Шэйх Мансур: розьніца паміж вэрсіямі
д артаграфія, стыль |
шаблён, артаграфія |
||
Радок 1: | Радок 1: | ||
'''Шэйх Мансу́р''' ( |
'''Шэйх Мансу́р''' ({{мова|tr|"пераможца"}}, сапраўднае імя — Ушурма; [[1765]], паводле іншых дадзеных [[1760]], [[Алды]], [[Чачэнская Рэспубліка Ічкерыя|Чачэнія]] – [[13 красавіка]] [[1794]]) — вайсковы, рэлігійны й палітычны лідэр каўказскіх горцаў напрыканцы [[18 стагодзьдзе|18 стагодзьдзя]]. Адзін з выбітных дзеячоў Каўкаскае вайны [[1785]]–[[1791]]. Нацыянальны герой [[чачэнцы|чачэнскага народу]]. |
||
== Дзяцінства й юнацтва == |
== Дзяцінства й юнацтва == |
||
Належыў да [[тэйп]]у Элістанжхой. Бацька Шаабаз быў родам зь сяла [[Элістанжы]]. Некаторы час сям'я жыла ў сяле [[Хатуні]], затым — у сяле [[Алды]]. У дзяцінстве вывучаў [[Кур'ан]] у дагестанскага мулы. |
Належыў да [[тэйп]]у Элістанжхой. Бацька Шаабаз быў родам зь сяла [[Элістанжы]]. Некаторы час сям'я жыла ў сяле [[Хатуні]], затым — у сяле [[Алды]]. У дзяцінстве вывучаў [[Кур'ан]] у дагестанскага мулы. |
||
Паводле ж нідэрляндзкае вікіпэдыі нарадзіўся ў [[1743]] ці [[1732]] у [[Італія|італьянскім]] [[П'емонт|П'емонце]] як Джавані Батыста Баэці. Як [[Дамінікане|дамініканскі манах]] быў пасланы прапаведваць [[хрысьціянства]] у [[Ірак]] у горад [[Масул]], дзе, аднак прыняў [[іслам]]. |
Паводле ж [[:nl:|нідэрляндзкае вікіпэдыі]] нарадзіўся ў [[1743]] ці [[1732]] у [[Італія|італьянскім]] [[П'емонт|П'емонце]] як Джавані Батыста Баэці. Як [[Дамінікане|дамініканскі манах]] быў пасланы прапаведваць [[хрысьціянства]] у [[Ірак]] у горад [[Масул]], дзе, аднак прыняў [[іслам]].<!-- Па-мойму, тут патрэбныя цытаты альбо з абнаго боку, альбо з другога--> |
||
== Правадыр антырасейскага паўстаньня == |
== Правадыр антырасейскага паўстаньня == |
||
Напрыканцы 18 стагодзьдзя пачаў прапаведаваць сваё рэлігійнае вучэньне сярод чачэнцаў і |
Напрыканцы 18 стагодзьдзя пачаў прапаведаваць сваё рэлігійнае вучэньне сярод чачэнцаў і падбухторыў іх супраць [[Расея|Расеі]]. Аддзел колькасьцю ў 2000 чалавек з 2 гарматамі на чале з палкоўнікам Дэ П'еры, пасланы для захопу Мансура й яго аднадумцаў, быў разьбіты [[6 ліпеня]] [[1785]] ля паселішча Алды. Сам П'еры загінуў. У ліку палонных апынуўся ад'ютант [[Пётр Багратыён]]. |
||
Посьпех у гэтай бітве заахвоціў Мансура распачаць шэраг наступальных дзеяньняў супраць расейскіх умацаваньняў і станіцаў Каўкаскае лініі. Гарнізоны, што займалі ўмацаваньні ад [[Маздок]]у да [[Уладзікаўказ|Ўладзікаўказу]], не былі ў стане засьцерагчы дарогу ў [[Грузія|Грузію]] ад нападаў з боку чачэнцаў. З прычыны гэтага ў [[1786]] |
Посьпех у гэтай бітве заахвоціў Мансура распачаць шэраг наступальных дзеяньняў супраць расейскіх умацаваньняў і станіцаў Каўкаскае лініі. Гарнізоны, што займалі ўмацаваньні ад [[Маздок]]у да [[Уладзікаўказ|Ўладзікаўказу]], не былі ў стане засьцерагчы дарогу ў [[Грузія|Грузію]] ад нападаў з боку чачэнцаў. З прычыны гэтага ў [[1786]] годзе толькі што збудаваныя ўмацаваньні (Пацёмкіна, Грыгарыпаль, Уладзікаўказ) былі пакінутыя й гарнізоны выведзеныя на лінію. |
||
Асноўнымі сваімі мэтамі Мансур ставіў змаганьне з рабствам, фэўдаламі, |
Асноўнымі сваімі мэтамі Мансур ставіў змаганьне з рабствам, фэўдаламі, кроўнай помстай, і ў цэлым, замену горскіх адатаў на мусульманскія законы [[шарыят]]у. |
||
Рух Мансура, які распаўсюдзіўся сярод [[кабардынцы|кабардынцаў]] і закубанцаў, хутка ахапіў увесь Паўночны [[Каўказ]]. Змаганьне з Мансурам і туркамі, якія зьявіліся да яго на дапамогу, падчас [[Расейска-турэцкая вайна 1787-1791|вайны 1787–1791]] запатрабавала вялікіх высілкаў і каштавала Расеі шматлікіх ахвяраў. |
Рух Мансура, які распаўсюдзіўся сярод [[кабардынцы|кабардынцаў]] і закубанцаў, хутка ахапіў увесь Паўночны [[Каўказ]]. Змаганьне з Мансурам і туркамі, якія зьявіліся да яго на дапамогу, падчас [[Расейска-турэцкая вайна 1787-1791|вайны 1787–1791]] запатрабавала вялікіх высілкаў і каштавала Расеі шматлікіх ахвяраў. |
||
Радок 17: | Радок 17: | ||
Пасьля некалькіх удалых паходаў, а галоўнае — пасьля перамогі [[30 верасьня]] [[1790]] генэрала Германа над турэцка-горскім аддзелам турэцкага ары Батал-бэя на беразе [[Кубань|Кубані]], сілы Мансура былі зьнясіленыя й ён з апошнімі аддзеламі адышоў у занятую туркамі [[Анапа|Анапу]]. [[22 чэрвеня]] [[1791]], падчас штурму й узяцьця расейскімі войскамі Анапы, Мансур быў паранены й патрапіў у палон. |
Пасьля некалькіх удалых паходаў, а галоўнае — пасьля перамогі [[30 верасьня]] [[1790]] генэрала Германа над турэцка-горскім аддзелам турэцкага ары Батал-бэя на беразе [[Кубань|Кубані]], сілы Мансура былі зьнясіленыя й ён з апошнімі аддзеламі адышоў у занятую туркамі [[Анапа|Анапу]]. [[22 чэрвеня]] [[1791]], падчас штурму й узяцьця расейскімі войскамі Анапы, Мансур быў паранены й патрапіў у палон. |
||
Памёр у ссылцы ў [[Шлісэльбурская крэпасьць|Шлісэльбурскай крэпасьці]] ( |
Памёр у ссылцы ў [[Шлісэльбурская крэпасьць|Шлісэльбурскай крэпасьці]] (паводле іншых дадзеных — у [[Салавецкі манастыр|Салавецкім манастыры]]). |
||
[[Катэгорыя:Чачэнія]] |
[[Катэгорыя:Чачэнія]] |
Вэрсія ад 16:53, 27 чэрвеня 2007
Шэйх Мансу́р ("пераможца", сапраўднае імя — Ушурма; 1765, паводле іншых дадзеных 1760, Алды, Чачэнія – 13 красавіка 1794) — вайсковы, рэлігійны й палітычны лідэр каўказскіх горцаў напрыканцы 18 стагодзьдзя. Адзін з выбітных дзеячоў Каўкаскае вайны 1785–1791. Нацыянальны герой чачэнскага народу.
Дзяцінства й юнацтва
Належыў да тэйпу Элістанжхой. Бацька Шаабаз быў родам зь сяла Элістанжы. Некаторы час сям'я жыла ў сяле Хатуні, затым — у сяле Алды. У дзяцінстве вывучаў Кур'ан у дагестанскага мулы.
Паводле ж нідэрляндзкае вікіпэдыі нарадзіўся ў 1743 ці 1732 у італьянскім П'емонце як Джавані Батыста Баэці. Як дамініканскі манах быў пасланы прапаведваць хрысьціянства у Ірак у горад Масул, дзе, аднак прыняў іслам.
Правадыр антырасейскага паўстаньня
Напрыканцы 18 стагодзьдзя пачаў прапаведаваць сваё рэлігійнае вучэньне сярод чачэнцаў і падбухторыў іх супраць Расеі. Аддзел колькасьцю ў 2000 чалавек з 2 гарматамі на чале з палкоўнікам Дэ П'еры, пасланы для захопу Мансура й яго аднадумцаў, быў разьбіты 6 ліпеня 1785 ля паселішча Алды. Сам П'еры загінуў. У ліку палонных апынуўся ад'ютант Пётр Багратыён.
Посьпех у гэтай бітве заахвоціў Мансура распачаць шэраг наступальных дзеяньняў супраць расейскіх умацаваньняў і станіцаў Каўкаскае лініі. Гарнізоны, што займалі ўмацаваньні ад Маздоку да Ўладзікаўказу, не былі ў стане засьцерагчы дарогу ў Грузію ад нападаў з боку чачэнцаў. З прычыны гэтага ў 1786 годзе толькі што збудаваныя ўмацаваньні (Пацёмкіна, Грыгарыпаль, Уладзікаўказ) былі пакінутыя й гарнізоны выведзеныя на лінію.
Асноўнымі сваімі мэтамі Мансур ставіў змаганьне з рабствам, фэўдаламі, кроўнай помстай, і ў цэлым, замену горскіх адатаў на мусульманскія законы шарыяту.
Рух Мансура, які распаўсюдзіўся сярод кабардынцаў і закубанцаў, хутка ахапіў увесь Паўночны Каўказ. Змаганьне з Мансурам і туркамі, якія зьявіліся да яго на дапамогу, падчас вайны 1787–1791 запатрабавала вялікіх высілкаў і каштавала Расеі шматлікіх ахвяраў.
Пасьля некалькіх удалых паходаў, а галоўнае — пасьля перамогі 30 верасьня 1790 генэрала Германа над турэцка-горскім аддзелам турэцкага ары Батал-бэя на беразе Кубані, сілы Мансура былі зьнясіленыя й ён з апошнімі аддзеламі адышоў у занятую туркамі Анапу. 22 чэрвеня 1791, падчас штурму й узяцьця расейскімі войскамі Анапы, Мансур быў паранены й патрапіў у палон.
Памёр у ссылцы ў Шлісэльбурскай крэпасьці (паводле іншых дадзеных — у Салавецкім манастыры).