Пэдэрастыя
Пэдэрастыя (ад стар.-грэц.: παις — «дзіцё», «хлопчык», і ἐραστής — «кахаючы», гэта значыць «каханнье да хлопчыкаў») — любоўныя ці сэксуальныя адносіны паміж мужчынам і хлопчыкам, у сучаснай гутарковай і, раней, літаратурнай мове гэтым тэрмінам часта пазначаецца мужчынская гомасэксуальнасьць наагул. Тым ня менш, калі дакладна, панятак мае вузкае гістарычнае азначэньне[1].
Этымалёгія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Слова «пэдэрастыя» паходзіць ад каранёў παις (па-грэцку «хлопчык» і наагул «дзіця», што па сэнсе прыкладна адпавядае сучаснаму панятку «непаўналетні» — паўналецьце ў Элядзе наставала з 18 гадоў) і ἐραστής (каханак). У новаэўрапейскі ўжытак слова paederastia (з грэцкай παιδεραστεια) увайшло ў XVI стагодзьдзі, было запазычанае з дыялёгу Плятона «Баль» для абазначэньня сэксуальнай сувязі паміж сталым мужчынам з аднаго боку і падлеткам ці юнаком зь іншага[2]. Але паколькі пэдэрастыя, ці «грэцкае каханьне», была найбольш распаўсюджанай і адзінай, што знайшло адлюстраваньне ў культуры, формай мужчынскіх гомасэксуальных адносінаў, да XIX стагодўьдзя часткова ў Эўропе тэрмін набыў значэньне мужчынскай гомасэксуальнасьці наагул[3].
Пэдэрастыя ў міталёгіі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Міты прыпісвалі пэдэрастычныя адносіны багам: Зэўс выкраў Ганімэда, Апалён кахаў цэлы шэраг цудоўных юнакоў. Пэдэрастыя прыпісвалася і героям: палюбоўнікамі Гэракла называлі возьніка, пляменьніка героя Іялая, а таксама Гіла, арганаўта Паліфема і Састрата; Ахіл і Патрокл у клясычную эпоху адназначна ўспрымаліся і апісваліся як любоўная пара (хоць у Гамэра простых указаньняў на гэта няма)[4]. Звычайна лічылася, што звычай кахаць хлопчыкаў увёў фіванскі цар Лай, бацька Эдыпа, які закахаўся ў цудоўнага хлопчыка Хрысіпа і выкраў яго; зрэшты, Тымей прыпісвае ўвядзеньне гэтага звычаю крыцянам. Нарэшце, у Паўночнай Грэцыі вынаходнікам пэдэрастыі лічыўся сьпявак Арфэй, які адмовіўся ад жанчынаў пасьля страты каханай Эўрыдыкі[5].
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Robert Flacelière, «La pédérastie dans la Grèce antique», Revue des Études Grecques, vol. 93, no 442, 1980, p. 498–503.
- ^ Claude Calame, L'Éros dans la Grèce antique, Paris, Belin, 1996 (ISBN 2701121604)
- ^ Robert Flacelière, «La pédérastie dans la Grèce antique», Revue des Études Grecques, vol. 93, no 442, 1980, p. 498–503.
- ^ Nicolas Cartelet, Aux origines de la pédérastie. Petites et grandes histoires homosexuelles de l'Antiquité grecque, Paris, La Musardine, 2016 (ISBN 2842717732)
- ^ Dynes, Wayne R., Encyclopedia of Homosexuality, Garland Pub., 1990, 536 p.