Глухаў: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Rezabot (гутаркі | унёсак)
д r2.7.1) (робат дадаў: fa:هلوخیف
д r2.7.2+) (робат дадаў: crh:Gluhiv; касмэтычныя зьмены
Радок 148: Радок 148:
|[[Файл:Вигляд 1.JPG|center|200px]]
|[[Файл:Вигляд 1.JPG|center|200px]]
|[[Файл:Трьох-Анастасіївська церква і водонапірна башта у Глухові на Сумщині.jpg|center|200px]]
|[[Файл:Трьох-Анастасіївська церква і водонапірна башта у Глухові на Сумщині.jpg|center|200px]]
|[[File:Glukhov church.jpg|center|200px]]
|[[Файл:Glukhov church.jpg|center|200px]]
|[[Файл:Спасо-Преображенська церква у Глухові на Сумщині.jpg|center|200px]]
|[[Файл:Спасо-Преображенська церква у Глухові на Сумщині.jpg|center|200px]]
|-
|-
Радок 182: Радок 182:


[[Катэгорыя:Глухаў]]
[[Катэгорыя:Глухаў]]

{{Link FA|uk}}
{{Link FA|uk}}
{{Link GA|uk}}
{{Link GA|uk}}
Радок 197: Радок 198:
[[ja:フルーヒウ]]
[[ja:フルーヒウ]]
[[pl:Głuchów (obwód sumski)]]
[[pl:Głuchów (obwód sumski)]]
[[crh:Gluhiv]]
[[ro:Hluhiv]]
[[ro:Hluhiv]]
[[ru:Глухов]]
[[ru:Глухов]]

Вэрсія ад 02:00, 3 лютага 2012

Глухаў
Глухів
Першыя згадкі: 992
Вобласьць: Сумская
Плошча: 83,74 км² км²
Насельніцтва: 35,8 тысяч (2001)
Тэлефонны код: +380-5444
Паштовы індэкс: 41400
Геаграфічныя каардынаты: 51°40′29″ пн. ш. 33°54′48″ у. д. / 51.67472° пн. ш. 33.91333° у. д. / 51.67472; 33.91333Каардынаты: 51°40′29″ пн. ш. 33°54′48″ у. д. / 51.67472° пн. ш. 33.91333° у. д. / 51.67472; 33.91333
Глухаў на мапе Ўкраіны
Глухаў
Глухаў
Глухаў
Галерэя здымкаў у Wikimedia Commons
Глухавская меская рада

Глухаў (па-ўкраінску: Глухів) — горад на Севершчыне Ўкраіны, цэнтар Глухоўскага раёну Сумскай вобласьці. Разьмешчаны на рацэ Есмань. Плошча горада — 83,74 км ², насельніцтва — 35,8 тыс. чалавек (перапіс 2001). Сталіца Войска Запароскага працягу 17081764 гадоў і адміністрацыйны цэнтар Маларасейскай губэрні з 1765 па 1773 гады. Значны гістарычны цэнтар ўсходняга Палесься і сучасны культурны цэнтар Украіны.

Гісторыя

Сярэднявечча

Глухаў — адзін з самых старажытных гарадоў Украіны. Першае згадванне аб ім як аб горадзе Чарнігаўскага княства сустракаецца ў Іпацьеўскім летапісе за 1152. Ускосныя гістарычныя крыніцы (царкоўная літаратура) згадваюць горад пад 992 годам, калі было створана Чарнігаўскую епархію і Глухаў увайшоў у яе склад. Першымі пасяленцамі тут былі паўночнікі, якія ў гэтых лясных і багністых месцах пакінулі пасля сябе Глухоўскай гарадзішча — VI—VIII стст.

Першым вядомым нам Глухоўскі князем у 1247 быў Сімяон Міхайлавіч, сын чарнігаўскага князя Міхаіла Ўсеваладавіча. Глухоўскі князям належалі шырокія зямлі паміж Глухаве і Новосиль, а таксама землі да поўначы ад наваселец Верхоречье Акі з гарадамі Мцэнск, Белеў, Варатынскім, Одоев (зараз Расія).

У сярэдзіне XIII ст. Глухаў захапілі татара-манголы.

У першай палове XIV ст. Літва далучыла Чарнігава-Северскую зямлю, куды ўваходзіў і Глухаў (існуе меркаванне, што гэта магло адбыцца 1320 адначасова з заваяваннем Вялікім літоўскім князем Гедымінам Кіева і левага берага Дняпра).

