Чорнае мора: розьніца паміж вэрсіямі
Dinamik-bot (гутаркі | унёсак) д r2.6.5) (робат зьмяніў: lbe:ЛухӀи хьхьири |
CarsracBot (гутаркі | унёсак) д r2.6.4) (робат зьмяніў: xmf:უჩა ზუღა |
||
Радок 28: | Радок 28: | ||
{{Link FA|sl}} |
{{Link FA|sl}} |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[af:Swartsee]] |
[[af:Swartsee]] |
||
Радок 93: | Радок 90: | ||
[[kv:Сьӧд саридз]] |
[[kv:Сьӧд саридз]] |
||
[[ku:Deryaya Reş]] |
[[ku:Deryaya Reş]] |
||
⚫ | |||
[[lbe:ЛухӀи хьхьири]] |
[[lbe:ЛухӀи хьхьири]] |
||
[[la:Pontus Euxinus]] |
[[la:Pontus Euxinus]] |
||
Радок 104: | Радок 102: | ||
[[ml:കരിങ്കടൽ]] |
[[ml:കരിങ്കടൽ]] |
||
[[mr:काळा समुद्र]] |
[[mr:काळा समुद्र]] |
||
⚫ | |||
[[arz:البحر الاسود]] |
[[arz:البحر الاسود]] |
||
[[mzn:سیو دریا]] |
[[mzn:سیو دریا]] |
||
Радок 117: | Радок 116: | ||
[[nrm:Néthe Mé]] |
[[nrm:Néthe Mé]] |
||
[[oc:Mar Negra]] |
[[oc:Mar Negra]] |
||
⚫ | |||
[[mhr:Шем теҥыз]] |
[[mhr:Шем теҥыз]] |
||
[[uz:Qora dengiz]] |
[[uz:Qora dengiz]] |
||
Радок 124: | Радок 122: | ||
[[pnt:Μαύρον Θάλασσα]] |
[[pnt:Μαύρον Θάλασσα]] |
||
[[pt:Mar Negro]] |
[[pt:Mar Negro]] |
||
⚫ | |||
[[crh:Qara deñiz]] |
[[crh:Qara deñiz]] |
||
[[ro:Marea Neagră]] |
[[ro:Marea Neagră]] |
||
Радок 129: | Радок 128: | ||
[[rm:Mar Naira]] |
[[rm:Mar Naira]] |
||
[[qu:Yana hatun qucha]] |
[[qu:Yana hatun qucha]] |
||
⚫ | |||
[[rue:Чорне море]] |
[[rue:Чорне море]] |
||
⚫ | |||
[[sah:Хара байҕал]] |
[[sah:Хара байҕал]] |
||
[[stq:Swotte See]] |
[[stq:Swotte See]] |
Вэрсія ад 16:47, 31 ліпеня 2011
Чо́рнае мо́ра (у старажытнасьці: Pontus Euxinus) — мора, якое знаходзіцца паміж паўвыспай Малая Азія на поўдні, Каўказам на ўсходзе, Усходнеэўрапейскай нізінай на поўначы і Балканскай паўвыспай на захадзе. Адносіцца да Атлянтычнага акіяна.
Па адной з вэрсіяў, назва паходзіць ад таго, што з-за наяўнасьці ў вадзе серавадароду на якары, які знаходзіўся на глыбіні больш за 150 мэтраў, адкладаліся хімічныя элемэнты чорнага колеру. Маракі, бачачы гэтую зьяву, назвалі мора «Чорным».
Мора зьяўляецца найвялікшым рэзэрвуарам бескіслароднай вады ў сьвеце.
Чорнае мора злучана пратокамі Басфор і Дарданэлы зь Міжземным морам. Паўночная частка, аддзеленая Крымскай паўвыспай, мае назву: Азоўскае мора, злучанае з Чорным морам Керчанскай пратокай. Плошча паверхні складае 422 000 км² (разам з Азоўскім морам), аб’ём 555 000 км³, сярэдняя глыбіня 1315 мэтраў, максымальная глыбіня 2258 мэтраў, даўжыня з захаду на ўсход 1150 км, з поўдня на поўнач 580 км. Берагавая лінія мае невялікую колькасьць заток: Ягарлыцкая, Тэндароўская, Каркініцкая, Еўпатарыйская, Севастопальская, Балаклаўская, Тэадарыйская. Існуюць утвораныя рэкамі ліманы. Асноўныя рэкі, якія ўпадаюць у Чорнае мора: Дунай, Днестр, Паўднёвы Буг і Дняпро. Да найважнейшых партоў адносяцца: Канстанца (Румынія), Бургас і Варна (Баўгарыя), Наварасійск (Расея), Адэса (Украіна), Поці (Грузія), Трабзон і Самсун (Турцыя).
Чорнае мора зьяўляецца геалягічна маладым (існуе гіпотэза, што яно ўтварылася каля 5600 году да н. э.) і зьяўляецца рэшткамі вялікага Сармацкага мора. Салёнасьць на паверхні складае 18,3 ‰, на дне дасягае 22,5 ‰. Розьніцу салёнасьці на паверхні і ў глыбіні падтрымлівае абмен вадой з морам Міжземным. З-за розніцы салёнасьці, адсутнасьці абмену вады з глыбіні і паверхні вядзе да зьнікненьня кіслароду і ўзьнікненьня серавадароду. Гэта зьяўляецца прычынай адсутнасьці арганічнага жыцьця ў глыбіні. У паўднёва-заходняй частцы існуюць радовішчы нафты.
Тэмпэратура вады ад 27° летам да 5° зімой. Клімат кантынэнтальны. Марскія цячэньні двух відаў: першыя выкліканыя абменам вады з Мармуровым морам, другія ўтвараюцца цыклянарным укладам вятроў.
Існуе гіпотэза, што легенды аб вялікім патопе, якія сустракаюцца ў розных культурах сьвету (таксама і ў Бібліі), зьвязаны са зьнікненьнем скал, якія блакавалі праход паміж Міжземным морам і Чорным, пералівам вялізных масаў вады і затапленьнем вялікай тэрыторыі.
У Чорным моры жыве каля 185 відаў рыб, але рыбалоўства слаба разьвіта, гадавая лоўля рыб складае 100 000 тон рыбы, у асноўным: анчоўсы і скумбрыі.
У наш час Чорнае мора ня грае вялікай ролі ў камунікацыях, але ў старажытнасьці тут ішлі вялікія купецкія шляхі (нават з Балтыйскага мора, які меў назву «З варагаў у грэкі» і праходзіў праз тэрыторыю Беларусі). Знайшло гэта адлюстраваньне ў мітах і легендах, зь якіх найбольш вядомыя «Вандроўка за залатым руном» і міт пра амазонак, якія павінны былі жыць у гэтых мясьцінах.
У наш час на берагах Чорнага мора вельмі разьвіты турыстычны бізнэс. На берагах Румыніі, Баўгарыі і Крыму (Украіна), знаходзяцца курорты міжнароднага значэньня.
Вонкавыя спасылкі
Чорнае мора — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў