Радашкавічы

	Радашкавічы
	; Касьцёл Найсьв. Тройцы
Герб Радашкавічаў	Сьцяг Радашкавічаў
Магдэбурскае права:	1569
Вобласьць:	Менская
Раён:	Маладэчанскі
Насельніцтва:	5,6 тыс. (2008)
Тэлефонны код:	+375 1773
Паштовы індэкс:	222322
Геаграфічныя каардынаты:	54°9′ пн. ш. 27°14′ у. д. / 54.15° пн. ш. 27.233° у. д.Каардынаты: 54°9′ пн. ш. 27°14′ у. д. / 54.15° пн. ш. 27.233° у. д.
	Радашкавічы на мапе Беларусі Радашкавічы
	Галерэя здымкаў у Wikimedia Commons

Ра́дашкавічы — мястэчка ў Беларусі, на сутоках рэчак Вязынка і Гуйка з ракой Рыбчанка. Уваходзяць у склад Маладэчанскага раёну Менскай вобласьці. Насельніцтва 5,6 тыс. чал. (2008). Знаходзяцца за 32 км ад Маладэчна, 41 км ад Менску, 10 км ад чыгуначнай станцыі Радашкавічы (лінія Менск — Маладэчна); на аўтамабільнай дарозе Менск — Маладэчна.

Радашкавічы — даўняе магдэбурскае места гістарычнай Меншчыны, зьвязанае з такімі вядомымі постацямі, як Янка Купала, Ядвігін Ш., Язэп Драздовіч, Браніслаў Тарашкевіч, Максім Танк.

Назва

Існуе некалькі вэрсіяў паходжаньня тапоніму «Радашкавічы». На думку адных дасьледнікаў, ён утварыўся ад словаў радзіцца-раіцца, другіх — ад радавацца. Таксама існуе меркаваньне, што назва паселішча пайшла ад прозьвішчаў Радашковіч, Радашкевіч^[1].

У гістарычных крыніцах таксама згадваюцца як Радушкавічы і Радашкевічы^[2]. Традыцыйную мясцовую форму назвы Ра́дашкавічы^[3] за савецкім часам замянілі на цяперашнюю афіцыйную Радашковічы^[4].

Гісторыя

Першы пісьмовы ўспамін пра Радашкавічы датуецца 1447, калі кашталян віленскі Пётар Гедагольдавіч заснаваў тут касьцёл Найсьв. Тройцы. У розныя часы мясьціна знаходзілася ў валоданьні Вярэйскага, Гаштольдаў, каралевы Боны, Глябовічаў, Агінскіх, Радзівілаў. З 1539 да сяр. XIX ст. тут рэгулярна праводзіліся кірмашы.

У 1549 Радашкавічы атрымалі статус места, у якім было 130 двароў, 8 корчмаў, майстэрні. Прыкладна ў гэты ж час тут збудавалі драўляны замак. У Інфлянцкую вайну ў 1567 вялікі князь Жыгімонт Аўгуст пастанавіў склікаць пад Радашкавічамі збройную дэманстрацыю, разьлічваючы на далучэньне да яе незадаволеных маскоўскай уладай князёў і баяраў. На попіс сабралося 47 тыс. жаўнераў, у тым ліку 30 тыс. паспалітага рушаньня і 2400 жаўнераў, дасланых з Каралеўства Польскага, зброі налічвалася каля 100 адзінак^[5]. У 1569 Жыгімонт Аўгуст надаў паселішчу Магдэбурскае права. 23 лютага 1792 кароль і вялікі князь Станілсаў Аўгуст Панятоўскі надаў Рашакавічам мескі герб: «у срэбным полі паясная выява сьвятога Стэфана, пабітага камянямі»^[6].

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Радашкавічы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе зрабіліся заштатным местам Вялейскага павету. За часамі вызвольнага паўстаньня (1830—1831) паселішча на пэўны час вызвалілі з-пад расейскай улады. У 1842 Радашковічы зрабіліся цэнтрам воласьці Віленскай губэрні. Станам на 1859 тут было 222 будынкі (на 1866 — 225 будынкаў^[7]). У 1882 у мясцовым касьцёле ахрысьцілі Яна Луцэвіча (Янку Купалу).

Згодна з Рыскай мірнай дамовай (1921) Радашкавічы апынуліся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Віленскім ваяводзтве. Цягам 1922—1928 у месьце працавала Радашкавіцкая беларуская гімназія імя Ф. Скарыны.

У 1939 Радашкавічы ўвайшлі ў БССР. У 1940 афіцыйны статус паселішча панізілі да гарадзкога пасёлку, які зрабіўся цэнтрам раёну (у 1960 Радашкавіцкі раён зьліквідавалі). У Другую сусьветную вайну з 25 чэрвеня 1941 да 3 ліпеня 1944 мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

Насельніцтва

XIX стагодзьдзе: 1859 — 1223 чал.; 1866 — 1225 чал.; 1897 — 2615 чал., зь 44,4% пісьменных^[8].
XX стагодзьдзе: 1999 — 6099 чал.
XXI стагодзьдзе: 2006 — 5,7 тыс. чал.; 2008 — 5,6 тыс. чал.