У 1352 горадам і краем пракацілася смертаносная хваля чумы. Мор на доўгія гады перакрэсліў перспектывы горада, ператварыўшы яго ў адно з шматлікіх паселішчаў, якія пераходзілі ад адной дзяржавы да іншага.

1503 горад увайшоў да Маскоўскай дзяржавы.

Па ўмовах Деулинского перамір’я 1618 года, Глухаў адышоў да Рэчы Паспалітай. У гэты перыяд ён атрымаў Магдэбургскае права.

Новы час

З прычыны нацыянальна-вызваленчай вайны 1648—1654 гадоў Глухаў атрымаў статус сотенных горада Нежынскай палка. У 1663—1665 гг існаваў Глухоўскі полк на чале з палкоўнікамі Кірылам Гуляницким і Васілём Черкащеницею.

У студзені 1664 польска-татарская армія караля Яна II Казіміра пацярпела цяжкае паражэнне ад руска-казацкага гарнізона Глухава.

8 лютага 1668 маскоўскі ваявода Кологривов апавяшчаў з Глухава Шарамецьева, што з прыходам у горад 1500 конных і пешых запарожцаў глуховчане адразу ж сталі раіцца, як выгнаць царскіх ратнікаў. «Летапіс Самовидца» аб тым 1668 сведчыць: «таксама і ў прагаліне, Міргарад, Батурыне ваяводаў ўзялі, а людзей пры іх быўшы загубілі, а Сосніцкага і наўгародскага і стародубовского подостававшы ў замках прыступамі, запорозские казакі з мяшчан ўсіх пабілі».

У XVIII ст. Глухаў апынуўся ў цэнтры важнейшых гістарычных і палітычных падзей, звязаных з Паўночнай вайной (1700—1721). А палітычны сыход гетмана І. С. Мазепы ад рускага цара Пятра I заахвоціў апошняга на перанос сталіцы з Батурына ў Глухаў, які быў на грані з межамі тагачаснай Расіі. Пад ціскам цара Пятра новым гетманам абралі Івана Скарападскім.

У перыяд з 1708 года па 1764 горад быў сталіцай Гетманщины і стаў рэзідэнцыяй ўкраінскіх гетманаў. Дзмітрый Яварніцкі ў адной са сваіх прац прыводзіць радкі з даведкі, складзенай як водгук на просьбу запарожцаў 1746 да імператрыцы Лізаветы Пятроўны аб наданні ім артылерыі: "ліццё артилериы вырабляюць толькі Маларасійскай казакі, у горадзе Глухаве, пад глядзення вайсковай генеральнай канцылярыі на іх ўласным сродкі ".

У лютым 1750 на старшинской радзе ў Глухаве гетманам левабярэжная Украіны абралі Кірыла Разумоўская.

А ў канцы 1763 было прынята складзеную Кірылам Разумоўскі і старшыной запіску «Аб аднаўленні старажытных правоў Маларосіі». У адказ Кацярына II ухіліла К. Разумоўскай ад пасады гетмана і перадаў кіраванне Украіны другі Маларасійскай калегіі, «каб ўзрост і імя гетманаў знікла, ні токма б персона, якая была ўзведзена ў Тое годнасьць».

Пасля ліквідацыі Гетманскім дзяржавы ў 1764 годзе з часткі левабярэжная Украіны была створана 1765 Маларасійскай губерня з адміністрацыйным цэнтрам у Глухаве.

Менавіта ў гэты час, улетку 1765, ва Украіну прыйшла бульба, калі ў Глухаў з Пецярбурга даслалі інструкцыю аб вырошчванні земляных яблыкаў, гэта значыць, бульбы, а ўвосень — 12 пудоў насеннай бульбы.

Пасля адмены палкавога і сотняў дзялення (1782) Глухаў стаў павятовым горадам.

Замест казацкіх ваенных сотняў 1784 сфармавалі Глухоўскі карабинерський полк (з 1796 г. — кирасирський). Глухоўскі кірасіры вызначыліся ць французска-рускай вайне 1812 г., асабліва ў бітве за Шевардинский рэдут пад Барадзіным.

