Майнільскі інцыдэнт

Месцазнаходжаньне паселішча Майніла на мапе Карэльскага пярэсмыку, граніца пададзеная паводле стану да моманту падпісаньня мірнага пагадненьня

Ма́йнільскі інцыдэ́нт — ваенны інцыдэнт, які адбыўся 26 лістапада 1939 року, у часе якога савецкія войскі зладзілі артылерыйскі абстрэл савецкай вёскі Майніла і ўсклалі за гэта адказнасьць на Фінляндыю. Такім чынам інцыдэнт стаў фармальнай нагодай да пачатку савецка-фінскай вайны.

Паводле афіцыйных савецкіх паведамленьнях, 26 лістапада 1939 року на ўчастку граніцы ля вёскі Майнла група савецкіх вайскоўцаў была абстраляная артылерыяй. Было зроблена сем гарматных стрэлаў, у выніку чаго забітыя трое шарагоўцаў і адзін малодшы камандзір, параненыя сямёра шарагоўцаў і два камандзіры. Гэткія лічбы былі пададзеныя ў савецкай ноце і афіцыйным паведамленьні ў газэце «Правда». Савецкі ўрад у звароце да фінскага сьцьвярджаў, што стрэлы былі зьдзейсьненыя з тэрыторыі Фінляндыі, і дзеля папярэджаньня далейшых правакацыяў запатрабаваў адвесьці фінскія войскі на адлегласьць 20—25 км ад граніцы.

У ноце адказу фінскі ўрад заявіў, што, паводле назіраньняў фінскіх гукамэтрычных пастоў, сем стрэлаў былі зьдзейсьненыя каля 16:00 з савецкага боку з адлегласьці прыклада паўтара — два кілямэтры на паўднёвы ўсход ад месца разрыву снарадаў. Таксама паведамлялася, што фіны на граніцы проста ня маюць артылерыі, тым болей дальнабойнай. Фіны прапанавалі стварыць супольную камісію дзеля рассьледаваньня інцыдэнту і пачаць перамовы пра ўзаемны адвод войскаў ад граніцы. Савецкі бок адхіліў прапанову, матывуючы гэта тым, што адвод частак Чырвонай арміі ад граніцы на прапанаваную адлегласьць спрычыніўся б да разьмяшчэньня войскаў у прадмесьцях Ленінграду, што цалкам непрымальна зь меркаваньня забесьпячэньня бясьпекі места.

Вынікам інцыдэнту стаў загад савецкім войскам у раёне граніцы адказваць на любыя агрэсіўныя дзеяньні фінаў вагнём, усутыч да зьнішчэньня нападнікаў. Праз два дні пасьля інцыдэнту СССР разарваў пакт аб ненападзе зь Фінляндыяй, праз чатыры — пачаў вайну.

Прычыны інцыдэнту

Фінская гістарыяграфія разглядае інцыдэнт як наўмысную правакацыю з боку СССР з мэтаю атрымаць нагоду пачаць вайну.

Абвастрэньне абстаноўкі на граніцы і абстрэл савецкай тэрыторыі ў той час не адпавядалі інтарэсам Фінляндыі. Так, за тры месяцы да інцыдэнту прэм’ер Фінляндыі Айма Каяндэр на гледзінах фінскіх рэзэрвістаў абвясьціў:

Мы ганарымся тым, что маем мала зброі, якая іржавее ў арсэналах, мала ваеннага абмкндзіраваньня, якое гніе і пакрываецца плесьняю на складах. Аднак мы ў Фінляндыі маем высокі ўзровень жыцьця і сыстэму адукацыі, якой мы можам ганарыцца.

Савецкія гісторыкі ніколі не выказвалі сумневаў у тым, што абстрэл фінамі савецкай тэрыторыі сапраўды адбыўся.

Пасьля распаду СССР шэраг расейскіх дасьледчыкаў вывучаў дакумэнты, у тым ліку з рассакрэчаных савецкіх архіваў, датычныя дадзенага выпадку. Адназначна пацьвердзіць факт наўмыснай правакацыі не атрымалася, аднак выяўленыя факты, якія робяць вэрсію дастаткова пераканаўчай. Былі выяўленыя разыходжаньні ў названых у розных дакумэнтах лічбах параненых і забітых савецкіх вайскоўцаў, няма пайменнага сьпіску пацярпелых, інцыдэнт згаданы толькі ў часопісе баявых дзеяньняў 68-га стралковага палку, прычым усе запісы зь лістапада 1939 да сакавіка 1940 року зробленыя адной рукой (што, магчыма, паказвае на падробку), хоць за гэты час у палку чатыры разы мяняліся як камандзіры, так і начальнікі штаба, у абавязак якіх уваходзіць вядзеньне журналу баявых дзеяньняў. Таксама ў апэратыўных зводках і паведамленьнях, складаных камандаваньнем 70-й стралковай дывізыі, у якую ўваходзіў полк, адсутнічаюць ня толькі запісы пра абстрэл зь фінскага боку, аднак і ўвогуле не адзначаны факт зьмяненьня колькаснага складу, што ўскосна пацьвярджае вэрсію пра фальшыўку.

Вонкавыя спасылкі

• Дыпляматычнае ліставаньне ўрадаў СССР і Фінляндыі з нагоды майнільскага інцыдэнту  (рас.)
• Прамова па радыё старшыні Савету народных камісараў СССР В. М. Молотова 29 лістапада 1939  (рас.)
• Нота ўраду Фінляндыі 29 лістапада 1939  (фін.)