Кіпрыян Жахоўскі
.jpg) Кіпрыян Жахоўскі. Невядомы мастак, 1680 | |
 Герб «Бродзіч» | |
| VII мітрапаліт кіеўскі, галіцкі й усяе Русі | |
|---|---|
| 1674 — 1693 | |
| Папярэднік | Гаўрыла Календа |
| Наступнік | Леў Шлюбіч-Заленскі |
| Асабістыя зьвесткі | |
| Нарадзіўся | каля 1635 |
| Памёр | 1693 |
| Пахаваны | |
| Род | Жахоўскія |
| Дзейнасьць | каталіцкі сьвятар, каталіцкі біскуп |
Кіпрыян Жахоўскі[а 1] (каля 1635, Полацкае ваяводзтва — 1693) — царкоўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, Рэчы Паспалітай. Уніяцкі арцыбіскуп полацкі і мітрапаліт кіеўскі, галіцкі й усяе Русі (з 1674). Доктар тэалёгіі.
Кіпрыян Жахоўскі — таленавіты прапаведнік, які вывеў Уніяцкую Царкву з заняпаду, выкліканага войнамі 1648—1667 рокаў.
Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Прадстаўнік шляхецкага роду Жахоўскіх гербу «Бродзіч». Ад нараджэньня быў рыма-каталіком, у юнацтве ўступіў у ордэн базылянаў Сьв. Язафата.
Навучаўся ў Грэцкім калегіюме ў Рыме (1658—1653). 29 красавіка 1663 адбылося ягонае пасьвячэньне ў сьвятары. У 1663—1665 жыў у Рыме, служыў у царкве Сяргея і Вакха і дапамагаў біскупу холмскаму Якубу Сушы ў справах зацьверджаньня мітрапалітам Гаўрылы Календы і кананізацыі Язафата Кунцэвіча.
Па вяртаньні ў Рэч Паспалітую быў архімандрытам Дзерманскага і Дубенскага манастыроў на Валыні. З 1667 аўдытар пры мітрапаліце Гаўрылу Календзе, з 1668 архімандрыт Ляшчынскага манастыра. Паказаў сябе як добры адміністратар: вярнуў захопленыя шляхтай манастырскія землі, аднавіў цэрквы і манастыры. Схіліў да пераходу ў Унію Перамышальскую, Львоўскую і Луцкую япархіі.
.jpg)
Па 1670 мітрапаліт пасьвяціў яго на біскупа віцебскага і амсьціслаўскага і прасіў у Рыме зацьверджаньня яго сваім каад’ютарам з правам далейшага атрыманьня пасады мітрапаліта, чаму аднак запярэчылі біскупы пінскі і ўладзімерскі ў зьвязку з маладосьцю К. Жахоўскага. У 1673 Сьвяты Пасад у Рыме зацьвердзіў мітрапалітаву намінацыю.
Разам зь біскупам Якубам Сушам склікаў ў Любліне калёквіюм (1680) з мэтай прымірэньня праваслаўных і ўніятаў, але з прычыны перашкодаў з боку нунцыя і караля, а таксама адмовы праваслаўных ад удзелу дыспут не адбыўся.
Супрацьдзейнічаў пераходу вернікаў-уніятаў у лацінскі абрад. Заснаваў пры Сафійскім саборы ў Полацку брацтва. Выступіў супраць лацінізацыі ўсходняга абраду, якая адбывалася ў зьвязку з уступленьнем у базылянскія манастыры палянізаванай шляхты. У адказ на ягонае супольнае зь біскупам хадайніцтва Рым забараніў лацінізацыю абрадаў. Дамогся ў караля і вялікага князя Яна Сабескага пацьверджаньня ўсіх правоў і прывілеяў Уніяцкай Царквы.
Клапаціўся пра паляпшэньне адукаванасьці духавенства і разьвіцьцё сеткі ўніяцкіх школаў. Аднавіў сэмінарыю ў Менску, заснаваную мітрапалітам Язэпам Руцкім. Ахвяраваў сродкі на рамонт бажніцаў у Вільні, Наваградку, Полацку[1].
Пры мітрапаліце Кіпрыяне Жахоўскім пашырыўся культ Язафата Кунцэвіча, галоўны дзень памяці якога ў Рэчы Паспалітай пасьля ўратаваньня яго мошчаў падчас вайны з Масковіяй перанесьлі з 12 лістапада на 16 верасьня.
Выдавецкая дзейнасьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
.jpg)
У пачатку 1690-х заснаваў Супрасьльскую друкарню[2] і такім чынам з аднаго боку спыніў наплыў літургічных кнігаў з Масквы, а зь іншага — гальмаваў працэс лацінізацыі.
Выдаў уніяцкія Літургікон (Вільня, 1692) і «Служэбнік» (Вільня, 1692; Супрасьль, 1695), выкарыстаньне якіх мусіла прывесьці да аднастайнасьці літургічнай практыкі Ўніяцкай Царквы.
З Кіпрыянам Жахоўскім меў зьвязкі славуты беларускі гравёр 2-й пал. XVII ст. Аляксандар Тарасевіч, які адлюстраваў вобраз арцыбіскупа полацкага ў цэнтры гравюры «Тэза Глінды Лібэрыюша» (1683).
Творы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Аўтар казаньняў, прысьвечаных Я. Кунцэвічу. Апроч таго, напісаў навуковую працу «Люблінскі калёквіюм» (Замосьце, 1680).
Рукапісная кніга казаньняў пад назвай «Kazania okazjonalne» прысутнічае на партрэце К. Жахоўскага ў Нацыянальным мастацкім музэі Беларусі[3] (у картцы да артыкула).
Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Іншая форма імя: Цыпрыян Жахоўскі
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Сяргей Казуля. Жахоўскі Кіпрыян // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 626.
- ^ Сяргей Казуля. Жахоўскі Цыпрыян // ЭГБ. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 367.
- ^ Аляксей Хадыка. Святы Язафат Кунцевіч: складанне культу і іканаграфіі ў Беларусі // «Наша Вера» № 2 (36), 2006.
Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя. — 527 с. — ISBN 985-11-0041-2