1813 полк узнагароджаны Георгіеўскімі штандарамі з надпісам «За адзнаку пры паразе і выгнанні непрыяцеля з межаў Расіі 1812»

У 40-я гады XIX ст. Глухаў, дзякуючы размяшчэнню на галоўным шляху паміж Кіевам і Масквой, заняў ключавыя пазіцыі ў гандлёвым справе. Горад стаў цэнтрам хлебнай гандлю ўсёй левабярэжная Украіны.

У другой палове XIX стагоддзя пачынаецца архітэктурнае і культурнае адраджэнне горада ў асноўным за кошт мясцовых мецэнатаў, перш за ўсё вядомага ўкраінскага сахарозаводчика Мікалая Арцём’евіч Цярэшчанка. Глухаў становіцца лепшым павятовым горадам Чарнігаўшчыны.

У 1895 годзе ў горад была пракладзена чыгунка, што палепшыла эканамічнае становішча горада, яго сувязь з іншымі раёнамі Украіны і Расіі.

Найноўшы перыяд

25 сьнежня 1917 года пачалася ўкраінскага-бальшавіцкая вайна. Трыццацітысячны руская армія пад кіраўніцтвам У. Антонава-Овсеенко чатырма групамі адправілася з Гомеля і Бранска на Украіну ў напрамках Чарнаўцы-Бахмач, Глухаў-Конотоп, Харкаў-Полтава-Лазовая. 19 студзеня 1918 г Бранская група захапіла Глухаў.

З 1920-х гадоў — горад становіцца акруговым і раённым цэнтрам Ноўгарад-Северскага акругі.

Галадамор 1932—1933 гадоў закрануў і Глухава. Тады, у 1932 годзе, у горадзе быў створаны гістарычны архіў, мэтай якога было ўпарадкаванне архіўных матэрыялаў і распаўсюджванне навукова-даследчай працы. А ў снежнi 1938 года адбылася перадача архіваў у НКУС.

У гады Другой сусветнай вайны, з 7 верасня 1941 па 1943 год, Глухаў быў акупаваны нямецкімі войскамі. Менавіта тут быў створаны партызанскі атрад, узначалены П. Кульбакі, які ўваходзіў у легендарнага злучэнні пад камандаваннем С. А. Ковпака. 30 ЖНІЎНЯ 1943 падчас Чарнігаўскай-Прыпяцкай аперацыі савецкія войскі адваявалі горад. Найменне Глухивских атрымалі 70-я гвардзейская стралковая дывізія, 226-я стралковая дывізія, 23-я танкавая брыгада, 1-я гвардзейская артылерыйская дывізія прарыву. З гэтай нагоды 1 верасня ў Глухаве святкуецца Дзень горада.

Глухаў быў адбудаваны на працягу 1943—1950 гг У 1950-х гг у горадзе развілася харчовая, лёгкая, перапрацоўчая прамысловасць і новыя галіны: электратэхнічная, машынабудаўнічая, электронная. У гэты перыяд насельніцтва Глухава імкліва расце.

У пачатку 1960-х гадоў у горадзе ствараецца воінская частка. А ўжо 1 студзені 1962 заступіў на баявое дзяжурства первый ракетны полк, узброены ракетным комплексам Р-14.

У пачатку 70-х гадоў пачалося актыўнае будаўніцтва новага мікрараёна на тэрыторыі былога садовага гаспадаркі «Трафіма сад».

Выхад Украіны са складу СССР азнаменавала закрыццё буйных прадпрыемстваў горада і арыентацыю на культурная спадчына.

1992 года на дзяржаўным узроўні Глухаў адзначыў сваё тысячагоддзе.

1994 года ў горадзе створаны Дзяржаўны гісторыка-культурны запаведнік.

З прыходам новага стагоддзя ў Глухаве пачынаецца капітальны рамонт камунальнай гаспадаркі і рэстаўрацыя гісторыка-культурных аб’ектаў.

6 лістапада 2008 горад адсвяткаваў 300 гадоў з дня абвяшчэння яго сталіцай Гетманщины і левабярэжная Украіны.

17 верасьня 2010 года ў рамках міжнароднага аўтапрабегу на рэтра аўтамабілях, які праходзіў па маршруце Санкт-Пецярбург — Масква — Кіеў, Глухаў наведалі прэзідэнты Украіны і Расіі, Віктар Януковіч і Дзмітрый Мядзведзеў. Мэтай візіту кіраўнікоў дзяржаў было ўмацаванне дружалюбных адносін брацкіх народаў.