Адукацыя

У Радашкавічах працуюць сярэдняя і мастацтваў школы, школа-інтэрнат.

Мэдыцына

Мэдычныя паслугі надаюць местачковыя лякарня і паліклініка.

Культура

Дзейнічаюць 2 бібліятэкі, дом культуры, кінатэатар.

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай і лёгкай прамысловасьці, вытворчасьць керамічных вырабаў.

Турыстычная інфармацыя

Каля Радашкавічаў дзейнічаюць санаторы «Хваёвы Бор», санаторы-прафілякторы «Зорны», дзіцячы аздараўленчы комплекс «Маяк». Мястэчка — цэнтар ганчарнага рамяства^[9].

Помнікі: Ядвігіну Ш., Янку Купалу

Выдатныя мясьціны

Гарадзішча (V—XIII стст.)
Ешыбот (пач. XX ст.)
Капліца Сьв. Яна Непамука (XIX ст.)
Касьцёл Найсьв. Тройцы (1855—1859)
Могілкі: габрэйскія; польскія вайсковыя часоў вайны 1920 року; старыя каталіцкія
Магіла Зыгмунта Чаховіча
Царква Сьв. Ільлі (1942)

Страчаная спадчына

Дом Браніслава Тарашкевіча (кан. ХІХ ст.)
Замак (XVI ст.)
Сынагога (пач. ХХ ст.)
Царква Покрыва Прасьв. Багародзіцы (1851)

Галерэя

Краявіды Радашкавічаў
Панарама
Касьцёл Найсьв. Тройцы
Касьцёл, інтэр'ер
Капліца Сьв. Яна Непамука
Помнік Ядвігіну Ш.
Царква
У цэнтры мястэчка
Даўняя камяніца

Вядомыя асобы

Адам Більдзюкевіч (1895—1952) — беларускі культурна-асьветніцкі дзяяч, эканаміст, пэдагог
Ванда Лявіцкая (1895—1969) — беларуская пісьменьніца
Зыгмунт Чаховіч (1831—1907) — адзін з кіраўнікаў нацыянальна-вызвольнага паўстаньня

Цікавыя факты

Радашкавічы былі адзіным буйным населеным пунктам Беларусі (апрача Менску), дзе мясцовыя ўлады яшчэ ў 1990 року ўсталявалі над будынкам адміністрацыі мястэчка нацыянальны бел-чырвона-белы сьцяг побач са сьцягам БССР^[10].

Крыніцы

^ Людміла Мінкевіч. «Зорныя» Радашковічы // «Голас Радзімы» № 37 (3109), 2 кастрычніка, 2008.
^ Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 316.
^ Радашкавічы // Слоўнік беларускай мовы (клясычны правапіс) / Уклад. калектыў супрацоўнікаў выдавецтва «Наша Ніва». — Наша Ніва, 2001.
^ Зьміцер Бартосік. Радашкавічы Маладэчанскага раёну // «Радыё Свабода», 2 красавіка 2008.
^ K. Piwarski. Niedoszła wyprawa radoszkowicka Zygmunta Augusta na Moskwę (rok 1567—1568) // «Ateneum Wileńskie». T. IV. — Wilno, 1927. S. 256—286.
^ Радашкавічы // Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998.
^ Radoszkowicze // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze. — Warszawa, 1888. S. 439.
^ Генадзь Каханоўскі. Радашковічы // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 51.
^ Радошковичи // Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.
^ Басаў А., Куркоў І. Флагі Беларусі ўчора і сёння / Пер. А. Найдовіч. — Менск: Полымя, 1994. С. 26.

Літаратура

Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8
Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў / Маст. А. Бажэнаў. — Менск: «Полымя», 1998. — 287 с.: іл. ISBN 985-07-0131-5.
Radoszkowicze // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze. — Warszawa, 1888. S. 438.

Вонкавыя спасылкі

Радашкавічы — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

мяст. Радашкавічы на Radzima.org

[1] Людміла Мінкевіч. «Зорныя» Радашковічы // «Голас Радзімы» № 37 (3109), 2 кастрычніка, 2008.

[2] Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 316.

[3] Радашкавічы // Слоўнік беларускай мовы (клясычны правапіс) / Уклад. калектыў супрацоўнікаў выдавецтва «Наша Ніва». — Наша Ніва, 2001.

[4] Зьміцер Бартосік. Радашкавічы Маладэчанскага раёну // «Радыё Свабода», 2 красавіка 2008.

[5] K. Piwarski. Niedoszła wyprawa radoszkowicka Zygmunta Augusta na Moskwę (rok 1567—1568) // «Ateneum Wileńskie». T. IV. — Wilno, 1927. S. 256—286.

[6] Радашкавічы // Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў. — Менск, 1998.

[sg-7] Radoszkowicze // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom IX: Poźajście — Ruksze. — Warszawa, 1888. S. 439.

[8] Генадзь Каханоўскі. Радашковічы // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 51.

[9] Радошковичи // Туристская энциклопедия Беларуси. — Мн., 2007.

[flagi26-10] Басаў А., Куркоў І. Флагі Беларусі ўчора і сёння / Пер. А. Найдовіч. — Менск: Полымя, 1994. С. 26.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]