Пэрыцэнтар і апацэнтар

Пэрыцэнтр і апацэнтр (грэц. περί) «пэры» — вакол, каля, поруч, (грэц. από) «апа» — з, ад (частка складанага слова, якая азначае адмаўленьне й адсутнасьць чагосьці), (лац. centrum}} — цэнтр) — кропкі арбіты нябеснага цела — найблізкая да цэнтральнага цела і найболей выдаленая ад цэнтральнага цела, вакол якога зьдзяйсняецца рух. Раней таксама выкарыстоўвалася абагульняючае паняцьце апсы́да (ад грэц. ἁψίς — дуга, пятля, звод).

Лінія абсыд — лінія якая злучае пэрыцэнтр і апацэнтр; для эліптычнай арбіты лінія абсыд супадае з вялікай восьсю эліпса.

У арбітах плянэт Сонечнай сыстэмы пэрыцэнтр і апацэнтр завуць, адпаведна, пэрыгелій і афелій.

У арбітах Месяцы і штучных спадарожнікаў Зямлі пэрыгей і апагей.

У арбітах падвойных зорак — пэрыастр і апаастр.

У арбітах спадарожнікаў іншых плянэт — пэрыплянэт і апаплянэт, а таксама часам:

• апасяленій — адносна Месяцы,
• апаарэс — адносна Марса,
• апаіовій — адносна Юпітэра,
• апакроній — адносна Сатурна.

Пэрыгей і апагей

1 Зямля
2 арбіта спадарожніка
3 спадарожнік Зямлі
4 лінія зямнога экватара
5 вось кручэньня Зямлі
6 пэрыгей
7 апагей
8 лінія абсід

Пэрыге́й (грэц. περίγειος, літар. «калязямны») — найблізкая да Зямлі кропка калязямной арбіты нябеснага цела, звычайна Месяцы або штучнага спадарожніка Зямлі.

Абураючыя сілы выклікаюць зьмену становішча пэрыгея ў прасторы. Так, з прычыны дзеяньня абураючай сілы Сонцы пэрыгей Месяцы рухаецца па арбіце ў той жа бок, што і Месяц, зьдзяйсняючы поўнае абарачэньне за 8,85 года. Перасоўваньне пэрыгея штучных спадарожнікаў Зямлі абумоўленае галоўнай вобразам адрозненьнем формы Зямлі ад шара, прычым велічыня і накірунак гэтага руху залежаць ад нахілу плоскасьці арбіты спадарожніка да плоскасьці зямнога экватара.

Адлегласьць ад пэрыгея да цэнтра Зямлі завецца пэрыгейнай адлегласьцю.

Апаге́й (ад грэц. απόγεια, літар. «ад зямлі») — кропка калязямной арбіты нябеснага цела, звычайна Месяцы або штучнага спадарожніка Зямлі, найболей выдаленая ад цэнтра Зямлі.

Кропка апагею прама процілеглая кропцы пэрыгея, бо абедзьве гэтыя кропкі — канцы лініі абсыд і зьмяняюць сваё становішча з зьменай становішча лініі абсыд. Такім чынам, зьмена накірунку лініі апагею, напрыклад, Месяцы непасрэдна атрымліваецца з зьмены становішча пэрыгея яе арбіты. Што дакранаецца адлегласьці кропкі апагею, то зьмена гэтай адлегласьці залежыць ад зьмен эксцэнтрысытэта месяцовай арбіты і яе вялікай восі.

У пераносным значэньні

Апагей — вышэйшая кропка, росквіт чагосьці, напрыклад, «апагей славы».