Архітэктура і помнікі

У XVIII ст. Глухаў быў своеасаблівай горадабудаўнічай лабараторыі, дзе распрацоўваліся і увасабляліся розныя праектныя рашэнні. Адбылося планіроўка крэпасці і абносяць цэнтра горада землянымі валамі бастыённага тыпу з чатырма варотамі. Для тагачаснага гетмана Скарападскім быў пабудаваны драўляны двухпавярховы палац. Побач была Анастасиевская царкву. У межах бастыёнаў былі: дзявочы манастыр, Міхайлаўская царква са званіцай, Мікалаеўская царква (адзіная памятка таго, што захавалася) — (усе — каменныя); Святодухивска царква (у раёне Радионивкы), Царква Раства (на Веригин), Спаса -Праабражэнская царква, сабор Святой Тройцы — (усе — драўляныя). Усе гэтыя будынкі былі зафіксаваныя на чарцяжы ад 1724 замежнага інжынера па імя Валле (Wallin), які знаходзіўся на рускай службе.

Аднак пажар 1748 значна пашкодзіла горад, а таксама ўсе драўляныя царквы і хаты.

Аднаўленне горада пачалося, калі гетман Кірыл Разумоўскі з дазволу імператрыцы Лізаветы запрасіў у горад архітэктара Андрэя Квасова (1720? — Пасля 1770). Пад кіраўніцтвам Квасова, які стаў генеральным архітэктарам Глухава, горад быў адноўлены з улікам новых патрабаванняў арыстакратычна настроенага гетмана. Былі пабудаваныя: палац для К. Разумоўскай, припалацова царква, тэатральны зала для опер, бібліятэка, два пансіяната для «высакароднага Маларасійскай шляхецтва» і многае іншае. А пасля адмены гетманства пры Кацярыне II ваенны генерал-губернатар П. А. Румянцаў-Задунайскі дамогся ў імператрыцы дазволу на пабудову ў Глухаве Маларасійскай калегіі на тры паверхі, аднаго з лепшых у горадзе.

Але новы пажар у жніўні 1784 зноў спустошыла горад.

Сімвалы гарадоўа
Нацыянальны педагагічны
універсітэт
Трох-Анастасиевская царква
і воданапорная вежа
Мікалаеўская царква
Спаса-Праабражэнская царква

Помнікі архітэктуры і помнікі горада

Да гісторыка-архітэктурных помнікаў Глухава адносяцца:

  • Мікалаеўская царква — галоўнае збудаванне Радна плошчы, у якой навучалі на гетманства Д. Апостала і К. Разумоўскай, а раней вымавілі анафему Мазепе. Ёсць помнікам гісторыі і архітэктуры нацыянальнага значэння, 1693—1695;
  • Трьоханастасиивська царква (1884-97) — збудаваная дзякуючы мясцовым мецэната братам М. Л. і Ф. А. Цярэшчанкам.
  • Спаса-Праабражэнская царква (1765) — тетраконховий храм;
  • Узнясенская царква — пабудавана ў 1767 годзе архітэктарам А. В. Квасова і перабудавана ў 1811 годзе;
  • Гарадскі краязнаўчы музей размешчаны ў будынку былога Дваранскага сходу і з’яўляецца помнікам архітэктуры XIX ст., (1811 год);
  • Кіеўскія вароты гарадской крэпасці — помнік гісторыі, архітэктуры і горадабудаўніцтва XVIII ст., (1766—1769 гады);
  • Архітэктурны ансамбль на Кіева-Маскоўскай вуліцы («стометроўка») — на месцы якога знаходзілася будынкаў другога Маларасійскай Калегіі, пабудаваная па праекце архітэктара А. Квасова ў 1768—1782 гадах

У горадзе ўстаноўлены шэраг помнікаў, у прыватнасці: кампазітараў Д. Бортнянского і М. Беразоўскаму (скульптар — Іна Каламіец), таксама, якія загінулі салдатам у гады Вялікай Айчыннай вайны і многія іншыя.

Не далёка ад Глухава (14 км) знаходзіцца Свята-Раства Багародзіцы Глінская Пустынь — мужчынскі манастыр (стаўрапігіяльнага).

Література

  • Энциклопедический Словарь Ф. А. Брокгауза и И. А. Ефрона. С.-Петербургъ, 1890—1907.  (рас.)

Шаблён:Link FA Шаблён:Link GA