, нямецкі паэт і навуковец
• 1327 — Эдвард II, кароль Ангельшчыны
• 1461 — Соф’я Гальшанская, вялікая княгіня літоўская, каралева польская, жонка Уладзіслава II Ягайлы
• 1558 — Карл V, імпэратар Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыі
• 1576 — Джыралама Кардана, італійскі матэматык, лекар, філёзаф, астролаг эпохі Рэнесансу
• 1709 — Іван Мазэпа-Калядзінскі, гетман Украіны ў 1687—1709 рр.
• 1743 — Савай Джай Сынгх II, кароль Амбэру (Індыя), астраном
• 1832 — Ўолтэр Скот, ангельскі пісьменьнік
• 1848 — Міхал Баброўскі, беларускі славіст
• 1860 — Артур Шапэнгаўэр, нямецкі філёзаф
• 1866 — Карл Людвіг Хенке, нямецкі астраном
• 1897 — Вільгельм Ватэнбах, нямецкі гісторык
• 1937 — Станіслаў Мэртэнс, дзяяч рэвалюцыйнага руху ў Польшчы і Заходняй Беларусі
• 1939 — Арманд Чалінэску, румынскі прэм’ер-міністар
• 1947 — Васіль Глаголеў, савецкі военачальнік, Герой Савецкага Саюзу
• 1948 — Каід-і-Азам (Мухамад Алі Джына), заснавальнік Пакістану
• 1954 — Какічы Мікімота, японскі вынаходнік
• 1971 — Бэрнарда Хусай, аргентынскі фізыёляг, Нобэлеўскі ляўрэат
• 1975 — Міхась Лынькоў, беларускі пісьменьнік
• 1976 — Арлянда Летэльер, чылійскі палітык
• 1982 — Іван Баграмян, савецкі ваеначальнік, маршал армянскага паходжаньня
• 1987 — Джака Пасторыюс, амэрыканскі джазавы бас-гітарыст
• 1991 — Антэ Параджык, харвацкі палітычны дзяяч
• 2001 — Уладзімер Стральцоў, беларускі й расейскі кінарэжысэр
• 2005 — Мустай Карым (сапраўднае імя Мустафа Сафіч Карымаў), народны паэт Башкартастану
• 2006 — Боз Барэл, ангельскі бас-гітарыст і вакаліст гуртоў «King Crimson» і «Bad Company»
• 2006 — Петар Стамболіч, югаслаўскі палітык, прэм’ер і прэзыдэнт Югаславіі

Сьвяты

• Беларусь: Багач
• Мальта (1964), Бэліз (1981), Армэнія (1991) — Дзень Незалежнасьці
• Міжнародны Дзень Міру
• Міжнародны дзень хваробы Альцгэймера
• У Праваслаўнай царкве — Раство Божае Маці
• Дзень вайсковай славы Расеі, усталяваны ў гонар перамогі на Кулікоўскім полі (1380)

21 верасьня — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў